Μέσα σε δυο μήνες μόνο, η έλλειψη υποδομών, αιθουσών και εργαστηρίων, η τραγική έλλειψη καθηγητών και λοιπού προσωπικού, τα ελλιπή και ακριβοπληρωμένα συγγράμματα, οι εργολάβοι στην καθαριότητα και στη φύλαξη, οι ανεπαρκέστατες και κακοσυντηρημένες εστίες και λέσχες, παρουσιάστηκαν λίγο πολύ «με το κεφάλι ανάποδα», ως μια συνθήκη πολύ βολική, που ο ίδιος ο ιός την πρόταξε μπροστά «στο σημαντικό αγαθό της υγείας». Στο όνομα λοιπόν της μη μετάδοσης του ιού, η κυβέρνηση σκηνοθέτησε και στα πανεπιστήμια σειρά από διαγγέλματα του υπουργείου Παιδείας, για να πείσει ότι η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε είναι μια «ευκαιρία» για να αποδεχτούν στην ουσία οι φοιτητές, οι διδάσκοντες, οι εργαζόμενοι στα ΑΕΙ τη δεινή κατάσταση των Ιδρυμάτων, την υποχρηματοδότηση και την επιχειρηματική λειτουργία ως αναντίρρητα δεδομένα και να προσαρμόσουν όλη την εκπαιδευτική λειτουργία, αλλά και τα μορφωτικά δικαιώματα των νέων, σε αυτά.

Εν ολίγοις, σαν έτοιμη από καιρό, η κυβέρνηση αξιοποίησε το έδαφος της πανδημίας για να φέρει έναν νέο οδοστρωτήρα στην Ανώτατη Εκπαίδευση, σε μια περίοδο μάλιστα που αντικειμενικά δυσχεραίνουν οι συλλογικές διαδικασίες φοιτητών και διδασκόντων, που η λογική ανησυχία και ο φόβος για τη ζωή επισκιάζουν άλλες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η κυβέρνηση της ΝΔ, με το σιγοντάρισμα ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ, έκανε και ένα βήμα παραπέρα. Προετοιμάζοντας τα ΑΕΙ για τη νέα καπιταλιστική κρίση, κοιτάζει να εξασφαλίσει τη μονιμότητα των μέτρων που πάρθηκαν μέχρι τώρα, να ανοίξει δρόμο σε νέες μορφές επιχειρηματικής λειτουργίας των ΑΕΙ, που θα πρέπει να ισοσκελίσουν το νέο κόψιμο των κρατικών κονδυλίων.

Φυσικά, κανένα μέτρο δεν κατατίθεται «σκέτο», χωρίς την παράλληλη προσπάθεια αποδοχής από το λαό της αντίληψης που κρύβεται από πίσω, του κυρίαρχου ιδεολογικού οπλοστασίου τελικά, που ισοδυναμεί με όρο ενσωμάτωσης. Ετσι, το υπουργείο Παιδείας έδωσε πραγματική μάχη για να εμπεδωθεί και στα πανεπιστήμια το ιδεολόγημα της «ατομικής ευθύνης», να μετατεθεί τελικά το βάρος της προάσπισης της υγείας και της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε διδάσκοντες, εργαζόμενους, φοιτητές. Ο φοιτητής πρέπει να θεωρήσει δικό του προσωπικό μέλημα την εξασφάλιση των μέσων παρακολούθησης της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, καθώς και των προσωπικών του μέτρων υγιεινής και ασφάλειας. Οπου αυτό - για λόγους ανέχειας και οικονομικής δυσκολίας - δεν γίνεται, το σύστημα έχει πάντα την ίδια βάρβαρη απάντηση: Τόσο το χειρότερο για τον ίδιο τον φοιτητή. Ο διδάσκων πρέπει ο ίδιος να πληρώσει την πλατφόρμα της τηλεκπαίδευσης για να εξασφαλίσει στοιχειώδεις όρους λειτουργίας του μαθήματος, να βρει τρόπο να γίνουν οι εξ αποστάσεως εξετάσεις χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα και στο αδιάβλητο της διαδικασίας, να φροντίσει ατομικά να λύσει προβλήματα φοιτητών του που δεν έχουν πρόσβαση στα απαραίτητα μέσα. Ο εργαζόμενος στα ΑΕΙ, στις Γραμματείες, πρέπει ατομικά να λύσει τις τεράστιες ελλείψεις στη μηχανοργάνωση, τις ουρές στις δηλώσεις εξεταζόμενων μαθημάτων, τις μακροσκελείς λίστες με αιτήσεις για πτυχίο. Και πάει λέγοντας...

Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η μεγάλη προσπάθεια που εκτυλίσσεται, με παρέμβαση από μερίδα καθηγητών, να εξειδικευτεί και να διδαχθεί η κυρίαρχη αστική θεώρηση για το χαρακτήρα της πανδημίας, τα σενάρια για τη νέα οικονομική κρίση και την αντιμετώπισή της από τα αστικά κράτη, στο πλαίσιο των ανταγωνισμών τους και της μετάθεσης των βαρών στις πλάτες των λαών. Το επόμενο διάστημα είναι δεδομένο ότι θα «οργιάσουν» καθηγητές που έπαιξαν τον αντίστοιχο ρόλο και στην προηγούμενη κρίση, σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Θα υπερθεματίσουν για την ανάγκη σωτηρίας των επιχειρήσεων ακόμα μια φορά, ανανεώνοντας τα αιματηρά πλεονάσματα και την επιχείρηση απόσπασης συναίνεσης από τους εργαζόμενους, τη νεολαία. Ειδικά στη νεολαία, το σχήμα «ο καλός / άξιος πετυχαίνει», που στην πανδημία έγινε «ο άξιος επιβιώνει», ανανεώνεται σήμερα ως σχήμα που επιβάλλει και εδραιώνει το νόμο της ζούγκλας του καπιταλισμού.

Σήμερα είναι αναγκαίο να αναρωτηθούμε με ποιο κριτήριο και μέτρο θα αξιολογήσουμε την κατάσταση που διαμορφώνεται μετά την πανδημία. Θα θεωρήσουμε δεδομένα τα ασφυκτικά αμφιθέατρα, τις ανεπαρκέστατες και ασυντήρητες λέσχες και εστίες, την έλλειψη διδασκόντων και λοιπού προσωπικού, το σύγγραμμα και πρόγραμμα - εμπόρευμα; Εμείς λέμε ξεκάθαρα όχι.

Οι φοιτητές όλα τα προηγούμενα χρόνια έχουν χάσει βασικά δικαιώματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τα φοιτητικά βιβλιάρια τα δικαιούνται μόνο οι αποκαλούμενοι «ενεργοί φοιτητές» και από αυτά έχουν εξαιρεθεί βασικές προληπτικές και άλλες εξετάσεις. Η πανδημία ανέδειξε με τον πιο επιτακτικό τρόπο την ανάγκη να ενισχυθεί η περίθαλψη και ασφάλιση των φοιτητών. Να ιδρυθούν μέσα στα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, που θα καλύπτουν τις αυξημένες ανάγκες της πανδημίας, αλλά και τις διαχρονικές ανάγκες των φοιτητών. Ομοίως και στις φοιτητικές εστίες, που επιβάλλεται να εκσυγχρονιστούν άμεσα, να εξασφαλιστούν σε αυτές όλα τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας των εστιακών φοιτητών. Να πληθύνουν οι εστίες σε όλα τα ΑΕΙ, να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι φοιτητές που σπουδάζουν μακριά από το σπίτι τους θα μπορούν να στεγαστούν αποκλειστικά δωρεάν σε αυτές. Να γενικευτεί το επίδομα στέγασης για τους φοιτητές που το έχουν ανάγκη και μένουν εκτός εστιών.

