Υστερον απ' αυτόν εσηκώθη Νικόλαος ο Κοπέρνικος, Προυσιάνος, εις έναν τόπον όπου βασιλεύει ελευθερία, και όπου έχει κύρος το γνωμικό του Χάλερ, όπου λέγει: "Οποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά"».¹

Το κείμενο που τυπώνεται στην «Τυπογραφία του Ευγενούς Τράττνερ» στη Βιέννη του 1790 με έξοδα του ίδιου του Ρήγα είναι το προανάκρουσμα του «Θούριου», γιατί οι υπόδουλοι Ελληνες έπρεπε να βγουν και από τα στενά της αμάθειας και της καθυστέρησης.

Για τον Ρήγα Βελεστινλή η κατάκτηση της γνώσης από τον απλό λαό με τη μέθοδο των νεότατων επιτευγμάτων της Φυσικής και η πίστη ότι αυτή η γνώση μπορεί να κατακτηθεί, ήταν επαναστατική πράξη και αυτό προσπάθησε να κάνει με αυτό το πρωτόλειο επιστημονικό του έργο, πλευρές του οποίου επιχειρούμε να προσεγγίσουμε στο παρόν σημείωμα.

Το «Φυσικής Απάνθισμα» όμως δεν ήταν μόνο ένα εγχειρίδιο Φυσικής. Ηταν κυρίως υπενθύμιση του χρέους των λογίων να γνωρίσουν και να διαδώσουν τις προοδευτικές ιδέες της εποχής τους.

Γιατί, όπως έγραψε ο ίδιος: «Οι παιδαγωγοί ξαπλώνουν με πολλήν έμφασιν τας διδασκαλίας, οπού δίδουν εις τους μαθητάς τους, αι οποίαι είναι λέξεις, και πάλιν λέξεις, και αιωνίως λέξεις.

Οθεν, αφορώντας ο σκοπός μου εις το να ωφελήσω το Γένος μου και όχι προς επίδειξιν να επισωρεύσω λέξεις, εις αυτό μου το απάνθισμα, έπρεπε να το εκθέσω με σαφήνειαν, όσο το δυνατόν, οπού να το καταλάβουν όλοι, και να αποκτήσουν μίαν παραμικράν ιδέαν της ακαταλήπτου Φυσικής.

Ο Ρήγας Βελεστινής συνέθεσε το «Φυσικής Απάνθισμα» στη Βλαχία στην οποία βρισκόταν το 1788. Είχε προηγηθεί ένα διάστημα σπουδών στην περίφημη Σχολή της Ζαγοράς και ύστερα από τη διδασκαλία ενός έτους στο παρακείμενο σχολείο του Κισσού αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη όπου έγινε γραμματέας του Αλέξανδρου Υψηλάντη, διεύρυνε τις γνώσεις του και γνώρισε την φαναριώτικη κοινωνία.

Μεγάλης σημασίας για την πορεία του Ρήγα στάθηκε η γνωριμία του, στη συνέχεια, στο Βουκουρέστι με τον κύκλο του Δημητρίου Καταρτζή και με σημαντικούς εκφραστές των ιδεών του Διαφωτισμού, όπως οι Νεόφυτος Δούκας, Παναγιώτης Κοδρικάς, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Κωνσταντίνος Σταμάτης, Δανιήλ Φιλιππίδης και Αθανάσιος Χριστόπουλος.³

Τότε, ο Ρήγας κατέστρωσε το σχέδιο έκδοσης, σύμφωνα με το πνεύμα των Εγκυκλοπαιδιστών, ενός «σώματος» (corpus) επιστημονικών, λογοτεχνικών και πολιτικών κειμένων στην κατεύθυνση της διάδοσης των νεωτερικών αντιλήψεων, των αντιλήψεων δηλαδή της ανερχόμενης αστικής τάξης που τότε διαδραμάτιζε προοδευτικό ρόλο, στους τομείς της ηθικής και πολιτικής συμπεριφοράς, αλλά και της στάσης του ανθρώπου απέναντι στη Φύση.

