Η εκδικητική μανία που έχει καταλάβει - χρόνια τώρα - τους κυβερνώντες για την εξόντωση των καλλιτεχνών, η κήρυξη ενός πολέμου και μάλιστα χωρίς προσχήματα, εναντίον των εργαζομένων στον πολιτισμό, η επιμονή για ιδρυματοποίηση της τέχνης, η απαξίωση των δημιουργών και όλων των μορφών έμπνευσης και δημιουργίας, που μέσα στους αιώνες βοήθησαν τον άνθρωπο να είναι λιγότερο υποδουλωμένος, είναι όσα δεν χωράει ανθρώπου νους (και) αυτήν την εποχή.

Οσοι και όσες έβαλαν την υπογραφή τους στο κατάπτυστο ΠΔ85, που υποβιβάζει τις σπουδές των Ανώτερων Καλλιτεχνικών Σχολών σε επίπεδο τελειοφοίτων Λυκείου, ΕΠΑΛ, ΙΕΚ και που στέλνει τόσους επαγγελματίες στο πυρ το εξώτερο, θα μπορούσαν άραγε να απαντήσουν, με επιχειρήματα, στο ερώτημα, γιατί άραγε ένα καθεστώς αντιμετωπίζει τους καλλιτέχνες με τόσο μένος, σαν να πρόκειται για επικίνδυνους εχθρούς που το επιβουλεύονται και γιατί τους έχει συνεχώς υπό διωγμό;

Θα μπορούσαν να μας πουν, γιατί προσβάλλουν επαγγελματικά και πνευματικά δικαιώματα δεκαετιών, γιατί επιστρέφουν σε λογικές του Μεσαίωνα, γιατί υποβαθμίζουν την καλλιτεχνική δημιουργία, για ποιον ακριβώς λόγο τα βάζουν με την τέχνη, που από την αρχή της ανθρωπότητας υπήρχε για να βοηθάει τους ανθρώπους να εκφράζονται και να επικοινωνούν, για να τους κάνει πιο ευαίσθητους, για να τους κάνει να ονειρεύονται, να συγκινούνται, να χαμογελούν, να σκέφτονται, να προβληματίζονται, να ημερεύουν;

Θα μου πείτε, βέβαια, πως πολύ συχνά τους έκανε και να επαναστατούν! Ωχ ...ναι, εδώ κάπως τα χαλάμε ε; Κακό πράγμα η επανάσταση και η ανατροπή του συστήματος. Εδώ που τα λέμε, είναι πολύ μεγάλη δύναμη ο πολιτισμός απέναντι στη βαρβαρότητα και ιδιαίτερα κάτω από τις σημερινές άδικες, εκμεταλλευτικές και απάνθρωπες συνθήκες.

Πράγματι, δεν είναι καθόλου χρήσιμος στο δικό τους σκοτεινό σύμπαν, όπου μόνο το κέρδος μετράει και που τα τελευταία πράγματα που έχουν θέση σ' αυτό, είναι η μουσική, το σινεμά, η ζωγραφική, το θέατρο, ο χορός, η ποίηση, η γλυπτική, τα βιβλία, όλα αυτά δηλαδή που δεν καταλαβαίνουν οι κατά καιρούς «αρμόδιοι».

Στον δικό τους κόσμο αυτά θεωρούνται είδη πολυτελείας, ενώ οι καλλιτέχνες που είναι «ψωνάρες», δεν χρειάζεται να πληρώνονται κιόλας, αφού «παίζουν» και δεν δουλεύουν. Βέβαια, από το ρίξιμο στον Καιάδα εξαιρούνται τα καλά παιδιά του συστήματος, αυτά που τα βλέπουμε παντού και πάντα, τα προβεβλημένα, τα χρυσοπληρωμένα και τα περιζήτητα ακόμη και σε Μέγαρα και Επιδαύρους.

Κανένα πρόβλημα με το ότι δεν σπούδασαν, δεν εξετάστηκαν, δεν ξενύχτησαν, δεν μάτωσαν δουλεύοντας σε 2 και 3 δουλειές για να πληρώσουν δίδακτρα, βιβλία, σεμινάρια. Τα «καλά παιδιά» έχουν άλλα, πολλά προσόντα. Εχουν ισχυρούς φίλους και προστάτες, οι οποίοι αξιοποιούν το ταλέντο τους να είναι - και μάλιστα χωρίς σπουδές - ταυτόχρονα ηθοποιοί, τραγουδιστές, παρουσιαστές, πρωταγωνιστές κρατικών διαφημίσεων, events κ.λπ. κ.λπ.

Στον δικό τους κόσμο, τον κόσμο των «αρμοδίων του πολιτισμού», δηλαδή της διαφθοράς, της ρεμούλας, των παραμάγαζων και της οικογενειοκρατίας, δεν γίνεται αντιληπτό ότι ο πολιτισμός είναι είδος πρώτης ανάγκης, δεν περνάει από το μυαλό τους ότι μπορεί να είναι η επικράτηση του δικαίου πάνω στη δύναμη, της πειθούς πάνω στη βία, του διαλόγου στον μονόλογο και του πνεύματος στην ύλη.

Αυτό ούτε μπορούν κι ούτε τους συμφέρει να το χωνέψουν. Αν ήξεραν λίγη ιστορία, θα γνώριζαν πως ο άνθρωπος στηριζόταν ανέκαθεν σε όλες τις μορφές της τέχνης, από τον καιρό που κατάλαβε τον εαυτό του πάνω σ' αυτόν τον πλανήτη. Γιατί; Γιατί τις χρειαζόταν. Κρατώντας το χέρι της τέχνης για αιώνες, ο άνθρωπος μπουσούλησε σ' εκείνους τους δρόμους που διδάχτηκε το νόημα της ζωής.