Οι ανεπαρκέστατες υποδομές αναδεικνύονται σε κρίσιμο ζήτημα, που επιδεινώνεται με τον καιρό και εμφανίζει τη σοβαρή επίπτωση που έχει στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία στο σύνολό της. Αυτές τις μέρες αποδείχθηκε περίτρανα ότι τα «κυριλέ» αμφιθέατρα, που το προηγούμενο διάστημα φιλοξενούσαν εταιρείες και μεγαλοεπιχειρηματίες για συνέδρια και σεμινάρια, δεν παραχωρούνται στους φοιτητές, δεν προορίζονται για να καλύψουν τις μορφωτικές ανάγκες τους. Ομοίως και τα εργαστήρια, παραμένουν «φρούρια» της εμπορευματοποιημένης έρευνας και σφραγισμένα για τις πραγματικές ανάγκες των φοιτητών, ερευνητών, διδασκόντων. Αυτό είναι άλλωστε το πραγματικό περιεχόμενο της «επιχειρηματικότητας».

Είναι κρίσιμο σήμερα να αναβαθμιστούν οι αίθουσες διδασκαλίας και τα εργαστήρια, να πληθύνουν, να εξοπλιστούν με σύγχρονο υλικό υποστηρικτικό της διδασκαλίας, της εργαστηριακής δραστηριότητας, της έρευνας. Να είναι προσβάσιμα από όλους τους φοιτητές και να αξιοποιούνται αποκλειστικά για τη διδασκαλία και έρευνα. Να εξασφαλίζονται στους χώρους αυτούς συνθήκες άνετης παρακολούθησης, υγιεινής και ασφάλειας, σύγχρονα τεχνικά και άλλα ψηφιακά μέσα. Αντίστοιχα πρέπει να αναβαθμιστούν και οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, να ενισχυθούν με μόνιμο προσωπικό, χώρους μελέτης, σύγχρονα συστήματα μηχανοργάνωσης και ψηφιακής περιήγησης στην επιστημονική βιβλιογραφία. Να υπάρξει ειδική μέριμνα για υποδομές ΑμεΑ. Αμεσα να διαμορφωθούν και να εξοπλιστούν κατάλληλα χώροι άθλησης και πολιτισμού, που θα αναβαθμίζονται και θα συντηρούνται συστηματικά, θα εξασφαλίζεται η δωρεάν και καθολική πρόσβαση των φοιτητών σε αυτούς.

Με τον πιο επιτακτικό τρόπο τέθηκε εκ νέου στην πανδημία το ζήτημα των φοιτητικών εστιών και λεσχών σίτισης. Η ένδειά τους ως προς την υπηρέτηση βασικών αναγκών διαβίωσης αποδεικνύεται σήμερα από το γεγονός ότι οι εστίες κυριολεκτικά επιχειρήθηκε να εκκενωθούν, με το ξέσπασμα του ιού. Η κρατική ευθύνη άρχισε και τελείωσε σε αυτό, αναγνωρίζοντας στην πράξη ότι οι φοιτητικές εστίες, κακοσυντηρημένες και παρατημένες, είναι οι ίδιες πολλές φορές εστίες μόλυνσης και ασθενειών. Με την ανακοίνωση των μέτρων για τις εξεταστικές εξ αποστάσεως, η κυβέρνηση επιτρέπει μόνο στους φοιτητές που κάνουν πρακτικές και κλινικές να επιστρέψουν στις εστίες. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι αφενός είναι τελείως ανοχύρωτες και ακατάλληλες, αφετέρου ότι και αυτή η κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, δεν προτίθεται να πάρει κανένα μέτρο εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού των εστιών, πόσο μάλλον να οικοδομήσει καινούργιες, ενώ οι ανάγκες για δωρεάν φοιτητική στέγη αυξάνονται σημαντικά χρόνο με το χρόνο. Αποδεικνύεται έτσι ότι η δωρεάν σίτιση και στέγαση δεν είναι ούτε πολυτέλεια σήμερα, ούτε αναχρονισμός. Αντίθετα, είναι σύγχρονος και αναγκαίος όρος για την εκπλήρωση των μορφωτικών δικαιωμάτων της νεολαίας.

