Το Αγρίνι στο πόδι. Ποτέ δε θα ξεχάση η εργατική τάξη την ημέρα αυτή. Είναι η δωδέκατη μέρα ενός τιτάνειου και επίμονου απεργιακού αγώνα, στον οποίον είναι ριγμένοι και συνεχίζουν με πείσμα οι καπνεργάτες Αγρινίου.

Το καπνικό κεφάλαιο σε ιερή συμμαχία με το κράτος με το ίδιο πείσμα επιμένουν. Δεν εννοούν να δώσουν ούτε μια πεντάρα αύξηση στις καπνεργάτριες. Η συγκέντρωση της 8ης Αυγούστου έχει απαγορευθή. Στρατεύματα, πολυβόλα, χωροφυλακή καταφθάνουν. Η πολεμική προπαρασκευή συνεπληρώθη. Το σχέδιο της δράσεως καταστρώθηκε στα γραφεία του Εμπορικού Συλλόγου σ' όλες τις λεπτομέρειες. Ολα είναι έτοιμα. Η δολοφονική ενέδρα στήθηκε. Η απαγορευθείσα συγκέντρωση της 8ης Αυγούστου επεβάλλετο τώρα να γίνη και επετράπη για την 9ην Αυγούστου το πρωί.

Είναι η 9η πρωινή της ενάτης Αυγούστου και ολόκληρο το γήπεδο της «Αγίας Σωτήρας» είναι κυκλωμένο. Τα πολυβόλα είναι στημένα στα πιο επίκαιρα σημεία.

Και όμως τα κύματα των εργατών καταφθάνουν το ένα ύστερα από το άλλο.

Ενας μαύρος όγκος και μπρος απ' αυτήν μια μαύρη σημαία. Είναι οι καπνεργάτες και καπνεργάτριες του προσφυγικού συνοικισμού που πάνε στη συγκέντρωση. Μια δεκάδα εργατών και εργατριών σηκώνει μια τεράστια επιγραφή: «`Η 100 δράμια ψωμί ή ένα χρόνο απεργία».

Σε λίγο τέσσαρες χιλιάδες εργάτες, εργάτριες και επαγγελματίες ήταν συγκεντρωμένοι εκεί για να διαδηλώσουν τη θέλησή τους ότι θ' αγωνισθούν μέχρι τέλους, μέχρι της νίκης. «`Η 100 δράμια ψωμί ή ένα χρόνο απεργία», «κάτω η τρομοκρατία», ήταν οι κραυγές που δονούσαν τον αέρα και φούσκωναν τα στήθεια των συγκεντρωμένων.

Η συγκέντρωση διαμαρτυρήθηκε για την παράταση της εκκρεμότητος και εναντίον των τρομοκρατικών μέτρων, εξεδήλωσε τη συμπάθειά της στους στρατιώτες και τους χωροφύλακες και διαλύθηκε μέσα σε ζητωκραυγές για την απεργία.

Ολοι οι δρόμοι όμως είνε κλεισμένοι. Οι εργάτες βρίσκονται μπρος στα στόμια των πολυβόλων και στις κάννες των όπλων του στρατού και των πιστολιών των τιτλούχων.

Οι αξιωματικοί απειλούν με το πιστόλι στο χέρι. Ο επικεφαλής του στρατού διατάζει ΠΥΡ! Το σύνθημα είχε δοθή. Το σχέδιο δράσεως έμπαινε σε εφαρμογή.

Πρώτος πέφτει νεκρός ο σ. Αρβανίτης (σημ. ο Θεμ. Καρανικόλας) μπρος σε εκατοντάδες άοπλους εργάτες.

Λίγο πιο πέρα πληγώνεται βαρειά ο σ. Δ. Τσαμπής. Οι πυροβολισμοί συνεχίζονται μια δεκάδα συντρόφων εργατών ξαπλώνονται χάμου τραυματισμένοι, ενώ λίγο πιο πέρα ο ανθυπολοχαγός Γκρέτσης σκοτώνει με τα χέρια του την σ. Βασιλική Γεωργατσέλη. Οι στρατιωτικές δυνάμεις διασπώνται, στην πόλη επικρατεί πανικός, η αγορά κλείνει και ένα τεράστιο αυθόρμητο συλλαλητήριο εναντίον των δολοφόνων ξεχύνεται στους δρόμους του Αγρινίου. Το σχέδιο των καπνεμπόρων είχε πετύχει. Το έγκλημα είχε γίνει. Δυο νεκροί και δεκάδες τραυματιών.

Σήμερα η εργατική τάξη τελεί το μνημόσυνο των σκοτωμένων της συντρόφων. Διαδηλώνει σήμερα όχι μόνο τη συμπάθειά της στα θύματα αυτής της σκληρής προλεταριακής πάλης, αλλά και τη θέλησή της να εκδικηθή το θάνατό τους.

