Με αφορμή ένα παγκόσμιο ρεκόρ
Να σημειωθεί ότι στο διαφημιστικό βίντεο των «Enhanced Games» εμφανίζεται ο Ελληνας πρωταθλητής, λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση της καριέρας του, να «αγωνίζεται» μόνος του χωρίς άλλους συναγωνιζόμενους, φορώντας μαγιό ανάλογου τύπου με τα supersuits. Σύμφωνα με τους διοργανωτές, το συγκεκριμένο τρίμηνο «προπονητικό πρόγραμμα», υπό την επίβλεψη του Αυστραλού προπονητή Μπρετ Χοκ, πρώην Ολυμπιονίκη και συνεργάτη του Σιέλο, περιλάμβανε μεταξύ άλλων χρήση απαγορευμένων ουσιών.
Σε δηλώσεις του μετά την κατάρριψη του παγκόσμιου ρεκόρ ο Ελληνας πρωταθλητής μίλησε για ένα «νέο επίπεδο απόδοσης, που τώρα όλος ο κόσμος μπορεί να δει τι είναι δυνατό να γίνει», ενώ έδωσε στήριξη στο «όραμα» των δισεκατομμυριούχων, μιλώντας για «εξέλιξη, υπεύθυνη και διαφανή υπέρβαση των ορίων».
Βασικοί χρηματοδότες και επενδυτές των «ενισχυμένων αγώνων» εμφανίζονται ο Πίτερ Τιλ (Γερμανοαμερικανός δισεκατομμυριούχος, συνιδρυτής της «PayPal», πρώτος εξωτερικός επενδυτής του Facebook), ο Κρίστιαν Ανγκερμάγερ (διαχειρίζεται περισσότερα από 3 δισ. δολάρια μέσω της «Apeiron Investment Group» σε επενδύσεις βιοτεχνολογίας και μακροζωίας) και ο Ινδοαμερικανός επιχειρηματίας Μπαλάγι Σρινιβάσαν (θεωρείται «γκουρού» των κρυπτονομισμάτων και βρίσκεται πίσω από τεράστιες επενδύσεις).
Σκοπός τους, όπως λένε, η διοργάνωση των πρώτων αγώνων «της αμαρτίας» να αποφέρει νέες πηγές εσόδων. Οι αγώνες προγραμματίζονται για τον Μάη του 2026 στο Λας Βέγκας (την «πόλη της αμαρτίας»), σε ένα υπερπολυτελές θέρετρο, και θα περιλαμβάνουν κολύμβηση (50 μ. και 100 μ., σε ελεύθερο και πεταλούδα), στίβο 100 μ. και 110 μ. εμπόδια και άρση βαρών.
Η συγκεκριμένη είδηση φέρεται να σόκαρε τη διεθνή κοινή γνώμη, όμως στους «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» είναι μια συζήτηση που κρατάει χρόνια. Από το 2004 και μετά έχει αναπτυχθεί μια φιλολογία ανάμεσα στους κύκλους των μεγάλων Ομοσπονδιών του αθλητικού εποικοδομήματος για το ποια όρια πρέπει να μπαίνουν στη χρήση ουσιών βελτίωσης της αθλητικής απόδοσης. Μάλιστα είναι γεγονός ότι οργανισμοί ενάντια στο ντόπινγκ που εμφανίζονται ως «ανεξάρτητοι», όπως η WADA, αναθεωρούν κάθε χρόνο τις λίστες των απαγορευμένων ουσιών, δεχόμενοι συχνά αρκετές πιέσεις στο έργο τους.
Παράλληλα όμως υπήρξε και μια συζήτηση στη λογική της «απελευθέρωσης» όλων των ουσιών, καθώς όλοι παραδέχονται ότι στο πιο υψηλό επίπεδο τα όρια είναι πολύ ευμετάβλητα, αφού τη μια χρονιά μια ουσία επιτρέπεται και την επόμενη μπορεί να μπει στη λίστα ντόπινγκ.
Πέρα απ' όλα αυτά όμως η ουσία του προβλήματος είναι ότι και ο αθλητισμός, ως στοιχείο του εποικοδομήματος του καπιταλιστικού συστήματος στην πιο σάπια του μορφή, εμφανίζει όλα τα σαθρά και αποκρουστικά χαρακτηριστικά του. Δεν μιλάμε επομένως για μια στρέβλωση, αλλά για μια χυδαία και απροκάλυπτη εκδοχή που δεν χρειάζεται φτιασιδώματα, καθώς όλα επιτρέπονται στον βωμό των ρεκόρ και του κέρδους.