Σοβαρό μέτωπο παραμένει το ζήτημα των πρακτικών. Ολο το προηγούμενο διάστημα η πρακτική άσκηση υποβαθμίζεται συστηματικά, στο πλαίσιο του διαχωρισμού θεωρίας - εφαρμογής, της συνολικότερης υποβάθμισης του περιεχομένου των σπουδών. Ετσι, πρακτικές φεύγουν από τα προγράμματα σπουδών, περιορίζονται χρονικά, μετατρέπονται σε απλήρωτη εργασία σε επιχειρηματίες ιδιώτες. Ο πρακτικάριος φοιτητής, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο, αντιλήφθηκε ότι είναι κυριολεκτικά μόνος, ούτε το κράτος ούτε τα πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη για τους όρους που διεξάγεται η πρακτική του άσκηση. Η πρακτική άσκηση, όπως επιβάλλουν οι σύγχρονοι όροι εκπαίδευσης, αλλά και η ίδια η επιστήμη, πρέπει να εντάσσεται αρμονικά στο πρόγραμμα σπουδών, να συνοδεύει τη θεωρητική εκπαίδευση με συγκεκριμένη μέθοδο και κλιμάκωση. Ο φοιτητής επιβλέπεται από το πανεπιστημιακό του Τμήμα, ώστε η πρακτική να αποτελεί οργανικό μέρος της εκπαίδευσής του και τριβή με το επιστημονικό του αντικείμενο στην πράξη. Κράτος και πανεπιστήμιο έχουν πλήρη ευθύνη και εποπτεία για τη διεξαγωγή της πρακτικής, την αμοιβή του πρακτικάριου, τις ειδικές άδειες για τις περιόδους εξεταστικής. Αντίστοιχοι όροι ισχύουν και για τις κλινικές των φοιτητών Ιατρικής, Οδοντιατρικής και Νοσηλευτικής.

Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ στα πανεπιστήμια δίνουμε από την αρχή της πανδημίας τη μάχη για να μην εμπεδωθεί στη συνείδηση της νεολαίας ως δεδομένη η νέα κατάσταση. Δίνουμε μάχη καθημερινά ώστε τα απαραίτητα υγειονομικά μέτρα να διασφαλίζουν την ίση πρόσβαση όλων των φοιτητών χωρίς εξαιρέσεις, να λαμβάνουν υπόψη ειδικές ανάγκες ευπαθών ομάδων. Να μη γίνουν ο δούρειος ίππος για να βαθύνουν η ταξικότητα, οι ανισότητες στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Κυρίως, δίνουμε τη μάχη για να γίνει σήμερα η πανδημία ευκαιρία όχι για τις επιχειρήσεις, αλλά για τους φοιτητές και τα δικαιώματά τους.

Σήμερα πιο εύκολα αποκαλύπτονται οι τεράστιες διαχρονικές ευθύνες των αστικών κυβερνήσεων για την κατάντια των πανεπιστημίων, που δεν μπορεί να ρετουσαριστεί και να συγκαλυφθεί πίσω από οθόνες υπολογιστών. Ταυτόχρονα, φοιτητές, διδάσκοντες και εργαζόμενοι έχουν πλέον ορισμένη πολύτιμη και πολύ πρόσφατη πείρα από την τελευταία καπιταλιστική κρίση και τη συνολική επίθεση στα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα που τη συνόδευσε, πείρα την οποία τους καλούμε να αξιοποιήσουν για να βγάλουν συμπεράσματα, να επεξεργαστούν αιτήματα, να οργανώσουν την πάλη τους στο πλευρό του Κόμματος και της ΚΝΕ.