Οπως και να 'χει, ο 21ος είναι ο αιώνας των λαών και δεν μπορεί παρά να αλλάξουν όλα. Η έφοδος στους ουρανούς θα γίνει! Κάθε μέρα φαίνεται όλο και πιο ξεκάθαρα. Ολοι οι καλλιτέχνες, δημιουργοί, εργάτες της Τέχνης και φοιτητές είναι αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τον πολιτισμό αυτής της χώρας με ενότητα και δύναμη, για να καταργηθεί το Προεδρικό Διάταγμα και για να κατοχυρωθούν πλήρως όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από την εργασία τους, υπερασπιζόμενοι ταυτόχρονα τα δικαιώματα των φοιτητών και αποφοίτων στην κατεύθυνση μιας δωρεάν και δημόσιας καλλιτεχνικής Παιδείας.

Και για κάτι ακόμη: «Για να διαμορφώσουν τη δική τους ανθρώπινη αισθαντικότητα», όπως έλεγε ο Μαρξ. Καλή χρονιά σε όλους μας και κυρίως στους «ανειδίκευτους και αδιαβάθμητους», σε όλα τα «λυκειόπαιδα» που βρέθηκαν μαχητικά στους δρόμους, αυτές τις μέρες.

Από τις μαζικές κινητοποιήσεις καλλιτεχνών και σπουδαστών καλλιτεχνικών σχολών σημαδεύτηκε μεταξύ άλλων η βδομάδα που μας πέρασε, αναδεικνύοντας το πάγιο αίτημα του κλάδου τους για ουσιαστική αναβάθμιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και πανεπιστημιακού επιπέδου Καλλιτεχνικές Σχολές.

Αφορμή στάθηκε το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022, που αφορά το νέο προσοντολόγιο και τις ειδικότητες που αναγνωρίζονται για πρόσληψη στο Δημόσιο, το οποίο κατατάσσει στην κατηγορία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (ΔΕ), δηλαδή ισότιμα με το απολυτήριο Λυκείου, όλους τους αποφοίτους των σχολών μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΙΕΚ και Ανώτερες Σχολές). Ετσι, απόφοιτοι που έχουν σπουδάσει δυο και τρία χρόνια μετά το Λύκειο, εξισώνονται σε μια ενδεχόμενη πρόσληψή τους στο Δημόσιο με τους αποφοίτους Λυκείου, χωρίς να αναγνωρίζονται οι επιπλέον σπουδές τους.

Για τις αναγνωρισμένες ως Ανώτερες καλλιτεχνικές σχολές, όσοι είχαν αποφοιτήσει μέχρι το 2003, προσλαμβάνονταν στο Δημόσιο ως ΤΕ, δηλαδή τα πτυχία τους αναγνωρίζονταν ως ισότιμα των ΤΕΙ, που κι αυτά μέχρι το 2003 ήταν Ανώτερα (μετά εντάχθηκαν στην Ανώτατη Εκπαίδευση). Οι απόφοιτοι όμως μετά το 2003 ήταν στον «αέρα» (χωρίς να έχει αλλάξει τίποτα στις σπουδές τους με τους προηγούμενους αποφοίτους) και τώρα εντάσσονται στην κατηγορία ΔΕ για το Δημόσιο, προκαλώντας την έντονη αγανάκτηση σπουδαστών και αποφοίτων για τη μη αναγνώριση ουσιαστικά των σπουδών τους.

Απέναντι σε αυτά η κυβέρνηση προσπαθεί να καθησυχάσει ότι το ΠΔ «δεν αφορά προσλήψεις καλλιτεχνών στο Δημόσιο» και ότι δεν αλλάζει τίποτα σε σχέση με όσα ισχύουν μέχρι τώρα. Ομως η ουσία είναι ότι διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις φέρουν σοβαρές ευθύνες για τις καλλιτεχνικές σπουδές, που πλην κάποιων εξαιρέσεων, πραγματοποιούνται σε σχολές διαφόρων ειδών, ανομοιόμορφες μεταξύ τους, χωρίς συγκροτημένο πρόγραμμα σπουδών, χωρίς να διασφαλίζουν την απρόσκοπτη πρόσβαση στο επάγγελμα ή τη δυνατότητα συνέχισης των σπουδών σε επόμενο επίπεδο.

Αυτό που αναδεικνύεται, λοιπόν, όπως σημείωσε και σε ανακοίνωσή του το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ, είναι ότι οι καλλιτέχνες και οι σπουδαστές των καλλιτεχνικών σχολών χρειάζεται «τώρα πιο μαζικά, πιο αποφασιστικά, πιο δυναμικά να συνεχίσουν τον συλλογικό αγώνα τους διεκδικώντας:

• Αμεση απόσυρση του κατάπτυστου Προεδρικού Διατάγματος 85/22. Καμία χειροτέρευση των εργασιακών δικαιωμάτων των αποφοίτων καλλιτεχνικών σχολών σε κατηγορία ΔΕ από την ΤΕ που είναι σήμερα.
• Ουσιαστικά μέτρα για την αναβάθμιση των καλλιτεχνικών σπουδών και της αξίας των πτυχίων τους, όπως και των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο σχολείο. Ανάπτυξη συστήματος δημόσιας και δωρεάν Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης από τα σχολικά χρόνια έως και το πανεπιστήμιο.
• Συγκρότηση δημόσιων και δωρεάν Ανώτατων Καλλιτεχνικών Σχολών στα πανεπιστήμια, που να καλύπτουν τα αντικείμενα των ηθοποιών, των χορευτών, των σκηνοθετών, των μουσικών. Η μεταδευτεροβάθμια καλλιτεχνική εκπαίδευση δεν μπορεί να υπάγεται ούτε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ούτε στα ΙΕΚ. Σύγχρονη και υπερώριμη απαίτηση είναι να γίνει αποκλειστικά Ανώτατη».