Το βασικό δίλημμα για όλους τους ανθρώπους του αθλητισμού, επομένως, είναι: Τι είδους αθλητισμό θέλουμε; Πού μπορεί να επεκταθεί; Τι θέλουμε να εξυπηρετεί; Ποιον τύπο πρωταθλητή θέλουμε; Τι θέλουμε να εξυπηρετεί η αθλητική επιστήμη;
Στο πλαίσιο αυτού του κειμένου σίγουρα δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν όλα τα παραπάνω. Ομως μπορούμε να πούμε ότι για μας τους αθλητικούς επιστήμονες και προπονητές ο αθλητισμός υπηρετεί έναν τεράστιο, πολύπλευρο κοινωνικό ρόλο, που εκτείνεται από τη διαπαιδαγώγηση στα πιο υψηλά ιδανικά της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας, της συνεργασίας και της φιλίας των λαών, μέχρι την αποτελεσματική προφύλαξη από καταστροφικές συνήθειες και εξαρτήσεις (ναρκωτικά, κάπνισμα, αλκοόλ, τζόγος κ.λπ.), την προάσπιση της υγείας του λαού και την ψυχαγωγία του.
Για μας βάση είναι η Φυσική Αγωγή στο σχολείο, όπου αναπτύσσονται και καλλιεργούνται οι φυσικές αρετές των παιδιών. Σκοπός δε του αθλητικού σωματείου είναι να αξιοποιήσει το ταλέντο μέσα από αγωνιστικές δραστηριότητες, σε συνεργασία με το σχολείο που θα το τροφοδοτεί.
Εχοντας αυτά ως βασικές αρχές, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ο αθλητής - και ο πρωταθλητής - ως ένα σύγχρονο πειραματόζωο, για να αποκομίζουν κέρδη τα διάφορα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Ως γνωστόν, ο σπρίντερ γεννιέται. Η ικανότητα του σπριντ δεν μαθαίνεται, αλλά βασίζεται σε χαρίσματα που κληρονομούνται (ταλέντο). Από την άλλη, μια τέτοια ικανότητα δεν υπάρχει απλά αλλά αναπτύσσεται μέσω ερεθισμάτων, μάθησης και προπόνησης. Αν λείπουν τέτοιου είδους ερεθίσματα, μπορεί να μην αναγνωριστεί καθόλου ένα τέτοιο ταλέντο.
Γιατί το αθλητικό ταλέντο δεν φτάνει, εξαρτάται και από το εξωτερικό περιβάλλον που συναντάει στη διαδικασία καλλιέργειας και ανάπτυξής του. Γι' αυτόν τον λόγο, το ταλέντο δεν είναι μόνο γενετικό αλλά και κοινωνικό, παιδαγωγικό, προπονητικό - μεθοδολογικό πρόβλημα. Λόγω της αλληλεπίδρασης του γενετικού δυναμικού και των «εξωγενών» επιδράσεων, επομένως, η ανθρώπινη εξέλιξη είναι μια διαδικασία «ανοιχτή» και μπορεί δύσκολα να προβλεφθεί.
Η πιο χαρακτηριστική μορφή διαστρέβλωσης της κοινωνικής βάσης του αθλητισμού είναι η υπερτίμησή του. Ο αταξικός χαρακτήρας που δίνεται αγνοεί παντελώς την εργασία και το αποτέλεσμά της, την υλική παραγωγή, τον πλούτο ως θεμελιακό λίθο που καθορίζει την κοινωνική ζωή και τους τομείς της.
Κατά την αστική θεώρηση η Φυσική Αγωγή, ο αθλητισμός ως σωματική δραστηριότητα προϋπήρχε της εργασίας, και αυτό καθορίζει την ανωτερότητά του. Η υπερτίμηση οδήγησε στην αντίληψη ότι ο αθλητισμός είναι το «φάρμακο» που μπορεί να γιατρέψει όλες τις «παρενέργειες» στον καπιταλισμό, την εκμετάλλευση, τις ανισότητες κ.λπ.
Η εκδοχή αυτή συνδυάστηκε αλληλένδετα με τη βιολογικοποίηση της Φυσικής Αγωγής, δηλαδή με την προσπάθεια να εξηγηθεί η σωματική δραστηριότητα ως αποτέλεσμα αποκλειστικά έμφυτων ενστίκτων, αυθορμητισμού και γονιδίων.
Η αστική τάξη έχει συμφέρον από τέτοιου είδους αναλύσεις, αφού τις αξιοποιεί για να κρύψει τον ταξικό χαρακτήρα του αθλητισμού. Κρύβει κάτω απ' το χαλί την πραγματικότητα που αποκλείει τα παιδιά της λαϊκής οικογένειας από τη συμμετοχή σε οργανωμένες δομές σωματικής άσκησης στο σχολείο και στη γειτονιά.