Το γεγονός ότι μέσα στην πανδημία τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ ήμασταν οι μόνοι που δεν σιωπήσαμε, δεν μεταθέσαμε την πάλη, δεν θυσιάσαμε απαιτήσεις και διαθέσεις μπροστά στον υγειονομικό κίνδυνο, μας βγάζει μπροστά. Από καλύτερες θέσεις σήμερα μπορούμε να οργανώσουμε την πάλη των φοιτητών, των διδασκόντων και εργαζομένων ώστε η «επόμενη μέρα» για το πανεπιστήμιο, τις σπουδές και τη ζωή των φοιτητών να έχει τη σφραγίδα των σύγχρονων εργατικών - λαϊκών αναγκών.

Σε συνέχεια της επίθεσης στα δικαιώματα των εργαζομένων και με αφορμή την πανδημία, οι διοικήσεις των πανεπιστημίων έχουν ήδη προβεί σε απολύσεις εργαζομένων, εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης και περαιτέρω απορρύθμιση των σχέσεων εργασίας. Αυτή η κατάσταση φέρνει στην επιφάνεια με ακόμα μεγαλύτερη επιτακτικότητα την ανάγκη να βαθύνει η συζήτηση περί της μορφής και του περιεχομένου της Ανώτατης Εκπαίδευσης, αλλά και κυρίως της κατεύθυνσής της. Αν δηλαδή ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες από τη μια ή στις ανάγκες του κεφαλαίου να αυξάνει τα κέρδη του και να αναπαράγει και να θωρακίζει την εξουσία του από την άλλη.

Οι διοικήσεις των βρετανικών πανεπιστημίων προβλέπουν έλλειμμα πολλών δισεκατομμυρίων λιρών (υπολογίζεται από 2,5 έως 6,9 δισ. λίρες) που θα προκύψει από χαμένα δίδακτρα λόγω ματαίωσης ή αναβολής σπουδών στα βρετανικά πανεπιστήμια (κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, από φοιτητές από το εξωτερικό). Υπολογίζεται επίσης ότι οι απώλειες εσόδων από εστίες, catering και ακυρωμένα συνέδρια, καθώς και τα έξοδα για τη μετάβαση στην τηλεκπαίδευση αθροίζονται σε περίπου 790 εκατ. λίρες για τη φετινή χρονιά.

Στη βάση αυτή, η σύνοδος των πρυτάνεων ζήτησε από τη βρετανική κυβέρνηση τη «διάσωση» των πανεπιστημίων από το κράτος, μέσω πλήρους κάλυψης του ελλείμματος. Το αίτημα αυτό απορρίφθηκε, με την κυβέρνηση όμως να υπόσχεται την πρόωρη εκταμίευση 2,6 δισ. λιρών, τα οποία θα ελάμβαναν τα πανεπιστήμια στις αρχές της επόμενης ακαδημαϊκής χρονιάς. Παράλληλα, η κυβέρνηση επέτρεψε στα πανεπιστήμια να χρεώνουν το συνολικό ποσό των διδάκτρων στους φοιτητές, ακόμα και αν αυτοί δεν μπορέσουν να επιστρέψουν στις αίθουσες στο άμεσο μέλλον.