Το 2022 ήταν η χρονιά που η κινηματογραφική διανομή «έβγαλε τα σπασμένα» της πανδημίας και των κλειστών κινηματογράφων των προηγουμένων δύσκολων ετών, με την ελπίδα ότι η κινηματογραφική αίθουσα θα ανακάμψει. Αυτή η προσδοκία όμως δυστυχώς, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν επιβεβαιώθηκε, εκτός λιγοστών εξαιρέσεων. Το αστικό κράτος ομολογεί θρασύτατα ότι «τα όρια μεταξύ κινηματογράφου και τηλεόρασης είναι δυσδιάκριτα» αφού «νίπτει τας χείρας» του για το μέλλον της κινηματογραφικής αίθουσας, ιδιαιτέρως της μονής ανεξάρτητης αίθουσας που παραμένει αβοήθητη από το κράτος... Ευτυχώς όμως για τους συνειδητοποιημένους θεατές τα όρια είναι σαφή, διαχωρίζουν τη συλλογική εμπειρία από την απομόνωση του καναπέ και προβληματίζονται για το τι είδους περιεχόμενο έχει ο κινηματογράφος και ποιανού τα συμφέροντα εξυπηρετεί. Ετσι, ανάμεσα στις περίπου 370 ταινίες που βγήκαν το 2022 στις αίθουσες, διαλέξαμε αυτές που έχουν κάτι παραπάνω να μας πουν κι ας είναι φτιαγμένες από «απόφοιτους Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»... Τέλος, ο κινηματογραφικός χώρος ζητάει να μην αλλάξει το καθεστώς χρήσης των κινηματογραφικών αιθουσών «ΑΣΤΟΡ» και «ΙΝΤΕΑΛ» και να κριθούν διατηρητέες. Από εμάς Καλή Χρονιά με την ευχή για περισσότερες καλές ταινίες στη σκοτεινή αίθουσα.

«Λεονόρα Αντίο», του Πάολο Ταβιάνι. Ο Πιραντέλο πέθανε το 1936, αφήνοντας ακριβείς οδηγίες: Ούτε κηδεία ούτε γιορτή. Το μόνο που ήθελε ήταν η τέφρα του να καταλήξει σε έναν βράχο της πατρίδας του, της Σικελίας. Τελικά έγιναν τρεις κηδείες... Ο τιτάνας Πάολο Ταβιάνι αφιερώνει την ταινία στον αδερφό του Βιτόριο, συνθέτοντας ένα ρέκβιεμ για τον θάνατο και μια ελεγεία για τη ζωή... Γιατί ο κινηματογράφος των Ταβιάνι είναι σπουδαία κοινωνικός, κινηματογραφικά πολυδιάστατος και κάθε ταινία τους όσο προσωπική κι αν φαίνεται, αφηγείται την Ιστορία των λαών.

«Το Τρίγωνο της Θλίψης», του Ρούμπεν Εστλουντ. Τα διάσημα μοντέλα Carl και Yaya είναι καλεσμένα σε μια πολυτελή κρουαζιέρα με μία παρέα από δισεκατομμυριούχους επιβάτες, έναν μεγιστάνα από τη Ρωσία, Βρετανούς εμπόρους όπλων και με έναν καπετάνιο που επικαλείται τον Μαρξ. Γιατί είναι μια ανυπέρβλητη βιτριολική κριτική τόσο στη βάση όσο και στο εποικοδόμημα του καπιταλισμού. Είναι ο Τιτανικός της σαπίλας.

«Χαμένες Ψευδαισθήσεις», του Ξαβιέ Τζιανολί. Ο Lucien, ένας νέος και άσημος ποιητής της Γαλλίας του 19ου αιώνα, πηγαίνει να κυνηγήσει τα όνειρά του στο Παρίσι... Εξαιρετική κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Γιατί είναι μια βαθιά ανατομία της γαλλικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, που αποκαλύπτει τις κοινωνικές σχέσεις και τις συγκρούσεις των τάξεων μέσα από τους χαρακτήρες του έργου του και είναι λες και γράφτηκε μόλις χτες.

«Το Σκαρί», του Αλεξ Καμιλέρι. Ενας Μαλτέζος ψαράς παλεύει με την πατροπαράδοτη παλιά ξύλινη βάρκα του («luzzu») να κερδίσει τίμια τα προς το ζην για την σύζυγο και το νεογέννητο παιδί τους, κόντρα στον σκληρό ανταγωνισμό, στην παράνομη αλιεία και τις κλίκες που λυμαίνονται την ιχθυαγορά του νησιού. Γιατί είναι μια ταινία κοινωνικού ρεαλισμού για την εργατική τάξη, ακολουθώντας τις παραδόσεις σπουδαίων κινηματογραφιστών του παρελθόντος.

«Το Γεγονός», της Οντρέ Ντιγουάν. Γαλλία, 1963. Η Αν, μια νεαρή φοιτήτρια από φτωχή εργατική οικογένεια, μένει έγκυος, τα όνειρά της μοιάζουν καταδικασμένα - εκτός και αν καταφέρει να τερματίσει την εγκυμοσύνη της σε μια εποχή που η άμβλωση είναι παράνομη... Γιατί είναι μια ταινία γροθιά στο στομάχι - δυστυχώς επίκαιρη - που ανοίγει την κουβέντα για τα δικαιώματα της σύγχρονης γυναίκας.

«Αντίο κύριε Χάφμαν», του Φρεντ Καβαγιέ. Παρίσι, 1941. Ο Φρανσουά Μερσιέ εργάζεται για τον κύριο Χάφμαν, έναν ταλαντούχο Εβραίο κοσμηματοπώλη. Ο Φρανσουά έχει μόνο στόχο της ζωής του τη δημιουργία οικογένειας με την αγαπημένη του, Μπλανς... Γιατί είναι μια ταινία που αξίζει να δει κανείς για τις αντιδιαστολές της, την αγωνιώδη αφήγησή της και την καθαρή ματιά της απέναντι στον πόλεμο.

