Τη βδομάδα αυτή, οι ώρες στην τηλεόραση κύλησαν πάλι στον αστερισμό του θρίλερ της Ρούλας Πισπιρίγκου, προβιβάζοντάς το σταθερά σε πρώτη είδηση των δελτίων «ειδήσεων» (με αποτέλεσμα να μη χωρούν πουθενά θέματα όπως π.χ. η απρόκλητη επίθεση των ΜΑΤ και το όργιο καταστολής με συλλήψεις και τραυματισμούς εργατών στη Θεσσαλονίκη) και στιγματίστηκε από την άθλια παράσταση στη Βουλή, με τους βουλευτές των κομμάτων του ΝΑΤΟικού τόξου ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ - ΚΙΝΑΛ - ΜέΡΑ25 να χειροκροτούν με πάθος το προκλητικό σόου των ναζιστών του Τάγματος Αζόφ, που ο Ζελένσκι όχι μόνο έχει παρασημοφορήσει αλλά το έχει ενσωματώσει και στον ουκρανικό στρατό.

Ολα άρχισαν στραβά, από την περασμένη Κυριακή 3 Απρίλη, όταν ξεχείλισε από την τηλεόραση μια ανυπόφορη δυσωδία. Ενα ρατσιστικό, ομοφοβικό και χυδαίο παραλήρημα δυο γνωστών ηθοποιών - παρουσιαστών - θεατρικών παραγωγών κ.λπ. ξεκίνησε εκείνο το πρωί και ολοκληρώθηκε το βράδυ. Μπορεί πολλοί να ερίζουν για το ποιος είπε κάποτε το «Καλύτερα να κρατάς το στόμα σου κλειστό και να σε περνούν για ηλίθιο, παρά να το ανοίγεις και να μην τους αφήνεις καμία αμφιβολία», όμως όποιος και να το είπε, ήταν σοφό.

Τον χορό, λοιπόν, έσυρε το πρωί σε εκπομπή του «Mega» γνωστός ηθοποιός και παρουσιαστής, όπου μεταξύ άλλων, όταν του ζητήθηκε η άποψή του για το κίνημα #metoo και τις υποθέσεις Λιγνάδη - Φιλιππίδη, είπε επί λέξει πως «όλο αυτό έγινε γιατί οι άνθρωποι αυτοί ήταν επώνυμοι. Εγώ δεν μπορώ να τα ονομάσω εγκλήματα. Αυτό θα το κρίνει η Δικαιοσύνη. Αν αύριο αθωωθούν αυτοί οι δυο άνθρωποι; Θα κλειστούν σε καμιά τρύπα αυτοί που βρίζανε τόσο καιρό; Οχι, θα λένε ότι εντάξει, κάναμε λάθος».

Και λίγο αργότερα, αμφισβητώντας τις κατηγορίες που έχουν γίνει εις βάρος των Λιγνάδη - Φιλιππίδη, αναρωτήθηκε: «Πόσο αληθινές είναι οι κατηγορίες που έχουν γίνει σε βάρος τους; Ολοι μιλάνε για αντιφάσεις στις οποίες πέφτουν οι μάρτυρες. Πώς ξέρεις ο καθένας τι έχει στην ψυχή του και δε σε κατηγορεί για κάτι, επειδή είναι θυμωμένος μαζί σου και θέλει να σε εκδικηθεί;».

Και κορύφωσε ως εξής: «Δεν ξέρω αν είναι μεγάλο το ψυχικό κόστος αυτών των κοριτσιών. Κάποιοι/ες μπορεί να λένε, "είμαι θυμωμένος με εσένα, βρήκα λίγο την ευκαιρία να προβληθώ και να βγάλω τα απωθημένα μου", μπορεί να λένε, "Μια χαρά είναι αυτή η προβολή για μένα". Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν αδιανόητα πράγματα για να υπάρξουν».