Δεν μπορεί ακόμα η εργατική τάξη φέρουσα τη μνήμη της στους σκοτωμένους και σακατεμένους συντρόφους μας να ξεχάσει πώς δεν είναι μονάχα οι καπνέμποροι και το Κράτος ένοχοι, αλλά και οι λακέδες των σοσιαλφασίστες.

Δεν μπορεί και δεν θα ξεχάση ποτέ η εργατική τάξη πώς την ίδια μέρα που έπεφταν νεκροί οι εργάτες στο Αγρίνι, οι διοικούντες τη Γεν. Συνομοσπονδία έπαιρναν για αμοιβή 50 χιλιάδες δραχμές από το Δήμο Αθηναίων.

Ούτε τον αισχρό ρόλο του αστικού Τύπου μπορεί να ξεχάση το αγωνιζόμενο προλεταριάτο στην περίοδο εκείνη.

Τα γεγονότα του Αγρινίου αποτελούνε μια απ' τις πιο φωτεινές και ηρωικές σελίδες του προλεταριακού αγώνα. Τα γεγονότα αυτά έδειξαν με τον πιο αποφασιστικό τρόπο τους ταξικούς μας εχθρούς και απέδειξαν έμπρακτον την ορθότητα της επαναστατικής στρατηγικής (...)

Στα χρόνια της παγκαλικής δικτατορίας το ΚΚΕ πέρασε για πρώτη φορά στην Ιστορία του στην πλήρη παρανομία. Η δικτατορία συνέλαβε και εκτόπισε εκατοντάδες μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, της ΟΚΝΕ και της ΓΣΕΕ, απαγόρευσε την έκδοση και κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη», της ΚΟΜΕΠ και του οργάνου της ΟΚΝΕ «Νεολαία».

Σ' αυτό το πλαίσιο ενίσχυσης της καταστολής και έντασης των διώξεων, ξέσπασε η μεγάλη απεργία των καπνεργατών του Αγρινίου.

Η απεργία ξεκίνησε στις 2 Ιούλη 1926 με αίτημα την αύξηση των ημερομισθίων αντρών και γυναικών. Το Σωματείο των καπνεργατών σε ανακοίνωσή του έγραφε πως οι καπνέμποροι εκμεταλλευόμενοι τους καπνοπαραγωγούς και τους καπνεργάτες «κερδίζουν αμύθητα χρήματα, χρήματα που είνε ο ιδρώτας, η ζωή αυτών των καπνεργατών και καπνοπαραγωγών».

Σε τηλεγραφική αναφορά προς τις στρατιωτικές αρχές, αναφέρονται τα εξής σχετικά με την περιφρούρηση της απεργίας:

«(...) οι απεργοί συνεκεντρούντο καθ' ομίλους έξωθεν των καπνεργοστασίων και καπναποθηκών και ημπόδιζον την λειτουργίαν αυτών δι' απεργοσπαστών ή ελεύθερων εργατών τρομοκρατούντες αυτούς.

Την νύκτα εκοιμώντο έξωθεν των εργοστασίων τοποθετούντες σκοπούς με "νούμερα" δια να μην πλησιάσουν οι ιδιοκτήται».

Στο πλευρό των απεργών στάθηκαν και άλλοι εργαζόμενοι του Αγρινίου. Τσαγκαράδες, αρτεργάτες, οικοδόμοι και άλλοι έδωσαν ψωμί και τρόφιμα με πίστωση στους απεργούς.

Ακολούθησε λοκ άουτ απ' την πλευρά των καπνεμπόρων και η συγκέντρωση της 9ης Αυγούστου 1926. Σ' αυτήν τα όργανα του αστικού κράτους δολοφόνησαν τον νεαρό Θεμιστοκλή Καρανικόλα και την έγκυο καπνεργάτρια Βασιλική Γεωργαντζέλη.

Η κηδεία των δυο δολοφονημένων εργατών έγινε με την παρουσία χιλιάδων εργατών:

«Το θέαμα είναι συγκινητικό. Οι χιλιάδες των εργατών τιμούσαν τους νεκρούς τους συντρόφους. Οι γραμματείς των οργανώσεων σήκωναν τα φέρετρα.

Στον Αγιο Δημήτρη ο εργάτης που μίλησε καυτηρίασε την Παγκαλική δικτατορία και κάλεσε τους εργάτες να αγωνισθούν για το τσάκισμά της».

Η μαχητική απεργία των καπνεργατών συνεχίστηκε (συνολικά κράτησε 42 μέρες) και τελικά οι απεργοί πέτυχαν αύξηση 10%-13%.

Bλ. περισσότερα:

- «Ριζοσπάστης», 11.6.2016.

- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1939, τόμ. Α2, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 258-262.