Καθοριστική για τη διαμόρφωση της σκέψης του Ρήγα και του εκδοτικού προγράμματός του, που περιελάμβανε και τη διάδοση των επιτευγμάτων της επιστήμης, ήταν η επιρροή του έργου του Ιώσηπου Μοισιόδακα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Μοισιόδακας είναι ο μοναδικός λόγιος του οποίου το όνομα αναγράφεται στην «Χάρτα» του Ρήγα.⁴

Ο Ιώσηπος Μοισιόδακας (1725 - 1800) ήδη από το 1761⁵ προσέγγισε με μεγάλη τόλμη το ζήτημα της στείρας προγονοπληξίας και αρχαιοπληξίας, σημειώνοντας ότι από τη μια οδηγούν στην αποθέωση της «αρχαίας σκέψης», χωρίς όμως επαρκή γνώση αυτής, με αποτέλεσμα όχι μόνο να στερούν τη σκέψη των υπόδουλων Ελλήνων της εποχής του από την αφομοίωση των σημαντικότερων επιτευγμάτων των «αρχαίων», αλλά και να θρέφουν μίσος απέναντι σε κάθε νέα κατάκτηση της ευρωπαϊκής σκέψης.

Φυσικά, ούτε η «αρχαία ελληνική σκέψη» ήταν ενιαία και στην ίδια κατεύθυνση, ούτε η μετακένωσή της στη «Δύση» ήταν μια μηχανιστική διαδικασία, μια απλή μεταφορά «σοφίας». Ισα - ίσα, το αντίθετο συνέβαινε στην απίστευτα πλούσια από κοινωνική άποψη εξόχως σημαντική και συναρπαστική αυτή κίνηση που σφράγισε την Ιστορία της ανθρωπότητας. Η «Δύση», δηλαδή η Ρώμη αρχικά και κατόπιν οι λαότητες από τις οποίες σχηματίστηκαν τα ευρωπαϊκά έθνη αργότερα, στη διάρκεια μιας τεράστιας ιστορικής εξέλιξης αιώνων επηρεάστηκε και από την «ελληνική σκέψη», αλλά με την έννοια της αφομοίωσης, όχι με την έννοια της αντιγραφής.

Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο είναι το ότι κοσμοαντιλήψεις της «αρχαίας ελληνικής σκέψης» για τη φύση και οι θεωρητικές τους προεκτάσεις στην κοινωνική συνείδηση, που είχαν διατυπωθεί έως τότε όχι αμιγώς επιστημονικά, στην εποχή της ανόδου της αστικής τάξης επιβεβαιώνονται και διευρύνονται ή απορρίπτονται με βάση την ορθολογική σκέψη και το πείραμα.

Συνεπώς, η σχέση της «αρχαίας ελληνικής σκέψης» με τη «Δύση» υπήρχε ανέκαθεν, όμως στις αρχές του 18ου αιώνα οι Ελληνες λόγιοι διεύρυναν τους διαύλους αυτούς και εμβάθυναν στη σκέψη τους με βάση τον σύγχρονό τους φιλοσοφικό και επιστημονικό προβληματισμό.

Ολόκληρη αυτή η διεργασία αποκρυσταλλώθηκε (και) στο «Φυσικής Απάνθισμα» του Ρήγα, ο οποίος θεωρεί αυτονόητα έγκυρα τα νέα συμπεράσματα στα οποία είχε οδηγηθεί τότε η φυσική επιστήμη.

Από τη σκοπιά που επιχειρούμε την προσέγγιση του έργου του Ρήγα, εκείνο που ενδιαφέρει είναι περισσότερο η μεθοδολογία που ακολουθεί και προτείνει ο συγγραφέας για την εξέταση των φυσικών φαινομένων και όχι μόνο.

Μία από τις κύριες μέριμνες του Ρήγα στο «Φυσικής Απάνθισμα» ήταν «η αναίρεση της ευρέως διαδεδομένης δοξασίας ότι οι αισθήσεις επαρκούν για τη συγκρότηση κοσμολογικών πεποιθήσεων, η οποία συνιστούσε μια πτυχή της επιχειρηματολογίας των υποστηρικτών της γεωκεντρικής θεωρίας».⁶

Με άλλα λόγια, ο Ρήγας υποστήριζε ουσιαστικά - άσχετα αν δεν το διατύπωνε ρητά και με όρους της Φιλοσοφίας - και επιδίωκε να γίνει συνείδηση των υπόδουλων Ελλήνων ότι υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, «πέρα» από αυτό που αντιλαμβανόμαστε άμεσα και αυτή μπορεί να προσεγγιστεί με τον «ορθό λόγο» και το πείραμα. Αρα ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει τη φύση, η οποία στο βιβλίο του εμφανίζεται ως ένα αδιάσπαστο σύνολο.

Η δε «προβολή» της τεκμηριωμένης αμφισβήτησης της γεωκεντρικής θεωρίας σε επίπεδο κοινωνικής συνείδησης στρεφόταν κατευθείαν κατά των αντιδραστικών αντιλήψεων περί «ακινησίας» στη φύση και στην κοινωνία.

Αυτά συνιστούν σημαντικότατες πτυχές του έργου του Ρήγα, διότι εκείνο που φιλοδοξούσε με το «Φυσικής Απάνθισμα» δεν ήταν η μετάδοση κάποιων «στεγνών» επιστημονικών συμπερασμάτων, αλλά η συμβολή του με επαναστατικό τρόπο σκέψης συνολικά στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής του.

Σε αυτό συνίσταται η σημασία του έργου του «Φυσικής Απάνθισμα», η οποία ενισχύεται ακόμα περισσότερο αν συνυπολογίσουμε τα εξής: Πρώτον, σε ό,τι αφορά τη βούληση και το σχέδιο του Ρήγα για συνολική παρέμβαση στις εξελίξεις της εποχής του, αυτή αποτυπώνεται στο τέλος αυτού του βιβλίου όπου γράφει τα εξής «Είδησις: Αν κανένας φιλογενής αγαπά να κοπιάση μεταφράζοντας προς όφελος του Γένους κανένα βιβλίον, ας μην επιχειρισθή το Esprit des Loix par monsieur Montesquieu (μτφ: Το Πνεύμα των Νόμων υπό του κυρίου Μοντεσκιέ), επειδή και είναι μισομεταφρασμένο υπ' εμού, και τελειώνοντας έχει να τυπωθή».⁷

Δεύτερον, το «Φυσικής Απάνθισμα» γράφεται πριν από το 1800, δηλαδή σε μια περίοδο όπου ακόμα δεν είχαν πυκνώσει οι εκδόσεις αυτοτελών επιστημονικών έργων και οι αντίστοιχες δημοσιεύσεις, οι οποίες, πρέπει να σημειώσουμε, δεν γίνονταν εύκολα αποδεκτές.

Τρίτον και σημαντικότερο όλων είναι ότι από το όλο «πνεύμα» του βιβλίου αναδύεται η συνειδητή επαναστατική αισιοδοξία του Ρήγα, αυτό το πολύτιμο στοιχείο της πίστης στις μεγάλες δυνατότητες του αφυπνιζόμενου υπόδουλου λαού.

Διότι το έργο του Ρήγα πρέπει να προσεγγίζεται λαμβάνοντας υπόψη ότι «δεν ήταν ούτε Φυσικός, ούτε Φιλόσοφος με τη σημασία που έχουν οι όροι στην ιστορία της επιστήμης και των ιδεών. Ο Ρήγας είναι ο στοχαστής με την εγκυκλοπαιδική σκέψη που διανοείται τον τρόπο με τον οποίο θα συνεισφέρει στην πνευματική εγρήγορση των συμπατριωτών του, και σε τούτη τη συμβολή αναγνωρίζουμε μια διάσταση της περί φύσεως συζήτησης, που διεξάγεται στο συγκεκριμένο χωροχρονικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο».⁸

Βεβαίως ο «Θετταλός» ως επαναστάτης στοχαστής ανήκε στους πλέον μορφωμένους, πολύγλωσσους και διαρκώς ενήμερους για την κίνηση των ιδεών λόγιους της εποχής του, χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του τύπου εκείνου του «διανοούμενου» που στην άκρη της πένας του ακονίζονταν σπαθιά.

Ο Ρήγας επιχειρούσε να θεμελιώσει τον στοχασμό του στις επιστημονικές αντιλήψεις του καιρού εκείνου, διότι έχοντας ο ίδιος, όπως οι διαφωτιστές της εποχής του, ακράδαντη πεποίθηση ότι όλα τα φαινόμενα «έχουν την αρχή τους από φυσικάς αιτίας», φανέρωνε την πίστη του, όπως ήδη επισημάναμε, στην αξία της επιστήμης και στην ικανότητα του ανθρώπου να γνωρίζει, άρα μέσω της συνειδητής πράξης του να αλλάξει τα πράγματα, ενώ στην κατεύθυνση αυτή η Φυσική αποτελούσε θεμελιώδες μάθημα για τη συγκροτημένη γνώση και δράση.⁹

Το «Φυσικής Απάνθισμα» και τα 24 κεφάλαιά του είναι γραμμένα με τη μορφή διαλόγου, όπου με ευφυή τρόπο υποδεικνύεται έμμεσα ότι ο επαναστάτης λόγιος είναι ο φορέας των σύγχρονων κοσμοθεωρήσεων, ενώ στις απορίες του μαθητή αντανακλώνται οι κοινές έως τότε αντιλήψεις.