Σε σχετικό άρθρο ο Sergei Pavlov, πρόεδρος της επιτροπής Φυσικής Αγωγής της ΕΣΣΔ το 1975, έλεγε: «Η εργασία πάντα ήτανε και παραμένει μια βασική συνθήκη της ανάπτυξης του ατόμου. Στο συγκεκριμένο στάδιο κοινωνικής προόδου (...) η σοσιαλιστική παραγωγή δραστικά αλλάζει τη θέση και τις λειτουργίες του ανθρώπου, στο προτσές της εργασίας, και μας βάζει τον στόχο, όπως λέει και ο Λένιν, "να μορφώσουμε τους ανθρώπους, να τους δώσουμε σφαιρική ανάπτυξη και σφαιρική εξάσκηση, ώστε να είναι σε θέση να κάνουν τα πάντα". Δεν υπάρχουν αντιθέσεις ανάμεσα στην προσπάθεια να προετοιμάσεις κάποιον για εργασία και στο ενδιαφέρον για μια σφαιρική ανάπτυξη του ατόμου, πράγμα που περιλαμβάνει και τη σφαίρα της φυσικής μόρφωσης».
Ταυτόχρονα, η επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση στη σοσιαλιστική κοινωνία έφερε μια αύξηση στον χρόνο ανάπαυσης (τους απασχολούσε από το 1979), ο οποίος αξιοποιήθηκε τόσο για μια σφαιρική πρόοδο των ανθρώπινων αξιών και ικανοτήτων όσο και για την κατάκτηση των αξιών της φυσικής και πνευματικής κουλτούρας, αυξάνοντας τη δημιουργική και ζωτική δύναμη του ανθρώπου. Επαιρναν υπόψη πάρα πολλές παραμέτρους (ηλικία, εργασία, γεωγραφικές - γεωλογικές) για να οργανώσουν τα μαζικά συστήματα, οργανωμένα και μη.
Πολύ απλά, σε όλες τις χώρες που οικοδομούσαν τον σοσιαλισμό η πλειοψηφία του πληθυσμού συμμετείχαν συστηματικά σε δωρεάν οργανωμένες σωματικές δραστηριότητες, με δωρεάν χρήση μέσων και υποδομών, καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Κι αυτό γιατί δεν υπήρχε «επαγγελματίας αθλητής». Ομως εξασφαλίζονταν όλες οι προϋποθέσεις από το σοσιαλιστικό κράτος για να κάνουν υψηλών απαιτήσεων αγωνιστικό αθλητισμό, που απαιτούσε σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση για ένα ορισμένο διάστημα της ζωής τους.
Ολοι οι αθλητές υψηλών επιδόσεων μετά την ενεργό δράση επέστρεφαν στην παραγωγή, ή αξιοποιούνταν στη Φυσική Αγωγή. Η μελέτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης σε αυτό το ζήτημα έδειξε ότι ο αθλητής υψηλών επιδόσεων μπορεί να διευκολύνεται τόσο κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης όσο και αργότερα, στην παραγωγή, προκειμένου να ανταποκριθεί σε αγωνιστικές δραστηριότητες. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να απολαμβάνει προνόμια σε σχέση με τους υπόλοιπους εργαζόμενους.
Οι αλλαγές όμως στην οικονομία της ΕΣΣΔ και το προοδευτικό αδυνάτισμα των βασικών χαρακτηριστικών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης επέδρασαν σημαντικά και στον αθλητισμό, και έτσι από τη δεκαετία του '80 και μετά η διάκριση αυτή, όπου υπήρξε, οδήγησε σε αρνητικά παραδείγματα, που είχαν να κάνουν και με την παγίδα που είχε στήσει ο αντίπαλος, με δόλωμα το κυνήγι της επίδοσης. Υπήρχαν παραδείγματα αθλητών που κάτω από την πίεση του ανταγωνισμού για τα ρεκόρ και τις πρωτιές οδηγήθηκαν με κρατική οργάνωση σε στρεβλώσεις (ντόπινγκ).
Ολα αυτά φέρνουν στο προσκήνιο την τεράστια αναντιστοιχία της εποχής με τις παραγωγικές δυνατότητες για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών του λαού και στον τομέα της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού. Φωτίζεται όλο και πιο πολύ η πραγματική διέξοδος για τη λύση του προβλήματος και χρειάζεται οι πρωτοπόροι και εδώ με την πάλη τους να ανοίξουν τον δρόμο για να μπει στην ημερήσια διάταξη η ανάγκη ο αθλητισμός να είναι δικαίωμα του λαού, ιδιαίτερα της νεολαίας, και όχι πολυτέλεια για λίγους, σε μια κοινωνία όπου συνειδητά και σχεδιασμένα ένα κομμάτι του πλούτου που θα παράγεται θα δαπανάται γι' αυτόν τον σκοπό: Θα επιστρέφει δηλαδή στον λαό, με οργανωμένο και προγραμματισμένο τρόπο, από το κράτος. Και αυτή η κοινωνία είναι ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός.