ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Ο γενάρχης ονομάζεται Θοδωρομανώλης (1778-1818) - τις χρονιές γέννησης και θανάτου τις βρήκαμε στον επίσημο ιστότοπο του διεθνούς συνθέτη. Ο αποκεφαλισμένος από τους Οθωμανούς πρόγονος γενεαλογικά συναντάει τον παππού του μουσικού, Μιχαήλ Θεοδωράκη (1856-1940). Τον πατέρα του Γεώργιο - μέλος του ένοπλου σώματος Εμμανουήλ ή Αναγνώστη Σκαλίδη (1818-1901) - πετσοκόβουν οι Τούρκοι κατακτητές, κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866.

Αλήθεια, πόσο επηρεάζει ο θάνατος του προπάππου τον γιο του Μιχαήλ; Ο ορφανός γιος γεννιέται το 1856, στον συνοικισμό Παπαδιανά και γράφεται στα μητρώα αρρένων της τότε Κοινότητας Κεφαλίου Κισσάμου Χανίων.

Λόγω της ορφάνιας από τον ήρωα πατέρα του, με χρήματα της ελληνικής κυβέρνησης ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, όπου μαθαίνει την τέχνη της ραπτικής. Οταν επιστρέφει στον γενέθλιο τόπο, ανοίγει δικό του κατάστημα στην Παλιά Πόλη.

Ομως, δικαιωματικά ο λόγος στον εγγονό του, μέσα από τις σελίδες της αυτοβιογραφίας του «Οι δρόμοι του Αρχάγγελου» (σ.σ. 28-30, «Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης»):

«Είχε μεγάλη μόρφωση. Εφερε μαζί του μια μεγάλη βιβλιοθήκη. Μελετούσε και χειριζότανε τον γραπτό λόγο με κομψότητα, καλλιέπεια και φαντασία. Για να ζήσει αναγκάστηκε ν' ανοίξει ραφτάδικο στα Χανιά. Το πρώτο για ευρωπαϊκό ντύσιμο, φράγκικο όπως το λέγανε. Και είναι φυσικό όλοι οι ευρωπαΐζοντες έγιναν πελάτες του. Ανάμεσα και ο Βενιζέλος. Μ' αυτόν υπήρχε συγγένεια. "Εξάδελφε Μιχαλάκη", τον αποκαλούσε ο ένας, "Εξάδελφε Λευτεράκη", απαντούσε ο άλλος.

Η συγγένεια προερχόταν από τη γυναίκα του, τη γιαγιά του, την Αικατερίνη, που ήταν εγγονή των Χάληδων, δηλαδή των στρατηγών στην Κρητική Επανάσταση στα μέσα του (σ.σ. προ)περασμένου αιώνα. Από τους Χάληδες κρατούσε και η μητέρα του Βενιζέλου. Ομως η συγγένεια ήταν διπλή, γιατί η αδελφή του Βενιζέλου παντρεύτηκε τον αδερφό της γιαγιάς μου. Εκαναν ένα παιδί, τον Γιώργο Σπυριδάκη, που έγινε καθηγητής στη Σορβόνη. Οταν διηύθυνα (...) το "Αξιον Εστί" με τη σουηδική χορωδία στην αίθουσα τελετών αυτού του φημισμένου γαλλικού πανεπιστήμιου, ο θείος μου καθόταν ευτυχισμένος στην πρώτη σειρά. Σε μια στιγμή, τού είπα από τη σκηνή: "Για σένα διευθύνω". Λίγους μήνες αργότερα πέθανε».

Για την γιαγιά Αικατερίνη Σπυριδάκη (1854-1937), τα μάθαμε από το στόμα του ίδιου του διεθνούς καλλιτέχνη. Ετσι, μια φορά κι έναν καιρό, το ζεύγος παντρεύτηκε κι εγκαταστάθηκε στον Γαλατά Χανίων, επτά χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού, όπου υπάρχει το σπίτι των Θεοδωράκη, το οποίο πρόσφατα μετατράπηκε σε μουσείο.

«Το χωριό», αφηγείται ο Μίκης (σ.σ. 40-41), «είναι χτισμένο πάνω σε λόφο, με ελαιόδεντρα και κήπους, ένα χιλιόμετρο περίπου μακριά από τη θάλασσα. Το σπίτι μας, από τα πρώτα του χωριού, στρίβεις στη γωνία, μετά του Καπετανάκη, αριστερά, και σε πενήντα μέτρα πέφτεις πάνω στον κήπο. Λίγο πιο πέρα, στον κεντρικό δρόμο, δεξιά βρίσκονται τα Σπυριδιανά, ένας ολόκληρος μαχαλάς, που σημαίνει ότι στο χωριό υπήρχαν πολλοί Σπυριδάκηδες κι ότι ο παππούς μου πήγε σώγαμπρος. Ετσι εξηγείται επίσης που κάποια γιαγιά της γιαγιάς μου φύτεψε αυτά τα πελώρια κυπαρίσσια, που σκιάζουν τον οικογενειακό μας τάφο στο νεκροταφείο του Γαλατά. Λένε, μάλιστα, πως η ίδια διάλεξε την τοποθεσία, γιατί από κει πράγματι βλέπεις τη θάλασσα, στη Σούδα, απ' όπου συνήθως βγαίνει κάθε πρωί ο ήλιος. Σ' αυτόν τον τάφο μπήκαν γενιές και γενιές, όμως τα ονόματα άρχισαν να χαράζονται στο μάρμαρο το 1937 (σ.σ. γράφει 1936), όταν πέθανε η γιαγιά μου η Αικατερίνη».

Αλλά πότε έγινε, για πρώτη φορά, η γνωριμία του πάππου με το επτάχρονο βλαστάρι; Βρισκόμαστε στα 1932, όταν ο βενιζελικός πατέρας Γεώργιος Μ. Θεοδωράκης, από το 1928, έχει διοριστεί αναπληρωτής γενικός διοικητής Ηπείρου (σ.σ. 25).

«Ο πατέρας μου (...) δεν ήταν μόνο χοντρός αλλά και ψηλός. Εφτανε το ένα και ογδόντα και είχε παχύ μαύρο μουστάκι. Στα μάτια μου φάνταζε σωστός γίγαντας, κι όταν ήμουν κοντά του, δεν φοβόμουν τίποτα. Πίστευα πως δεν υπήρχε άντρας σαν κι αυτόν. Να όμως που μια μέρα βλέπω στο σαλόνι έναν γίγαντα, πιο ψηλό απ' αυτόν. Μόνο που εκείνος είχε μεγάλα άσπρα μουστάκια, φορούσε γιλέκο, απ' όπου κρεμόταν η χρυσή καδένα του ρολογιού του, και στα παπούτσια του είχε γκρίζες γκέτες.

"Αυτός είναι ο Μιχάλης;", ρώτησε με την τραγουδιστή κρητική προφορά του.

Και η μητέρα έσπευσε να με διατάξει:

"Φίλησε το χέρι του παππού σου, Μίκη!".

"Ηντα πάλι είναι αυτά", είπε με απορία και θυμό εκείνος. "Μιχάλη τόνε βαφτίσατε, Μιχάλη θα τον λέω. Ελα εδώ μωρ' εσύ, Μιχάλη".

"Να δούμε, λοιπόν, θα μοιάσεις τση γενιά μας; Θα γίνεις Κρητικός;".

Πρώτη φορά είδα τον πατέρα μου να στέκεται έτσι μπροστά σε άνθρωπο. Με το σεις και με το σας. Και τότε, που κάπνιζε σαν φουγάρο, λέει στη μάνα μου: "Κρύψε τα τασάκια, ο μπαμπάς μού απαγορεύει να καπνίζω μπροστά του".

(...) Ηταν πάντα αυστηρός, συνοφρυωμένος, λιγομίλητος (...). Να ξυπνήσει, να πλυθεί, να φτιάξει προσεχτικά τα μουστάκια του στον καθρέφτη, με τις ώρες, να ντυθεί, να βουρτσίσει παντελόνι, γιλέκο, σακάκι - τα παπούτσια τα γυαλίζανε οι υπηρέτριες (...) - μετά να πιει στην τραπεζαρία τον καφέ του, πάντα χωρίς ζάχαρη, να βάλει την γκρίζα ρεπούμπλικα, να σταθεί και πάλι στον καθρέφτη του αντρέ, να πάρει το βαρύ καφεκόκκινο μπαστούνι του και να κατεβεί τις σκάλες, χωρίς να βγάλει τσιμουδιά».

Αυτός ήταν ο Μιχαήλ Γεωργίου Θεοδωράκης.

(Συνεχίζεται)