Πόση επαναστατική θέρμη κρύβουν οι προσφωνήσεις «παιδί μου», «ακριβέ μου φίλε» με τις οποίες απευθύνεται ο Ρήγας στον μαθητή του, πόση πίστη στις δυνατότητες των νέων ιδιαίτερα ανθρώπων να αποτινάξουν την «παλιά σκουριά» και να μάθουν το πραγματικά νέο!

Αλλά και πόση συγκίνηση από τη δίψα του νέου που προσφωνεί τον Ρήγα «αυθέντη μου», αναγνωρίζοντας στα λεγόμενά του τους ανέμους της εποχής, «του αιώνα μας» όπως έλεγε ο Δ. Καταρτζής, που σάρωναν ό,τι έως τότε φαινόταν ...ακίνητο.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

1. Ρήγα Βελεστινλή: «Απαντα τα σωζόμενα» - Βουλή των Ελλήνων, Δεύτερος Τόμος, Εισαγωγή - Επιμέλεια - Σχόλια Κώστας Θ. Πέτσιος, Γενική Επιμέλεια Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, σελ. 62. Το επίθετο «αγχίνους» χαρακτηρίζει ένα πρόσωπο με γρήγορη και σωστή αντίληψη των πραγμάτων.

2. Ρήγα Βελεστινλή: «Απαντα τα σωζόμενα» - Βουλή των Ελλήνων, Δεύτερος Τόμος, (σελ: 37, 38).

3. Χριστόφορου Περραιβού: «Σύντομος βιογραφία του αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού». Εν Αθήναις 1860 (σημ: αοίδιμος: Αυτός που αξίζει να εξυμνείται από τους ποιητές).

4. Ρήγα Βελεστινλή: «Απαντα τα σωζόμενα» - Βουλή των Ελλήνων, Δεύτερος Τόμος, (σελ. 14).

5. Κ. Θ. Δημαράς: «Νεοελληνικός Διαφωτισμός», εκδ. «Ερμής».

6. Ρήγα Βελεστινλή: «Απαντα τα σωζόμενα» - Βουλή των Ελλήνων, Δεύτερος Τόμος, (σελ. 17).

7. Ρήγα Βελεστινλή: «Απαντα τα σωζόμενα» - Βουλή των Ελλήνων, Δεύτερος Τόμος (σελ. 200).

8. Ρήγα Βελεστινλή: «Απαντα τα σωζόμενα» - Βουλή των Ελλήνων, Δεύτερος Τόμος (σελ. 210).

9. Ο στοχασμός του Ρήγα βασιζόταν στην κυρίαρχη, τότε (αλλά και αργότερα από τους αστούς ιδεολόγους), μηχανιστική αντίληψη της Φυσικής, τους νόμους της οποίας ο Διαφωτισμός «πρόβαλλε» και στην κοινωνία. Οι διαφωτιστές, παρουσίαζαν, δηλαδή, την κοινωνία περίπου σαν μια «μηχανή», η οποία μπορεί να «λειτουργεί καλύτερα» μέσω της «ορθολογικοποίησής» της και τα εργαλεία γι' αυτήν πρόσφερε πρωτίστως η Φυσική.

Οι διαφωτιστές που εκπροσωπούσαν στο ιδεολογικό επίπεδο την ανερχόμενη αστική τάξη, εννοούσαν ως «λογική» τα συμφέροντα της αστικής τάξης τα οποία παρουσίαζαν ως συμφέροντα «όλης» της κοινωνίας. Οι νόμοι της φύσης, όμως, δεν ταυτίζονται με τους νόμους εξέλιξης της κοινωνίας, γιατί στην κοινωνία και στην ταξική πάλη δρουν συνειδητά άνθρωποι, ενώ, επιπλέον, πολύ γρήγορα στους πρώτους κιόλας μήνες της Γαλλικής Επανάστασης και στις άλλες αστικές επαναστάσεις, όταν η αστική τάξη κατέκτησε την εξουσία αποδείχθηκε ότι η κοινωνία με τις ασυμφιλίωτες ταξικές αντιθέσεις της δεν είναι μια μηχανή που αρκεί να λειτουργεί «λογικά», για να πετύχει μια δήθεν «αρμονία». Οταν οι αστοί μιλούν για «αρμονική λειτουργία» της κοινωνίας, εννοούν πάντα την υποταγή της εργατικής τάξης και τη συμπόρευσή της με τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις της αστικής τάξης. Βλ. και Walter Markov - Albert Soboul: «1789 - Η μεγάλη Επανάσταση των Γάλλων», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

-- Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη δυνατότητα που μου δίνετε να μιλήσω για την τελευταία δισκογραφική μου δουλειά. Ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο όπου το σύστημα πραγματοποιεί μια επίθεση σε όλα τα μέτωπα, με απώτερο στόχο την απόλυτη κυριαρχία σε όλους τους τομείς της Τέχνης και του Πολιτισμού. Αν αναλύσουμε με σωστό τρόπο την κατάσταση μπορούμε να έχουμε απάντηση και στο ερώτημά σας. Η πανδημία είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να απειλήσει το ανθρώπινο γένος στο σύνολό του. Επιπλέον η άρχουσα τάξη με οργανωμένο και συστηματικό τρόπο εκμεταλλεύεται την κατάσταση αυτή για να κατεδαφίσει τις κατακτήσεις που με μεγάλες θυσίες και αίμα έχει αποσπάσει το οργανωμένο προοδευτικό κίνημα. Παράλληλα προωθεί νέες μορφές εργασίας στον τομέα της παραγωγής και αυξάνει την προσπάθεια ποδηγέτησης του οργανωμένου λαϊκού κινήματος. Είναι επιτακτικό λοιπόν κάθε προοδευτικός άνθρωπος να ενώσει τις δυνάμεις του και να συνεισφέρει στην προσπάθεια αποτροπής των σχεδίων αυτών. Αυτό ισχύει και για τους ανθρώπους της Τέχνης. Το βασικό όπλο όμως κάθε καλλιτέχνη είναι η δημιουργία, η δημιουργία με προοδευτικό πρόσημο.

-- Ενα χρόνο με κλειστούς τους χώρους του Πολιτισμού οι εργαζόμενοι του χώρου στενάζουν και το κοινό έχει στερηθεί σε ένα βαθμό την ευεργετική επαφή με την Τέχνη. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;

-- Η ιστορική εμπειρία αποδεικνύει ότι τις αρνητικές συνέπειες της νέας αυτής δύσκολης φάσης της ανθρωπότητας θα γίνει προσπάθεια να τις πληρώσει και πάλι ο απλός εργαζόμενος. Αυτό θα ισχύει και για τους εργαζόμενους στο χώρο της Τέχνης. Αποτελεί υποχρέωση όλων μας η οργανωμένη αντεπίθεση, που πρέπει να έχει ξεκάθαρες προτεραιότητες και στόχους για να έχει επιτυχία.

-- Δηλώσατε ότι αγαπήσατε και ταυτιστήκατε με τους στίχους της Μαρίας Λαλιώτη και στο δίσκο συναντάμε μια ποικιλία ήχων και ρυθμών. Αλήθεια, πώς εμπνέει ο στίχος την επιλογή της σύνθεσης;

-- Κάθε στίχος, κάθε ποίημα έχει μια δική του εσωτερική δομή και μουσική έκφραση. Ο μουσικός, με βάση την εμπειρία του, την ψυχοσύνθεσή του και τον τρόπο που σκέφτεται και ενεργεί, αποτυπώνει με τον δικό του αποκλειστικό τρόπο την αποκωδικοποίηση σε μουσική του ποιήματος. Απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε δημιουργό η απαλλαγή από τα κλισέ και τις εύκολες λύσεις. Αν λοιπόν ενδείκνυται μπορεί και πρέπει να συνυπάρχουν το βαλς και το τανγκό με τους λαϊκούς δρόμους και τα ηχοχρώματα της Νέας Ορλεάνης. Σε μια ενότητα τραγουδιών κάθε τραγούδι έχει μια δική του αυτόνομη μελωδική γραμμή, έναν δικό του ρυθμό και έχει και ως βασικό συνεκτικό υλικό με τα άλλα τραγούδια τον ποιητικό λόγο.