Ο γνωστός ηθοποιός (που όσα υποστήριξε την Κυριακή, τα είχε επαναλάβει και σε εκπομπή της ΕΡΤ), υπογραμμίζοντας ότι «είναι πιθανό τα θύματα να λένε ψέματα για εκδικητικούς λόγους ή για να προβληθούν», προώθησε αυτήν ακριβώς την άποψη, που για χρόνια απέτρεπε τα θύματα από το να μιλήσουν και ενθάρρυνε τους θύτες να συνεχίζουν να παρενοχλούν και να κακοποιούν ανενόχλητοι.

Ολα αυτά, σε πρωινή εκπομπή, χωρίς αντίλογο και μόνο μετά την ολοκλήρωση του σκεπτικού του, η παγωμένη παρουσιάστρια κατόρθωσε να ψελλίσει: «Χριστέ μου, τι παθαίνετε σ' αυτόν τον καναπέ. Δεν μπορώ να το διαχειριστώ» (πρόσφατα στην ίδια εκπομπή ο κ. Σάκης Ρουβάς είχε... υπερασπιστεί τον κ. Λιγνάδη). «Η ευαισθησία - έλεγε ο Αϊνστάιν - είναι μια μορφή νοημοσύνης. Είναι άχρηστο να προσπαθήσουμε να την εξηγήσουμε σε εκείνους που δεν την έχουν».

Το βράδυ της ίδιας μέρας, το επόμενο χτύπημα ήρθε από δημοφιλή κωμικό, παρουσιαστή και θεατρικό επιχειρηματία. Σε πρεμιέρα σειράς της prime time ζώνης του ΑΝΤ1, υποστήκαμε ένα ανεκδιήγητο, προσβλητικό και κακοποιητικό «χιούμορ», σε κουβέντες όπως αυτές: «Χθες είδα στον δρόμο έναν βιαστή» / «Και τι έκανες;» / «Αρχισα να τρέχω. Ετρεχα, έτρεχα, αλλά δεν τον πρόλαβα».

Σε μια εποχή που οι δίκες για το #metoo είναι σε εξέλιξη, που γυναίκες και αγόρια τραυματίζονται εφ' όρου ζωής, που τα περιστατικά έμφυλης βίας πολλαπλασιάζονται και οι γυναικοκτονίες απασχολούν όλο και πιο συχνά την επικαιρότητα, τέτοιου τύπου «αστεία» δε συνιστούν σάτιρα. Επαναφέρουν μόνο και διαιωνίζουν επικίνδυνα και παρωχημένα σεξουαλικά, φυλετικά, έμφυλα και άλλα στερεότυπα.

Οταν χαχανίζουν οι ηθοποιοί και το ζωντανό κοινό της σειράς, ακούγοντας πως «η βότκα είναι λιπαντικό για να κατεβάζουν τα βρακιά τους οι γυναίκες» και βλέποντας ένα ομόφυλο ζευγάρι μακιγιαρισμένο έντονα και ντυμένο με πλουμιστές ρόμπες, φτερά και πούπουλα, στη χειρότερη εκδοχή καρικατούρας, να χαριεντίζεται κακόγουστα, αυτό δεν είναι ψυχαγωγία. Αυτό είναι εκπαίδευση στο bullying, στον ευτελισμό του διαφορετικού, στην εξοικείωση με τον ρατσισμό, την ομοφοβία, τον μισογυνισμό, τη βία και τη χυδαιότητα.

Είναι πισωγύρισμα σε κάθε προσπάθεια δικαίωσης των θυμάτων, που έχει γίνει τελευταία στην Ελλάδα. Κάτι τέτοια προγράμματα - και δηλώσεις - όσο αναπαράγουν αναχρονιστικά και συντηρητικά στερεότυπα και προβάλλουν την αισθητική της καρικατούρας, με στόχο τον χλευασμό, τόσο θα σπρώχνονται στο περιθώριο οι συνάνθρωποί μας που αγωνίζονται για τα αυτονόητα.