«Η Μεγάλη Ρήξη», της Κατρίν Κορσινί. Η Ραφ και η Ζουλί φτάνουν στα Επείγοντα ενός ασφυκτικά γεμάτου νοσοκομείου, το βράδυ μιας διαδήλωσης των Κίτρινων Γιλέκων στο Παρίσι. Το εξουθενωμένο προσωπικό και οι εξοργισμένοι και τραυματισμένοι διαδηλωτές θα κάμψουν τις βεβαιότητες και τις προκαταλήψεις του ζευγαριού... Γιατί είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση της κοινωνίας που βράζει χωρίς να γίνεται «διδακτική» και θίγει με τόλμη μια πλειάδα σύγχρονων ζητημάτων.

«Ενας Μεταφραστής», των Ροντρίγκο και Σεμπάστιαν Μπαριούζο. Μετά το ατύχημα του Τσερνόμπιλ, η κυβέρνηση της Κούβας δέχεται χιλιάδες αρρώστους για θεραπεία σε κουβανικά νοσοκομεία. Ο Μαλίν, μαζί με άλλους καθηγητές της Ρωσικής Λογοτεχνίας στην Αβάνα, τοποθετείται ως μεταφραστής μεταξύ των ρωσόφωνων αρρώστων του Τσερνόμπιλ και των Κουβανών γιατρών τους. Γιατί αναδεικνύει το τεράστιο επίτευγμα της διαχρονικής διεθνιστικής αλληλεγγύης της Κούβας.

«Φύλακας Αδερφός», του Φερίτ Καραχάν. Ο Γιουσούφ και ο Μέμο είναι Κούρδοι μαθητές σε ένα απομονωμένο δημοτικό σχολείο στα βουνά της Ανατολίας. Οταν ο Μέμο αρρωσταίνει μυστηριωδώς, ο Γιουσούφ υποχρεώνεται να παλέψει ενάντια στα γραφειοκρατικά εμπόδια που θέτει η διεύθυνση του σχολείου, προκειμένου να τον βοηθήσει... Γιατί είναι απλός, κατανοητός και βαθιά ανθρώπινος κινηματογράφος που σε ένα παιδικό βλέμμα περικλείει την ιστορία μιας ολόκληρης χώρας.

«Το Τέλειο Αφεντικό», του Φερνάντο Λεόν ντε Αρανόα. Ο Blanco είναι ο ιδιοκτήτης μιας οικογενειακής επιχείρησης που επιδιώκει να κερδίσει έναν διαγωνισμό «Επιχειρηματικής Αριστείας». Ομως, κάποιες καθημερινές καταστάσεις «απειλούν» τη νίκη του και γίνεται αδίστακτος... Γιατί αυτή η κομεντί καταφέρνει να ξεσκεπάσει τόσο αποτελεσματικά τον ταξικό αντίπαλο που θα την καταλάβαινε κι ένα παιδί.

«Φύγαμε», του Πανάχ Παναχί. Μια τετραμελής, χαοτική οικογένεια ταξιδεύει με ένα δανεικό SUV στην τραχιά ιρανική ερημιά. Πού κατευθύνεται άραγε; Ο μυστηριώδης μεγαλύτερος αδελφός οδηγεί, παραμένοντας σιωπηλός... Η μετανάστευση είναι ο πυρήνας της ταινίας. Γιατί είναι σπουδαίος κοινωνικός κινηματογράφος, που ενώ φαίνεται ανάλαφρος στην αφήγησή του, είναι απίστευτα σκληρός στο υπόβαθρό του.

«Το Μενού», του Μαρκ Μάιλοντ. Ενα νεαρό ζευγάρι ταξιδεύει σε ένα απομακρυσμένο νησί του Βορειοδυτικού Ειρηνικού για να δειπνήσει σε ένα πριβέ εστιατόριο, όπου ο μοναχικός, παγκοσμίως καταξιωμένος σεφ Julian Slowik έχει ετοιμάσει ένα πλουσιοπάροχο μενού γευσιγνωσίας για εκλεκτούς πελάτες... Γιατί αυτός ο σεφ χωρίζει ξεκάθαρα τον κόσμο στα δύο: Σε αυτούς που υπηρετούν και δίνουν και σε εκείνους που παίρνουν και αγοράζουν και τους προσφέρει το πιο «εκλεκτό» του γεύμα.

«Drive my car», του Ριουσούκε Χαμαγκούτσι. Ενας θεατρικός σκηνοθέτης που έχασε πρόσφατα τη γυναίκα του, δέχεται την πρόσκληση να ταξιδέψει στην πόλη της Χιροσίμα και να αναλάβει εκεί ένα ανέβασμα του τσεχοφικού «Θείου Βάνια». Γιατί μας δείχνει τη βαθιά επίδραση του σπουδαίου θεάτρου στον ανθρώπινο ψυχισμό και τη δύναμή του να μας οδηγεί στην κάθαρση.

«Ερημη Χώρα», του Αχμάντ Μπαχραμί. Σε ένα απομακρυσμένο παραδοσιακό εργοστάσιο οικοδομικών υλικών, ο επιστάτης Λοτφολά αποτελεί για χρόνια τον ενδιάμεσο ανάμεσα στον ιδιοκτήτη του και τους εργάτες, μέχρι που ανακαλύπτει ότι ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου σκοπεύει να το κλείσει και να αφήσει τους εργάτες στον δρόμο... Γιατί...«Πιστεύω ότι η ζωή των εργατών είναι έτσι, ασπρόμαυρη. Οσον αφορά το κάδρο, οι χαρακτήρες φαίνονται στριμωγμένοι σε αυτό το πλαίσιο, κι έτσι εκφράζω την καταπίεση που αισθάνονται. Παρ' όλα αυτά, για να κάνω μια αναφορά στον αγαπημένο μου σκηνοθέτη, τον Μπέλα Ταρ, αν δεν είχα μεγάλη ελπίδα για το μέλλον του κόσμου δεν θα έκανα ταινίες...».