Την ίδια στιγμή, οι διοικήσεις των πανεπιστημίων έχουν ήδη αρχίσει να παίρνουν τα μέτρα τους με μαζικές απολύσεις (που υπολογίζονται στις 30.000, κυρίως εργαζομένων με μη τυπικές μορφές απασχόλησης), πάγωμα σε αυξήσεις μισθών, αυξήσεις διδάκτρων αλλά και επιθετική πολιτική εισαγωγής φοιτητών (που ανάγκασε την κυβέρνηση να επιβάλει εμπάργκο εισαγωγής φοιτητών για δύο βδομάδες). Ηδη, σε αρκετά πανεπιστήμια, εργαζόμενοι με εποχιακές συμβάσεις, επισκέπτες λέκτορες, ερευνητές και εργαζόμενοι στο δυναμικό υποστήριξης φοιτητών έχουν απολυθεί, ενώ πολλοί έχουν ειδοποιηθεί ότι τα συμβόλαιά τους δεν θα ανανεωθούν. Ακόμα περισσότεροι εργαζόμενοι θα αντιμετωπίσουν τους επόμενους μήνες τον κίνδυνο της απόλυσης, από τη στιγμή που πάνω από το 50% απασχολούνται με τέτοια επισφαλή συμβόλαια.

Εξάλλου, οι προσλήψεις νέου προσωπικού έχουν παγώσει και οι εγκρίσεις νέων επενδυτικών προγραμμάτων έχουν ανασταλεί. Πολλά Τμήματα δεν προχωρούν σε επεκτάσεις συμβολαίων ερευνητών, ενώ έχει ζητηθεί από τους επικεφαλής ερευνητικών προγραμμάτων να εξοικονομήσουν πόρους από τις ήδη υπάρχουσες χρηματοδοτήσεις, για να καλύψουν έξοδα που θα προκύψουν σε σχέση με το προσωπικό τους. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις μεταδιδακτορικών φοιτητών, η αναστολή της σύμβασης εργασίας (furlough) χρησιμοποιείται σαν επέκταση του συμβολαίου.

Οι διοικήσεις έχουν επιδοθεί σε ένα παιχνίδι εντυπώσεων, προσπαθώντας να πείσουν τους εργαζομένους ότι «είμαστε όλοι μαζί σε αυτή την κρίση», ανακοινώνοντας «μέτρα» όπως την περικοπή των μισθών των πρυτάνεων κατά 20% για έξι μήνες (τη στιγμή που ο ετήσιος μισθός πολλών από αυτούς ξεπερνά τις 400.000 λίρες).

Αλλωστε, η αντεργατική επίθεση με αφορμή την πανδημία ξεδιπλώθηκε ήδη από τις πρώτες κιόλας μέρες της.

Μια χαρακτηριστική πτυχή είναι και ο αυξημένος φόρτος εργασίας, στον οποίο συμβάλλει και η σαρωτική επέκταση της τηλεργασίας. Αυτό το εργαλείο αύξησης της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και, κατ' επέκταση, της κερδοφορίας των επιχειρήσεων θέτει ουσιαστικά τον εργαζόμενο σε καθεστώς διαρκούς διαθεσιμότητας για εργασία. Οι εργοδότες ήδη έχουν έτοιμα τα επιχειρήματα: «Αφού ήδη είσαι σπίτι», «οι μέρες δεν διαφέρουν πια, άρα τι θα πει δεν δουλεύεις Σαββατοκύριακο ή αργίες;» κ.λπ. Λαμβάνοντας δε υπόψη την κατάσταση της στέγασης στη Βρετανία, συμπεραίνουμε ότι πολλοί εργαζόμενοι δεν έχουν κατάλληλο χώρο εργασίας στο σπίτι που να πληροί τους κανονισμούς ασφαλείας (ύπαρξη γραφείου, υπολογιστή κ.λπ). Σε αυτά πρέπει να συνυπολογιστεί και η επιπρόσθετη δυσκολία που η τηλεργασία ενέχει για εργαζόμενους με παιδιά στο σπίτι.