Ωστόσο δεν φταίνε μόνο οι πρωταγωνιστές αυτών των παραδειγμάτων, που αναπαράγουν το κακό. Φταίει κυρίως ο ηθικός αυτουργός, αυτός που τα παραγγέλνει, τα πολυδιαφημίζει, τα φιλοξενεί και τα αναδεικνύει. Αυτός που κανονικοποιεί την κτηνωδία, αποβλέποντας στη θεαματικότητα. Αυτός που δεν ενδιαφέρεται για την τεράστια ζημιά που κάνουν τα ομοφοβικά αστεία και οι απεικονίσεις, που δεν αξιολογεί τον κακοποιητικό λόγο, που δεν νοιάζεται αν εξευτελίζονται όλα τα θύματα βιασμού, μέσα από ανόητα σενάρια ή διασύρονται ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Και επιτέλους, όταν μιλάμε για σάτιρα, καλό θα είναι να μετράμε την ουσία της. Και ουσία υπάρχει, όταν η σάτιρα σκοπεύει την εξουσία κάθε είδους. Εκεί είναι όχι μόνο αποδεκτή, αλλά και επιβεβλημένη. Οταν στο στόχαστρο μπαίνει το θύμα ή ο αδύναμος ή ο ευάλωτος, τότε δεν λέγεται σάτιρα, λέγεται απανθρωπιά. Ας διαλέξουν πλευρά οι τηλεοπτικοί σταθμοί. `Η θα είναι με τον άνθρωπο ή θα είναι με το τέρας.

Ομως, οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες είναι «χορτάτοι» από τα συνθήματα που είναι γραμμένα σ' όλους τους τοίχους της πρωτεύουσας με το κόκκινο χρώμα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας που προασπίζεται την ταξική συνείδησή τους. Μάχονται μέχρι θανάτου τους Ιταλούς και τους Γερμανούς κατακτητές, οργανωμένα και συντεταγμένα, γιατί καθοδηγούνται από την ΚΕ του Κόμματος του Λαού και του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.

Ετσι, σε κάθε συνοικία, σε κάθε γειτονιά, σε κάθε λεωφόρο, σε κάθε δρόμο και σοκάκι, η συνεργασία και η αλληλεγγύη σε συνθήκες παρανομίας, μεταξύ των μελών του ΚΚΕ, ορθώνουν το ατσάλινο τείχος που κρατά μακριά τα «αδιάκριτα» βλέμματα των ξένων εισβολέων και των Ελλήνων συνεργατών τους.

Λειτούργησε από τον Φλεβάρη/Μάρτη του 1942 έως τις 12 Οκτώβρη του 1944, μέρα αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων, χωρίς να ανακαλυφτεί ποτέ, αφού οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες «κλείδωσαν» το στόμα τους. Οταν σφραγίστηκε, για να λειτουργήσει στο Βουνό, φόρμες προκηρύξεων περίμεναν ατύπωτες και κουπόνια του παράνομου εράνου του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ βρίσκονταν στη φάση των τυπογραφικών δοκιμίων.

Ο γιος του ιδιοκτήτη, ο αείμνηστος κομμουνιστής αυτοκινητιστής Βαγγέλης Μενεμενής (1916-2007) - μέλος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ από το 1941 - εργάστηκε ως χειριστής και «τεχνικός» της παράνομης τυπογραφικής μονάδας. Επί σαράντα χρόνια (1944-1984), αυτός ο αδάμαστος αγωνιστής κράτησε μυστικό, ακόμη και από την οικογένειά του, ότι στο υπόγειο του σπιτιού τους είχε παραμείνει ακέραιος αυτός ο αντιστασιακός προμαχώνας του τυπωμένου χαρτιού.

Ο χώρος από ευτυχή συγκυρία δεν έπεσε θύμα της αντιπαροχής, γι' αυτό στέκεται ακόμη όρθιος. Μάλιστα, από τις 15 Μάρτη 1998 έχει χαρακτηρισθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο και ελπίζουμε ότι δεν θα αργήσουμε να το επισκεφτούμε ως Μουσείο Αντιστασιακού Τύπου - όπως έχει αναγγελθεί από την 1η Εφορεία Νεότερων Μνημείων (27 Μάη 1998).