«Οι Ροδακινιές του Αλκαράς», της Κάρλα Σιμόν. Η ζωή μιας οικογένειας ροδακινοπαραγωγών αλλάζει ριζικά όταν ο νέος ιδιοκτήτης της γης τους αποφασίζει να πουλήσει τα χωράφια για να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά. Γιατί μας δείχνει την απονέκρωση της αγροτικής παραγωγής αιώνων και την έλευση του «καινούργιου», που είναι όμως τόσο παλιό, και λέγεται κέρδος για τους μεγάλους ιδιοκτήτες γης.

Δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε και τις: «Μεγάλη Απόδραση», του Σεμπάστιαν Μάιζε, «Το κόλπο της Νυφίτσας», του Χουάν Χοσέ Καμπανέλα, «Ο Επιθεωρητής Μαιγκρέ και το Μυστήριο της Νεκρής Κοπέλας», του Πατρίς Λεκόντ, «Η συνωμοσία του Καΐρου», του Ταρίκ Σαλέχ, «Σημείο Βρασμού», του Φίλιπ Μπαραντίνι, και «Στη Σκιά του Καραβάτζιο», του Μικέλε Πλασίντο.

Για τα παιδιά και τους έφηβους αδιαμφισβήτητα κλέβει την παράσταση το animation «Ο Πινόκιο», των Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο και Mαρκ Γκούσταφσον που τοποθετεί το γνωστό παραμύθι του Κάρλο Κολόντι στη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι. Ο μάγος του «Λαβύρινθου του Πάνα» ξαναχτύπησε φλέβα...

Τέλος, από τις ελληνικές ταινίες της χρονιάς ξεχωρίσαμε από την κατηγορία της μυθοπλασίας το «18», του Βασίλη Δούβλη (που προτείνεται και για τους έφηβους) και από την κατηγορία των ντοκιμαντέρ, που θα έπρεπε να έχουν μεγαλύτερη διανομή στις αίθουσες, ξεχωρίζουμε πρώτο και κύριο τις «Γυναίκες Μαχήτριες - Η τριπλή απελευθέρωση», του Λεωνίδα Βαρδαρού, ένα ντοκιμαντέρ βγαλμένο από τα σπλάχνα της εργατικής τάξης και τους αγώνες της, το «Ιχνος του Χρόνου», της Διονυσίας Κοπανά, το «Τέλος Χρόνου», του Λουκά Παλαιοκρασά, και «Το άλλο μισό», του Γιώργου Μουτάφη.

Ντίνος, όπως τον έλεγαν οι φίλοι του και τον μάθαιναν οι εργάτες, λεγόταν εκείνος ο λογοτέχνης. Αριστοκράτης κι αυτός, από διαφορετικό οικογενειακό κλάδο των τρανών Θεοτόκηδων, είχε συγκρουστεί όσο κανείς άλλος στο νησί με τον τέσσερις φορές ως τότε πρωθυπουργό Τζώρτζη ή Γεώργιο Θεοτόκη. Και τι δεν του είχε σούρει στο αθηναϊκό περιοδικό «Νουμάς». Ετούτος ο Θεοτόκης, βλέπετε, είχε γίνει σοσιαλιστής. Ξεπερνώντας τις ιδέες του Νίτσε, είχε ασπαστεί τη θεωρία του Καρλ Μαρξ. Ηταν αρνητής της τάξης του. Εξελισσόταν στον πρωτοπόρο και επαναστάτη σοσιαλιστή λογοτέχνη Κωνσταντίνο Θεοτόκη, που τη μνήμη και το έργο του 100 χρόνια από τον πρόωρο θάνατό του το 1923, έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του εμβληματικού έργου του «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους» με τις παραπομπές στη Σοσιαλιστική Επανάσταση του ρωσικού λαού και στον αναπόφευκτο λυτρωμό των λαών από το κεφαλαιοκρατικό αστικό καθεστώς, θα τιμήσουμε εφέτος, είτε κηρυχθεί το 2023 επισήμως από το υπουργείο Πολιτισμού ως «Ετος Κωνσταντίνου Θεοτόκη» είτε όχι.

Το όνομα Ντίνος Θεοτόκης κέρδιζε, τότε, όλο και περισσότερο τις καρδιές και τον νου της κερκυραϊκής εργατικής τάξης, διέτρεχε το νησί που αποτελούσε θέρετρο βασιλιάδων, αυτοκρατόρων, Ελλήνων και ξένων βαρόνων του πλούτου. Τον θαύμαζαν.

«Ανέλαβα τον οργανισμό των εδώ εργατών», είχε γράψει σε φίλο του τον Ιούνη του 1911. Πρωτοπόροι εργάτες τον είχαν καλέσει στην πόλη για να βοηθήσει στην οργάνωσή τους και στον φωτισμό τους κι εκείνος το έκανε, εγκαταλείποντας τον οικογενειακό πύργο στο χωριό του Καρουσάδες και μένοντας πια στην πόλη του νησιού, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις τους. Από καιρό «μισούσε το αστικό καθεστώς», όπως έγραψαν συναγωνιστές του για τα συναισθήματά του απέναντι στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, μα ακόμα πιο πολύ μάλλον απεχθανόταν τη γερμανική εκδοχή του, τον πρωσικό ιμπεριαλισμό. Τον είχε γνωρίσει από κοντά, πηγαίνοντας για σπουδές και συναντήσεις στην Αυστρία και τη Γερμανία, σε συνέχεια των σπουδών που είχε κάνει στη Γαλλία, όπου και φαίνεται ότι εμπνεύστηκε από την εστιασμένη στην ανατομία της παρισινής κοινωνίας λογοτεχνική δημιουργία του Εμίλ Ζολά. Σε αντίθεση ωστόσο με τον Ζολά, εκείνος είχε αποφασίσει να μην μείνει παράμερα από το νεαρό εργατικό κίνημα που έψαχνε βοήθειες και, ακόμη, καταλάβαινε ότι μόνο η βία του κεφαλαίου είναι καταδικαστέα, παρόλο που δεν ήταν αισιόδοξος για τη νικηφόρα πορεία του κινήματος σ' εκείνη τη φάση και ούτε του πήγαινε ούτε ήθελε να γίνει ηγέτης, αλλά απλώς να βοηθήσει. Σε «μικρά καφενεδάκια της Κέρκυρας όπου σύχναζε, δίδασκε τους δουλευτάδες το δίκιο τους και πώς να το πάρουν», έγραψε μετά τον θάνατό του η - εικονιζόμενη δεξιά στην εισαγωγική φωτογραφία μαζί του και με την Ελλη Αλεξίου - αγωνίστρια λογοτέχνιδα και καλύτερη φίλη του στην Αθήνα Γαλάτεια Καζαντζάκη.

Σε καφενεδάκια, βέβαια, όταν δεν ήταν κιόλας ομιλητής και συνομιλητής σε εργατικές συγκεντρώσεις, καθώς «βάζοντας το αυτί του στο μεγάλο παλμό της ζωής του προλεταριάτου, έγινε κήρυκας και ερμηνευτής του πόνου της παθιασμένης ταύτης τάξεως και παρασκευαστής του αυριανού θριάμβου της» και με το λογοτεχνικό του έργο και με την πολυποίκιλη προσωπική αγωνιστική συνεισφορά του, για να το πούμε με λόγια του συναγωνιστή του, Αριστοτέλη Σίδερι.

Εχει διασώσει στοιχεία για την πρόσκληση εργατών της πόλης της Κέρκυρας στον Ντίνο Θεοτόκη και την ανταπόκρισή του και την απήχησή του ο επίσης φίλος του Νίκος Βαρότσης. Το 1918 ο Βαρότσης είχε πρωταγωνιστήσει στη Σοσιαλιστική Ομάδα Κέρκυρας για τη συμμετοχή της στο ιδρυτικό Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ), κατοπινού Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ), ενώ το 1974 είχε πάρει μέρος σε συγκέντρωση εορτασμού της 56ης επετείου της ίδρυσης του ΚΚΕ στα γραφεία της κερκυραϊκής Οργάνωσής του. Ο Ντίνος Θεοτόκης είχε φέρει στην Κέρκυρα και σε τοπική εργατική συγκέντρωση, στις αρχές της δεκαετίας του 1910, τον πρώτο Ελληνα μεταφραστή μέρους έστω του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου», Κώστα Χατζόπουλο, με παρόντα και τον Κερκυραίο σοσιαλιστή λόγιο Γεράσιμο Σπαταλά. Την Ελλάδα κυβερνούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο τοπικός εκπρόσωπος του οποίου, Γιώργης Καίσαρης, προσπαθούσε να τραβήξει την εργατική τάξη του νησιού με το μέρος του βενιζελισμού. Διηγήθηκε ο Βαρότσης, για πρώτη φορά, το 1953, στον Γεράσιμο Χυτήρη, σχετικά με μια εργατική συγκέντρωση στην Κέρκυρα στις αρχές της δεκαετίας του 1910:

«Μια μέρα μ' ευρήκε στο δρόμο ο δικηγόρος Γιώργης Καίσαρης (...) Με προσκάλεσε σε μια συγκέντρωση εργατών, που θα γινόταν σε λίγες μέρες, σε μια σάλα, όπου κατά προτίμηση, δίνονταν χοροί από την ισραηλιτική κοινότητα, στο καντούνι των Αγίων Πάντων. Πήγα και βρήκα τη σάλα γεμάτη. Ανέβηκε ο Καίσαρης στο πατάρι των μουσικών κι άρχισε να μιλεί. Τότες ήταν ο Βενιζέλος στα πράματα, ύστερα από το Γουδί. Υποστήριζε και συνιστούσε πως χρειάζεται η εργατική τάξη ν' αποχτήσει συλλόγους (...), επιδίωκε να τραβήξει τους εργάτες με το μέρος του. Αυτή την πρόθεση προσπαθούσε να εξυπηρετήσει κι ο Καίσαρης. Οι εργάτες, όμως, που είχαν αποθαρρυνθεί από τα πολιτικά κόμματα της εποχής, διαμαρτυρήθηκαν για όσα υποστήριζε ο ομιλητής και τον εξανάγκασαν να διακόψει το λόγο του (...) Συνέστησα στον Γεράσιμο Σπαταλά, τον ποιητή, που καθόταν δίπλα μου, να μιλήσει αυτός (...) Κατέληξα στη διαπίστωση πως χρειαζόταν ένας αρχηγός για την κίνηση αυτή και πρότεινα τον λόγιο Ντίνο Θεοτόκη (...) Συμφωνήσανε και υπογράψαμε όλοι μια πρόσκληση του Ντίνου, με 300 περίπου υπογραφές. Ο Θεοτόκης δέχτηκε και σε μια συνέλευση - δεν θυμάμαι αν ήταν η πρώτη - έφερε μαζί του και τον Κ. Χατζόπουλο, τον ποιητή και πεζογράφο (...) Γίνηκε πολύ γρήγορα μια σημαντική κίνηση, με οργάνωση πολλών εργατών, τόσο που ν' ανησυχήσει τον Τζώρτζη Θεοτόκη».

Οχι απλώς δεν υπήρξε ή δεν είναι γνωστή περίπτωση άλλου μεγάλου Ελληνα λογοτέχνη, σαν εκείνον, που να προσέφερε τις δυνάμεις του για την άνδρωση του εργατικού κινήματος στα πρώτα του βήματα. Δεν υπήρξε, επίσης, άλλος ομότεχνός του που αποδεδειγμένα, για τη στάση του αυτή και τον φωτισμό του, να αγαπήθηκε τόσο από τον εργατόκοσμο στον γενέθλιο τόπο του.