-- Εχετε κάνει σχέδια για το μέλλον, τόσο για την προβολή αυτής της δουλειάς όσο και για νέες δημιουργικές συνεργασίες;

-- Εννοείται ότι στα σχέδια για το αύριο σε περίοπτη θέση βρίσκεται και η προβολή των τραγουδιών του άλμπουμ «Τι να πάρω μαζί μου». Εχω επίσης ξεκινήσει την εγγραφή στο studio ενός προσωπικού δίσκου με τραγούδια που θα ερμηνεύσει η αγαπημένη μου Βούλα Σαββίδη. Παράλληλα έχει προγραμματιστεί η παραγωγή δύο άλλων δίσκων. Ο ένας σε ποίηση Ηλία Τσέχου και ο άλλος σε στίχους Μαρίας Τσιμικλή. Το απώτερο μέλλον και η ζωή θα δείξουν τι άλλο μπορεί και πρέπει να γίνει.

-- Ο άνθρωπος από την ώρα που έρχεται στη ζωή έως την ώρα που «φεύγει» βιώνει ένα ταξίδι. Οι συμβολισμοί και τα μηνύματα που περιέχει ένας στίχος θα μπορούσαν να είναι ανάλογα και με τον αριθμό των ανθρώπων που το έχουν ακούσει, παρ' όλα αυτά υπάρχουν δικά μου μηνύματα που θέλω να δώσω. Αναφέρομαι στην κοινωνική και προσωπική μοναξιά, στον έρωτα, στο δικαίωμα του ανθρώπου στη ζωή και στην εργασία, στον πρόσφυγα, στο ταξίδι στον μέσα μας κόσμο. Σε ό,τι γράφω υπάρχει δεύτερη και τρίτη ανάγνωση, π.χ. στο ομότιτλο τραγούδι του δίσκου, «Τι να πάρω μαζί μου», ο ήρωας κάνει μια στάση απολογισμού και αναρωτιέται τι να πάρει μαζί του για να συνεχίσει τη ζωή του... Ακούγοντάς το πάλι φωτογραφίζεται καθαρά ο Καραγκιόζης, ο λαϊκός ήρωας που πάνω στον μπερντέ έβγαιναν τα βάσανα και οι καημοί των απλών ανθρώπων του μόχθου.

-- Μας συστηθήκατε ως «εμποροϋπάλληλος και στιχουργός». Πώς το ένα επηρεάζει το άλλο στον κύκλο μιας δημιουργικής ζωής;

-- Εμποροϋπάλληλος έγινα από ανάγκη, παρέμεινα από επιλογή, και η ζωή από μόνη της με οδήγησε στη στιχουργική. Αν η εργασία πατάει στην πραγματικότητα και στην ανάγκη για επιβίωση με πρακτικούς και τεχνικούς τρόπους, η στιχουργική ή οποιαδήποτε άλλη δημιουργία είναι ένας διαφορετικός τρόπος για να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα μέσα από τα συναισθήματα και τις αισθήσεις μας. Η Τέχνη θεωρώ πως είναι ένα άλλο είδος εργασίας, που βοηθά τον δημιουργό, αλλά και τον αποδέκτη, να γίνει καλύτερος συναισθηματικά, κοινωνικά αλλά και πολιτικά.

-- Σας πρωτογνωρίσαμε από αυτό το cd και κάποια ακόμα τραγούδια. Τι άλλο να περιμένουμε να δούμε, έχετε σχέδια στα σκαριά;

-- Βγαίνοντας από το «κλείδωμα» της κοινωνίας, μετά την αντιμετώπιση της πανδημίας, το πρώτο μέλημά μας θα είναι να παρουσιάσουμε τα τραγούδια του άλμπουμ μας «Τι να πάρω μαζί μου» στον κόσμο. Οι ζωντανές παρουσιάσεις είναι ο συνδετικός κρίκος του δημιουργού με τον ακροατή και είναι πάντα το ζητούμενο. Στη συνέχεια θα ηχογραφήσουμε έναν κύκλο τραγουδιών σε στίχους δικούς μου και μουσική του συνθέτη και ενορχηστρωτή Νίκου Πιτλόγλου, με επίσης πολύ γνωστούς ερμηνευτές. Ετοιμη είναι και μια συλλογή με σύγχρονα λαϊκά τραγούδια σε μουσική του συνθέτη Βασίλη Μιχάλη, με τον οποίο έχω συνεργαστεί στο παρελθόν, και φυσικά θα ξαναγράψουμε τραγούδια με τον Τάσο Γκρους.