Το ίδιο ισχύει και για την εξ αποστάσεως διδασκαλία (τηλεκπαίδευση). Η εφαρμογή της έγινε κυριολεκτικά μέσα σε ένα βράδυ (θυμίζουμε ότι πολλά πανεπιστήμια ήταν ακόμα σε απεργία όταν πάρθηκε η απόφαση για τηλεκπαίδευση) και με πρόφαση την πανδημία υπήρξε η απαίτηση προς τους εργαζόμενους να δουλέψουν υπερωρίες ώστε να μη διαταραχθεί η κανονικότητα. Το μέτρο αυτό φαίνεται ότι δεν θα είναι προσωρινό. Υπάρχουν ήδη σκέψεις από πανεπιστήμια να αυξήσουν την παροχή μαθημάτων μέσω τηλεκπαίδευσης σε μόνιμη βάση. Παράδειγμα το πανεπιστήμιο του Durham, όπου η διεύθυνση σχεδιάζει να πραγματοποιείται το 25% της διδασκαλίας διαδικτυακά από τον επόμενο Σεπτέμβρη, με στόχο τη μείωση του προσωπικού. Εξάλλου, τα πανεπιστήμια δεν έχουν κρύψει την πρόθεσή τους να αξιοποιήσουν την ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης και σε περιπτώσεις απεργιών/κινητοποιήσεων.

Καταγγελίες για έντονες πιέσεις και παραπληροφόρηση των εργαζομένων σε σχέση με τις υποχρεώσεις τους είχαν αρχίσει και από την περίοδο της απεργίας, όταν διευθυντές έλεγαν στους εργαζόμενους ότι δεν μπορούν να αποσύρουν την εργασία τους από την τηλεκπαίδευση κατά τη διάρκεια της απεργίας, με το πρόσχημα ότι αυτή αποτελεί κομμάτι του «προσωπικού ασφαλείας».

Τα παραπάνω αναδεικνύουν ήδη τη ρίζα του προβλήματος, δηλαδή την εμπορευματοποίηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Το έλλειμμα προκύπτει ακριβώς από τη λειτουργία των δημόσιων πανεπιστημίων ως επιχειρήσεων, των οποίων τα έσοδα εξαρτώνται από την τσέπη των φοιτητών και την επιχειρηματική δραστηριότητα που αναπτύσσουν τα ιδρύματα. Ετσι, οι φοιτητές αντιμετωπίζονται ως πελάτες, ενώ οι εργαζόμενοι ως κόστος και ως αναλώσιμοι.

Εδώ και δεκαετίες τα δημόσια πανεπιστήμια στη Βρετανία λειτουργούν ως επιχειρήσεις, επιδιώκοντας κέρδος, το οποίο προκύπτει από την εκμετάλλευση των εργαζομένων τους και εισπράττεται μέσω της πώλησης των υπηρεσιών και των προϊόντων που διαθέτουν στην αγορά. Το αστικό βρετανικό κράτος έπαιξε βασικό ρόλο σε αυτό, διαμορφώνοντας κατάλληλα το νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία τους ως επιχειρήσεων, σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς.

Είναι, λοιπόν, σαφές ότι τα προβλήματα με τα οποία βρίσκονται αντιμέτωπα τα πανεπιστήμια δεν είναι δημιούργημα της πανδημίας, όπως προσπαθούν καθημερινά να πείσουν πρυτάνεις και κυβέρνηση. Αντίθετα, η πανδημία λειτουργεί και στον κλάδο αυτό σαν μεγεθυντικός φακός, που αναδεικνύει τα σάπια θεμέλια της εμπορευματοποιημένης Εκπαίδευσης, δηλαδή του πανεπιστήμιου - επιχείρησης, αλλά και ως καταλύτης της κρίσης στον κλάδο.

Τα κατ' ουσία ιδιωτικοποιημένα πανεπιστήμια (η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι δημόσια), που στηρίζονται από την τσέπη των φοιτητών για να αποκομίζουν κέρδος, αργά ή γρήγορα θα αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της χρηματοδότησης.

Η τρέχουσα κατάσταση αναδεικνύει για μια ακόμα φορά τις ευθύνες της ηγεσίας του σωματείου², που απαρτίζεται από σοσιαλδημοκρατικές και οπορτουνιστικές δυνάμεις, η γραμμή των οποίων αφήνει στην πράξη ανυπεράσπιστους τους εργαζόμενους μπροστά στις εξελίξεις.