Πόσο εκτιμήθηκε και αγαπήθηκε το μαρτυρεί φύλλο της τοπικής εφημερίδας «Εργάτης» με ημερομηνία 6 Μάη 1912. Τίμια εφημερίδα με αρκετές ουτοπικές χριστιανοσοσιαλιστικές αντιλήψεις, όργανο ενός προγενέστερου του τοπικού Σοσιαλιστικού Ομίλου τοπικού Σοσιαλιστικού Κέντρου, που είχε μάλλον κι αυτό πρωτουργό τον Κ. Θ. κι εστίαζε κι αυτή στη συνδικαλιστική οργάνωση των βιομηχανικών εργατών του νησιού, ο «Εργάτης», πριν πάψει να κυκλοφορεί, χαιρέτισε την έκδοση της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας» και τη διάδοση των «επιστημονικών», όπως έγραψε, ιδεών του Μαρξ για τον σοσιαλισμό, που έφεραν ο νέος Ομιλος, η νέα εφημερίδα και ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Ηταν τη χρονιά που ο Κ. Θ. εμπνεύστηκε και ξεκίνησε να γράφει τους «Σκλάβους στα δεσμά τους».

Αφιερωμένο στον Κ. Θ., το δημοσίευμα εκείνου του φύλλου του «Εργάτη» ήταν το βασικό πρωτοσέλιδο θέμα του. Εφερε τον τίτλο «Ενας χαρακτήρας» κι εστίαζε, εισφέροντας μιαν εκδοχή που απουσιάζει εξ όσων γνωρίζουμε τελείως από τη σχετική σύγχρονη ιστοριογραφία, στη γνωστή άρνηση του Κ. Θ. να παραχωρήσει στον Κάιζερ της Γερμανίας - που είχε αγοράσει βίλα και συχνά έκανε διακοπές στο νησί - το δικαίωμα χρήσης διηγημάτων του και του ανεβάσματός τους σε θέατρο στη Γερμανία, όποιο αντάλλαγμα και αν του προσφερόταν, ενώ η οικονομική του κατάσταση ήδη ήταν άσχημη, μετά και από διάφορες αγαθοεργίες. Σύμφωνα με τον «Εργάτη», που αναφέρει ως πηγή του δημοσιεύματος τον ίδιο τον Κ. Θ., εξηγώντας μάλιστα ότι ο ίδιος του είχε ζητήσει να παραθέσει «ξερά» το γεγονός, προφανώς χωρίς εγκώμια ή παρόμοια σχόλια, η απάντηση του Θεοτόκη στον Κάιζερ δόθηκε με επιστολή που υπέγραφε η αυστριακής καταγωγής σύζυγός του Ερνεστίνα Θεοτόκη. Η επιστολή απευθυνόταν στην εγκατεστημένη στο νησί Πολύμνια Σκαραμαγκά, της γνωστής πάμπλουτης χιώτικης επιχειρηματικής και πολιτικής οικογένειας Ράλλη, ως εκπρόσωπο του Αυτοκρατορικού Θεάτρου του Βερολίνου που την είχε εξουσιοδοτήσει να διαπραγματευτεί το θέμα, για λογαριασμό του Κάιζερ. Καταχωρήθηκε στην εφημερίδα στη γαλλική γλώσσα, στην οποία ήταν γραμμένη. Αποδόθηκε μεταφρασμένη από την εφημερίδα ως εξής:

Κυρία,

Ο άνδρας μου σας ευχαριστεί διά το φιλόφρον ενδιαφέρον που λαμβάνετε προς χάριν του. Εν τούτοις φρονεί ότι του επιβάλλεται να δηλώση ότι, πιστός στις αρχές του, δεν είναι διατεθειμένος να θέση την τέχνη του εις την υπηρεσία του αυτοκράτορος της Γερμανίας, ούτε καμιανής άλλης εστεμμένης κεφαλής.

Ερνεστίνα Θεοτόκη

Ο ίδιος εξάλλου ο Κ. Θ., όπως εξηγεί ο «Εργάτης», την επομένη δημοσιεύματος της αθηναϊκής εφημερίδας «Εμπρός» στο φύλλο της 26ης Απρίλη 1912, σύμφωνα με το οποίο «διαταγή του Κάιζερ ελήφθησαν τα έργα του κ. Θεοτόκη», είχε στείλει το ακόλουθο τηλεγράφημα στην αθηναϊκή εφημερίδα:

Εφημερίδα «Εμπρός»

Αθήνας

Διαψεύσατε είδησιν φύλλου σας 26 Απριλίου αφορώσαν διήγημά μου. Τουναντίον πιστός εις τας αρχάς μου ηρνήθην κατηγορηματικώς παραδώσω εις αυλικούς του Κάιζερ ζητηθέντα έργα μου.

Κ. Θεοτόκης

Του είχαν ζητηθεί, σύμφωνα με τον «Εργάτη», τα γνωστά πια με τους τίτλους «Το βιο της κυράς Κερκύρας» και «Η ζωή του χωριού» έργα του, που είχαν δημοσιευθεί στα αθηναϊκά περιοδικά «Τέχνη» και «Νουμάς» και το πρώτο από αυτά εκδόθηκε πολύ αργότερα, περιλαμβάνοντας και εννιά φτιαγμένες ειδικά γι' αυτό εικονογραφίες, χαραγμένες από τον επίσης σημαντικό Κερκυραίο επαναστάτη σοσιαλιστή και πρωτοπόρο Ελληνα χαράκτη Μάρκο Ζαβιτσιάνο, που πέθανε κι εκείνος το 1923 και η μνήμη του οποίου επίσης θα τιμηθεί εκ νέου εφέτος ιδίως στην Κέρκυρα.

Η αθηναϊκή εφημερίδα είχε δημοσιεύσει την άρνηση του Κ. Θ. στο φύλλο της 29ης Απρίλη 1912, υποστηρίζοντας μέσω του ανταποκριτή της ότι «ελήφθησαν τα έργα (...) παρά την θέλησιν του συγγραφέως, όστις λόγω των σοσιαλιστικών του αρχών απεποιήθη να τα δώση», καθώς και ότι κατά τη γερμανική πλευρά αυτό μπορούσε να γίνει ανεξάρτητα από τη θέληση του δημιουργού τους, υποτίθεται επειδή δεν υπήρχε καμία σαφής νομοθετική πρόβλεψη για την εγχώρια πνευματική ιδιοκτησία.

