Με αφορμή τα οξυμένα προβλήματα, τη δύσκολη καθημερινότητα που βιώνουν οι εικαστικοί καλλιτέχνες, αλλά και την πλούσια δράση του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, ο «Ριζοσπάστης» συζητά με τον Νάσο Χαλκίδη, πρόεδρο του Επιμελητηρίου.

- Ο Σεπτέμβρης βρήκε το ΕΕΤΕ σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις για το θέμα των καλλιτεχνικών συντάξεων. Τι αντιμετωπίζετε;

- Αρχικά θα πρέπει να μιλήσουμε για τη φύση της δουλειάς μας, δεν είναι πάντα σε έναν εργοδότη, δεν έχουμε σταθερό εργασιακό χώρο με κάποιο ωράριο, ώστε να μας επιτρέπει να είμαστε ασφαλισμένοι όπως είναι ένας μισθωτός εργαζόμενος, στοιχείο στο οποίο «πατάνε» βέβαια η σημερινή και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, για να μας κρατούν ομήρους και ανασφάλιστους. Οι εικαστικοί δουλεύουμε περιστασιακά σε εργαστήρια δήμων ή αλλού, και κυρίως στα εργαστήριά μας. Η πλειοψηφία των εικαστικών εργαζόμαστε και παρουσιάζουμε τη δουλειά μας σε κάποια γκαλερί και σε χώρους πολιτισμού ανά δύο - τρία χρόνια, και όλο αυτό ενταγμένο στην περαιτέρω εμπορευματοποίηση του πολιτισμού που μας καθιστά εμάς και το έργο μας αναλώσιμο προϊόν, από το οποίο κερδίζουν οι μεγαλογκαλερίστες και οι πολιτιστικοί επιχειρηματικοί όμιλοι, ενώ στους καλλιτέχνες δεν φτάνει ούτε ένα μικρό ποσοστό συνήθως, ως αμοιβή.

Οι εικαστικοί σήμερα είμαστε πρακτικά ανασφάλιστοι, αποτέλεσμα μιας διαχρονικής πολιτικής από όλες τις κυβερνήσεις πολλά χρόνια πίσω. Είμαστε σε καθεστώς απόρων. Ενα βιβλιάριο Υγείας που είχαμε κατακτήσει μετά από αγώνες και του Επιμελητηρίου, καταργήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2016, και από τότε οι κυβερνήσεις δεν θέλησαν ούτε καν να μπουν σε συζήτηση για το ασφαλιστικό, απαξιώνοντας τελείως τους αγώνες μας και τον ίδιο τον καλλιτεχνικό φορέα μας.

Υπάρχουν μόνο κάποιες ελάχιστες συντάξεις καλλιτεχνών - λογοτεχνών που δίνονταν κάθε χρόνο. Αρχικά, ήταν 100 ανά έτος, και φτάσαμε από τις συνεχείς περικοπές να είναι μόλις 30 για όλες τις καλλιτεχνικές ειδικότητες (Εικαστικοί, Σκηνοθέτες, Ηθοποιοί, Τραγουδιστές, Μουσικοί, Λογοτέχνες, Χορευτές και πολλές άλλες). Αυτές οι 30 σε καμία περίπτωση δεν επαρκούν, με αποτέλεσμα να έχει συσσωρευτεί ένας αριθμός συναδέλφων, που, ενώ πληρούν τα κριτήρια και έχει αποφασιστεί ότι δικαιούνται τη σύνταξη, δεν τη λαμβάνουν ποτέ από την κυβέρνηση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν συνάδελφοι που βιώνουν αυτήν την απαράδεκτη αναμονή για δέκα και πλέον χρόνια, την ίδια στιγμή βέβαια που η κυβέρνηση και τα κόμματα του συστήματος συναινούν να δίνονται δισ. στην πολεμική βιομηχανία, στην «πράσινη» ανάπτυξη και στους ενεργειακούς κολοσσούς, που εξασφαλίζουν υπερπλεονάσματα για τους επενδυτές κ.λπ. Αυτά όλα τα εξασφαλίζουν βέβαια γιατί σε εμάς απαγορεύουν κάθε έννοια ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού δικαιώματος και τα πετσοκόβουν από όλους τους εργαζόμενους σε όλους τους κλάδους.

Σήμερα έχουμε, έτσι, καλλιτέχνες που ενώ για 45, 50 και 55 χρόνια - σε αρκετές περιπτώσεις - εργάζονται αδιάλειπτα συμβάλλοντας με τη δουλειά τους στην προώθηση του πολιτισμού, αντιμετωπίζονται από τις κυβερνήσεις, με κατεύθυνση βέβαια από τα επιτελεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με προκλητική αδιαφορία, σαν να πρόκειται για ανθρώπους σκουπίδια.