Από τη μία η μαχητικότητα της απεργίας έσβησε απότομα, καθώς μπήκε ως προτεραιότητα η παρακολούθηση των εξελίξεων που έφερε η πανδημία και, από την άλλη, υποτιμήθηκαν οι επιπτώσεις της στις εργασιακές σχέσεις.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά από ενάμιση μήνα το σωματείο δημοσιεύσει έκθεση για τις επιπτώσεις της πανδημίας ...στα οικονομικά των πανεπιστημίων («Impact of the Covid-19 pandemic on university finances»), δηλαδή στην τσέπη των εργοδοτών!

Αυτή η στρεβλή προσέγγιση αντανακλάται στην πλήρη ταύτιση του σωματείου με τα αιτήματα των διοικήσεων των πανεπιστημίων για κάλυψη του ελλείμματος.

Εξάλλου, όλο αυτό το διάστημα το σωματείο τηρεί σιγήν ιχθύος στο ζήτημα της τηλεργασίας και τις επιπτώσεις αυτής της υπερελαστικής μορφής απασχόλησης στον φόρτο εργασίας και στην ψυχοσωματική υγεία των εργαζομένων.

Η αποπροσανατολιστική δράση του σωματείου, μακριά από τις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων στα βρετανικά πανεπιστήμια, καλλιεργεί ψευδαισθήσεις, καθώς συσκοτίζει τον πραγματικό ένοχο και τη διέξοδο.

Μέσα από αυτές τις εξελίξεις, μια μερίδα των εργαζομένων καταλαβαίνει πως η κατάσταση στα πανεπιστήμια και το σωματείο πρέπει να αλλάξει, ότι πρέπει να αλλάξει ο προσανατολισμός των διεκδικήσεων. Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν με τη δράση τους και οι δυνάμεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στα βρετανικά πανεπιστήμια.

Μπροστά στις εξελίξεις, είναι αναγκαίο να αναβαθμιστούν η παρέμβαση και το περιεχόμενο της πάλης μέσα και στο σωματείο, στα κατά τόπους παραρτήματα, με διασαφήνιση της πραγματικής κατάστασης και των υπαιτίων, με την οργανωμένη προβολή και διεκδίκηση αιτημάτων όπως η άμεση ανάκληση όλων των απολύσεων, η αποκατάσταση των εργασιακών σχέσεων για όλους τους εργαζόμενους που υπέστησαν επιδείνωση το τελευταίο διάστημα, η προστασία του ωραρίου και η προσμέτρηση στον εργάσιμο χρόνο όλων των ωρών που απαιτούνται για προετοιμασία των τηλεμαθημάτων, εξετάσεις, διορθώσεις κ.λπ., η άμεση λήψη μέτρων στήριξης των παιδιών των λαϊκών οικογενειών, ώστε να μη στερηθούν το δικαίωμά τους να σπουδάζουν.

Να ανέβει, δηλαδή, η συσπείρωση γύρω από αιτήματα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες εργαζομένων και φοιτητών και στην ικανοποίηση των οποίων μπαίνουν εμπόδιο η λογική του κέρδους και οι κανόνες της αγοράς. Να ενισχυθεί ο αγώνας για ένα διαφορετικό πανεπιστήμιο, που δεν λειτουργεί στη βάση του κέρδους, αλλά με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Βλ. αναλυτικά: «Η απεργία στα βρετανικά πανεπιστήμια», «Ριζοσπάστης» 14-15 Μάρτη 2020, σελ. 28.

2. Πρόκειται για το σωματείο UCU (εργαζόμενοι ως διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό και ακαδημαϊκή υποστήριξη σπουδών, ανεξαρτήτως σχέσης εργασίας).