Σύμφωνα με τον «Εργάτη», ο Κάιζερ ήθελε τα έργα του Κ. Θ., προκειμένου τον Γενάρη του 1913 να συνδύαζε εορτές στο Βερολίνο για Ιωβηλαίο του με θεατρικό αφιέρωμα στην ιστορία της Κέρκυρας, σε συνδυασμό με την ομηρική «Οδύσσεια».

Το όλο κείμενο δεν αφήνει αμφιβολίες για τη γνησιότητα και την ακρίβεια των πληροφοριών του, αναφέροντας εισαγωγικά τα ακόλουθα:

Εξωδίκως είχαμε μάθη τα όσα παρακάτω θα διηγηθούμε. Επειδή όμως ενομίσαμε ότι καλόν θα ήτο να εξακριβώσωμε την αλήθεια, απετάθημεν στον κ. Ντίνο Θεοτόκη, από τον οποίο όχι μόνον ακούσαμε επικυρούμενα τα διαδιδόμενα, αλλά και με όλη την ευγένεια η οποία τον διακρίνει εδέχθηκε να μας παραδώση προς δημοσίευσι και τα ακόλουθα πιστοποιητικά της αληθείας.

Ενομίσαμε καθήκο μας να προβώμεν εις την δημοσίευσι των συμβάντων που θα διηγηθούμε, αν και ο αξιότιμος κ. Θεοτόκης κατ' αρχήν αρνήθηκε στην πρόθεσί μας αυτή, φρονών ότι πρέπει να αποφεύγη τις ρεκλάμες, για να τονίσωμε ιδιαιτέρως μία γενναία πράξι, η οποία στη στείρα από χαρακτήρας και πρόστυχη εποχή που ζούμε, θεωρείται και πρέπει να θεωρήται εξαιρετική, και αξία μιμήσεως, ιδίως δε από τους Σοσιαλιστάς, γιατί τότε και μόνον το σοσιαλιστικό ιδεώδες θα ριζοβολήση, όταν όλοι μας μιμηθούμε τον κ. Θεοτόκη.

«Αν και γνωρίζωμε ότι θέλομεν προσκρούσει στην εγνωσμένη μετριοφροσύνη του και στη ρητή του απαγόρευσι, όπως μη γράψωμε ούτε μιά λέξη παραπάνω από την ξηρά αφήγησι των γεγονότων», όπως σημείωνε, η εφημερίδα συνέχιζε τις αναφορές της στο ίδιο θέμα στη δεύτερη σελίδα της, εκφράζοντας τον θαυμασμό της και θέτοντας το θέμα αν υπήρχαν άραγε, εκείνη την περίοδο, άλλοι πνευματικοί άνθρωποι ή σοσιαλιστές που θα έπρατταν στη θέση του κάτι ανάλογο. Ανέφερε χαρακτηριστικά: «Κανένας στη θέσι του βρισκόμενος δεν ήθελε περιφρονήση μιά τέτοια δόξα, μιά τέτοια υπέρλαμπρη τιμή. Θα το σκεφτόντανε κανένας, αν έπρεπε να αποκρούση μία Καϊζερική εύνοια (...), ενός κραταιότατου μονάρχου (...) Επροτίμησε να χάση τιμές και δόξες και παράσημα (...) Πόσοι δεν θα ετσάκιζον την σπονδυλικήν των στήλην (...) προ των εστεμμένων κεφαλών! (...) Πόσοι σήμερα λεγόμενοι φιλελεύθεροι είναι δουλικώτεροι και αυτού των προστυχώτερων των ανθρώπων (...) Μονάχα ο αληθινός σοσιαλιστής είναι άνθρωπος καθ' όλα».

Για να τονίσει στη συνέχεια, ολοκληρώνοντας το σχετικό δημοσίευμά της: «Ελπίζομεν δε ότι όλοι οι εργάται της Κερκύρας, θα νοιώσουν βαθειά τον Θεοτόκη, θα καταλάβουν τι μέγας θησαυρός ευρίσκεται κρυμμένος, τον οποίον με πάσα θυσία υποχρεούνται να τον ανεύρουν, να τον καταχτήσουν, να τον οικειοποιηθούν. Τρέμε αχρεία και διεφθαρμένη πλουτοκρατία απέναντι τοιούτου σπανιωτάτου αδάμαντος, αρκεί μονάχα οι εργάτες να τον αρπάξουνε, γιατί θα τους φωτίση, θα τους διαλύση τα σκότη εις τα οποία αιώνια πλανώνται, θα τους οδηγήση τέλος στον αληθινό δρόμο, τον φέροντα στην απόκτησι του επίγειου παραδείσου. Γεια σου Κέρκυρα που γέννησες τέτοιο διαμάντι».

Ακολουθούσε, κάτω από αυτό το δημοσίευμα, άλλο με τίτλο «Ποια είναι τα αίτια της δυστυχίας του εργάτη», στο οποίο αναφερόταν ότι η βασική αιτία των δεινών του «είναι η πλουτοκρατία, η συγκεντρώσασα στα χέργια της όλον σχεδόν τον πλούτον, αφήσασα δε στον παραγωγό του, τον εργάτη, ένα ελάχιστο μέρος, απλώς και μόνον για να μη πεθάνη, και στερηθή συνεπώς η πλουτοκρατία του μόνου μέσου της ευτυχίας της».

Δύο χρόνια μετά, το 1914, ο Κ. Θ. κυκλοφόρησε το σαν τους «Σκλάβους» του επίσης αθάνατο έργο του «Η τιμή και το χρήμα». Ηταν καρπός της σύζευξής του με το εργατικό κίνημα του νησιού - εικονίζεται πάνω η πρώτη σελίδα φύλλου της υποστηριζόμενης πολλαπλώς από τον ίδιο «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας» που σώζεται στην Αναγνωστική Εταιρεία Κέρκυρας - και της δικής του αδιαμφισβήτητης λογοτεχνικής ιδιοφυίας.