Είναι χαρακτηριστικό ακόμα ότι για τις χρονιές 2023 - '24 το υπουργείο Πολιτισμού, παρά τις εκκλήσεις, παρατάσεις, διαμαρτυρίες, αρνείται ακόμα και σήμερα να προχωρήσει στη συγκρότηση - σύγκληση της επιτροπής που θα αποφάσιζε την απόδοση των συντάξεων, και με πρόσχημα αυτό, δεν δόθηκαν καν οι 60 συντάξεις - ψίχουλα που προβλέπουν οι δικοί τους - απάνθρωποι - νόμοι. Μετά από απανωτές αναβολές και άκυρες συνεδριάσεις, η κυβέρνηση, μέσω του προεδρεύοντα της σχετικής επιτροπής, επιχείρησε άλλη μια πάγια λαθροχειρία: Να στρέψει τη μια ειδικότητα καλλιτεχνών απέναντι στην άλλη, να ρίξει λάσπη στο Εικαστικό Επιμελητήριο, χρεώνοντας σε εμάς τη δική της απόφαση να ξεμπερδεύει μια και καλή με τις συντάξεις των καλλιτεχνών.

Οι καλλιτέχνες, μέσα από τα σωματεία μας, τους φορείς μας, μαζί και ενωμένοι, ζητάμε σήμερα, ΤΩΡΑ, να δοθούν όλες οι χρωστούμενες συντάξεις σε αυτούς που πληρούν τα κριτήρια και περιμένουν όλα αυτά τα χρόνια, να διευρυνθούν τα κοινωνικά κριτήρια απόδοσης συντάξεων, ώστε να δίνονται περισσότερες κάθε χρόνο. Δεν ζητιανεύουμε, ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ να εξασφαλιστεί σύνταξη και ασφάλιση για όλους τους καλλιτέχνες με βάση τις ανάγκες και τις δυνατότητες της σύγχρονης ζωής.

- Τι σημαίνει πρακτικά η καλλιτεχνική σύνταξη για έναν εικαστικό με βάση την πραγματικότητα που βιώνει;

- Η καθημερινότητα για τον καλλιτέχνη είναι μια «λούπα» σκληρής απάνθρωπης ζωής. Στην πολύ μεγάλη πλειοψηφία, δεν έχουμε καθόλου ή έχουμε ελάχιστα εισοδήματα, το κόστος για τα απολύτως απαραίτητα είναι εξαιρετικά μεγάλο για τις ελάχιστες οικονομικές μας δυνατότητες, είμαστε, όπως είπαμε, ανασφάλιστοι ενώ δεν λείπουν τα σοβαρά προβλήματα υγείας. Με τα πανάκριβα ενοίκια που κυριαρχούν, έχουμε κλείσει τα εργαστήριά μας, και έχουμε περιορίσει τη ζωή μας σε σπίτια που έχουν και χρήση εργαστηρίου, δεν μπορούμε ούτε να αγοράσουμε τα υλικά μας για τη δημιουργία μας. Αυτή είναι η καθημερινή πραγματικότητα, που δεν μας ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους εργαζόμενους, που τελειώνει ο μισθός τους στις 20 του μηνός.

Με αυτήν την έννοια, η σύνταξη για τους καλλιτέχνες μπορεί να καλύψει μέρος μόνο από τα στοιχειώδη που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ζει με αξιοπρέπεια. Εδώ πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ο καλλιτέχνης πρακτικά συνεχίζει να δημιουργεί και κατά τα χρόνια της σύνταξης, δεν αποσύρεται, λόγω της φύσης της καλλιτεχνικής δημιουργίας και, μάλιστα, το έργο του εξακολουθεί να παράγει πλούτο, πλούτο σήμερα για τους κολοσσούς του πολιτισμού και την αποκαλούμενη «πολιτιστική βιομηχανία». Πλούτο όμως που θα έπρεπε να επιστρέψει στον καλλιτέχνη, για να μπορεί και να ζει, όπως και σε όλο τον λαό, μιας και είναι κτήμα του.

- Πλάι στα παραπάνω τι άλλο χαρακτηρίζει τη ζωή των εικαστικών σε ένα μάλιστα καλλιτεχνικό πεδίο που αλλάζει...

- Σήμερα, το πεδίο δράσης των καλλιτεχνών έχει μετατραπεί σε αρένα επιβίωσης. Η συστηματική και επίμονη καλλιέργεια του ανταγωνισμού, η εντατικοποίηση, οι περιορισμοί με την κατασταλτική λογοκρισία που μπαίνει στην ημερήσια διάταξη, η υπαγορευόμενη θεματολογία και η χωρίς όριο εκμετάλλευση μοιάζουν να είναι τα υλικά που συνδέουν τα κομμάτια του παζλ του πολιτισμού, του κέρδους και σε αυτόν τον τομέα με κάθε τίμημα.

Οι εικαστικοί καλλιτέχνες πληρώνουμε χώνοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη, από την αφετηρία μας κάθε βήμα που κάνουμε, την προετοιμασία για να μπούμε στις σχολές καλών τεχνών, τα ενοίκια και τα υλικά για τα χρόνια των σπουδών, στη συνέχεια τα παράλογα ακριβά εργαστήρια. Επιπλέον, γινόμαστε οι ίδιοι χρηματοδότες της έκθεσης του έργου μας σε ιδιωτικούς και δημόσιους - πολλές φορές - εκθεσιακούς χώρους για να επικοινωνήσουμε, όπως λέμε, τη δουλειά μας. Αυτό το κάνουμε πλέον από τις ατομικές ή ομαδικές εκθέσεις μέχρι ακόμα και τις μεγάλες διοργανώσεις, των επιχειρηματικών κολοσσών του πολιτισμού, προκειμένου να μας δοθεί η δυνατότητα να βρούμε τον δρόμο που θα συναντηθεί η Τέχνη μας με το κοινό, με τον λαό, που έχει ανάγκη και δικαίωμα στον πολιτισμό και στην Τέχνη.

Να τονίσουμε, τέλος, ότι δεν υπάρχει αμοιβή για τους καλλιτέχνες, όχι μόνο εκεί που υποτίθεται ότι «παράγεται πολιτισμός», σε δημόσιους δηλαδή χώρους, αλλά ακόμα και στους ιδιώτες, γκαλερίστες, επιχειρηματίες, όπου εκθέτουμε τα έργα μας και η είσοδος για τους επισκέπτες γίνεται με ακριβό εισιτήριο.

- Και μια τελευταία ερώτηση... Οι πολύμορφες πρωτοβουλίες που παίρνετε για διάφορα ζητήματα τόσο από τη σκοπιά του καλλιτέχνη, όσο σε σχέση με την επαφή του με το κοινό είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει το ΕΕΤΕ. Τι έχετε μπροστά σας;

- Το ΕΕΤΕ έχει όντως πολύμορφες δράσεις και πλούσια πείρα και σχεδιασμό, όχι μόνο σε ό,τι αφορά στους αγώνες για τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των καλλιτεχνών, αλλά και στην ίδια την καλλιτεχνική εκθεσιακή δραστηριότητα, σε μικρή και μεγάλη κλίμακα, με πλούσια παραδείγματα κάθε χρόνο σε εικαστικές εκθέσεις, εργαστήρια για καλλιτέχνες, ημερίδες, Συμπόσια κ.ά.

Οι πολύχρονοι και δίκαιοι αγώνες του Παλαιστινιακού λαού και το δικαίωμά του να έχει ελεύθερη πατρίδα δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ασυγκίνητους τους καλλιτέχνες. Λίγες μόνο ημέρες μετά την 7η Οκτώβρη του 2023 πήραμε απόφαση να καλέσουμε τα μέλη μας να κάνουν έργο με θέμα τη γενοκτονία του Παλαιστινιακού λαού και να πάρουν θέση. Με αυτόν τον τρόπο, συγκεντρώθηκαν εκατοντάδες έργα σε μια διαδικτυακή έκθεση και τυπώσαμε ένα πολύ όμορφο λεύκωμα το οποίο και παρουσιάζουμε μαζί με τα ψηφιακά έργα στην Αττική και σε άλλες πόλεις της χώρας.

Εχουμε αυτήν την περίοδο την έκθεση νέων μελών στους χώρους των δύο κτιρίων της Δημοτικής Πινακοθήκης του δήμου Αθηναίων, με θέμα από το ποίημα του Μιχάλη Γκανά «Απορία» και τους καταληκτικούς του στίχους «Γαζώνουν χαμηλά τα πολυβόλα, ή σκύβεις ή απογειώνεσαι». Με αυτό το θέμα θέλαμε να προβληματίσουμε ειδικά νέους καλλιτέχνες να εκφραστούν μέσα από το έργο τους για τους άδικους πολέμους που γίνονται ολόγυρα για το ξαναμοίρασμα του κόσμου από τους ισχυρούς και για το ποιος θα είναι το αφεντικό στον πλανήτη. Αλλά και την καθημερινότητά μας και τον τρόπο ζωής που προτείνεται σαν κανονικότητα με τον ανταγωνισμό, την ανασφάλεια και την επίθεση στα δικαιώματά μας. Τέλος, έχουν σχεδιαστεί και σχεδιάζονται και άλλες εκθέσεις για το άμεσο επόμενο διάστημα, όπως και πρωτοβουλίες για την οργάνωση της πάλης μας μπροστά στα αγωνιστικά ραντεβού που δίνουν όλοι οι εργαζόμενοι για τη μεγάλη απεργία την 1η Οκτώβρη.