Στην οργανωτική ομάδα του τυπογραφείου συμμετείχαν ο Νίκος Πλουμπίδης (1902-1954), μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, για την καθοδήγηση του παράνομου εκδοτικού μηχανισμού, ο Κώστας Βιδάλης (1904-1946), συντάκτης του «Ριζοσπάστη» από το 1924 για τη δημοσιογραφική δουλειά και την εξεύρεση τυπογραφικών μέσων, ενώ ο καπνεργάτης αγωνιστής Γιώργης Ελληνούδης (1909-1994) ορίστηκε υπεύθυνος του Τυπογραφείου του ΕΑΜ.

Η σύζυγος του τελευταίου, Καλλιόπη Πάπαρη - Ελληνούδη, νοσοκόμα στο «Σωτηρία», έψαξε και βρήκε το σπίτι του Στέλιου Μενεμενή και υποστήριζε την επιβίωση των συντρόφων της με το ελάχιστο κατοχικό φαγητό. Κοντά τους βρέθηκαν σε υποστηρικτικό και λειτουργικό ρόλο ο συγγραφέας Δημήτρης Χατζής (1913-1981) ως στοιχειοθέτης και επιμελητής κειμένων, ο τυπογράφος Γιώργος Καλατζόπουλος, ο ξυλουργός από τον Βύρωνα Χρήστος Τζίμης - κάτι σαν γενικών καθηκόντων αλλά και πάνω από την κάσα των τυπογραφικών στοιχείων - και η γυναίκα του Ελένη.

Τις «εξωτερικές» δουλειές, δηλαδή παραλαβή και διανομή έντυπου υλικού, τις είχε αναλάβει ο Μανώλης Λυγηρός ή Λυγερός, ο «θείος» ή «παππούς», όπως τον προσφωνούσε η ομάδα, που υποδυόταν τον παλιατζή, τον καρβουνιάρη, τον μανάβη, κουβαλώντας τσουβάλια ή χρησιμοποιώντας το καρότσι του για τις μεταφορές.

Πολύτιμο τεκμήριο για το στήσιμο του παράνομου Τυπογραφείου του ΕΑΜ αποτελεί η μαρτυρία του Βαγγέλη Μενεμενή, όπως την αφηγήθηκε σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων («Ριζοσπάστης, 18 Φλεβάρη 2007):

«Ο Γιώργος Ελληνούδης και η γυναίκα του Καλλιόπη κόψανε το πάτωμα για να χωρούν δύο άνθρωποι. Το χώμα το ρίψαμε στο διπλανό δωμάτιο. Βάλαμε τις κάσες με τα στοιχεία, αλλά είχαμε πρόβλημα με το πιεστήριο. Δεν μπορούσαμε να σκάψουμε άλλο, γιατί δεν μπορούσαμε να βγάλουμε πολύ χώμα. (...) Σκεφτήκαμε να κατεβάσουμε το πιεστήριο κοντά στα θεμέλια του σπιτιού, σε σκαμμένη τρύπα, με λοστούς και σχοινιά (...) Μετά εγώ ασχολήθηκα με τη συναρμολόγηση και ο Ελληνούδης φρόντισε να χτίσει τον τοίχο (...).

Το πρόβλημα ήταν ότι το πιεστήριο έκανε μεγάλο θόρυβο. Ετσι τα κουζινέτα (...) τα αντικαταστήσαμε με ρουλεμάν και τύλιξα τα σίδερα με λάστιχο αυτοκινήτου κι έτσι έγινε (...) σχεδόν αθόρυβο (...). Με το φόβο να μην εντοπιστεί το επάνω μέρος της καταπακτής (...), καθότι ήταν ο φόβος των γερμανοτσολιάδων που έψαχναν τα σπίτια, αποφασίσαμε να το καμουφλάρουμε. Ο Ελληνούδης έφερε με δεμένα τα μάτια για το παρκέ έναν φίλο. Ηταν ο Χρήστος Τζίμης.

Εβγαιναν τεσσεράμισι με πέντε χιλιάδες φύλλα, τρεις φορές τον μήνα. Δουλεύαμε από το πρωί ως το βράδυ συνέχεια (...)».