-- Πρόσφατα η κυβέρνηση νομοθέτησε ρυθμίσεις που ανοίγουν δρόμους για φίμωση του προοδευτικού έργου και χαρακτηρίστηκαν «τρομονόμος στην Τέχνη». Πείτε μας το σχόλιό σας ως δημιουργός.

-- Τέτοιου είδους νομοθετήματα θεωρώ πως δεν αφορούν μόνο τους δημιουργούς, αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Η Τέχνη εκφράζει και πολλές φορές θίγει τις σχέσεις ανάμεσα στο πολιτικό και κοινωνικό κράτος, τη θρησκεία αλλά και την επιστήμη, και έτσι πιστεύω πρέπει να λειτουργεί για να είναι υγιής και αληθινή. Η λογοκρισία ήταν όπλο στα χέρια της εξουσίας από αρχαιοτάτων χρόνων (καταδίκη Σωκράτη, εξοστρακισμοί κ.ά.). Οσο εξελίσσεται ο κόσμος, τόσο εξελίσσονται και οι τρόποι λογοκρισίας. Σήμερα η κυβέρνηση προσπαθεί να λογοκρίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τους καλλιτέχνες και το έργο τους με ασάφειες, πολύ καλά μελετημένες όμως. Η ελευθερία στην Τέχνη δεν χορηγείται, είναι προϋπόθεση. Η ελευθερία χωρίς την Τέχνη δεν θα έχει φωνή και η Τέχνη χωρίς ελευθερία θα είναι για πάντα φιμωμένη.

Πρόκειται για ένα έργο πολύπλευρο, που μας ταξιδεύει σε ρυθμούς βαλς και τανγκό, αλλά και σε παραδοσιακά και άλλα ηχοχρώματα, συνθέτοντας ένα μελωδικό ταξίδι, με στίχους που αντίστοιχα ξυπνούν μια ποικιλία συναισθημάτων, με συνδετικό νήμα: Το ταξίδι...

Συνταξιδιώτες των δημιουργών, με πολύ καλές ερμηνείες, οι Μανώλης Μητσιάς, Αργυρώ Καπαρού, Ελένη Νόνη, Ανδρέας Σμυρνάκης και Χρυσούλα Κεχαγιόγλου.

Παίζουν οι μουσικοί: Γιάννης Αρβανιτάκης, Δημήτρης Κουφαγιώργος, Θοδωρής Κουέλης, Μάριος - Ιβάν Παπούλιας, Μύρων Γρεβετζάκης, Νίκος Βελώνιας, Νίκος Πιτλόγλου, Ντάσο Κούρτι, Πάνος Μαύρης, Παντελής Νικηφόρος, Σοφία Μαυρογενίδου, Χάρης Παρασκευάς.

Η ενορχήστρωση είναι του Νίκου Βελώνια.

Τα τραγούδια του άλμπουμ είναι διαθέσιμα σε όλες τις ψηφιακές μουσικές πλατφόρμες.

Με αφορμή την κυκλοφορία του CD αυτού, που ήταν από τα πιο ωραία που ακούσαμε το τελευταίο διάστημα, ο «Ριζοσπάστης» μίλησε με τον Τάσο Γκρους και την Μαρία Λαλιώτη για αυτή τους τη δουλειά, για την έμπνευση και τη δημιουργικότητα, μέσα και στις ιδιαίτερες συνθήκες που ζούμε, για τα σχέδιά τους για το μέλλον.

Παραθέτουμε τις συνεντεύξεις:

Από την παράδοση του εκμαγείου του Λένιν, σε συνάντηση με τον Δ. Κουτσούμπα

Το ΚΚΕ με ανακοίνωσή του αποχαιρέτησε με θλίψη τον Δ. Ταλαγάνη, εκφράζοντας θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του.

Ο Δ. Ταλαγάνης γεννήθηκε στην Τρίπολη και ήταν ανιψιός του δολοφονημένου στελέχους του ΚΚΕ Γιάννη Ζέβγου, ενώ και ο πατέρας του Νιόνιος ήταν αγωνιστής του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ που εκτελέστηκε το 1949 με απόφαση του Εκτακτου Στρατοδικείου Τρίπολης.

Ο Δ. Ταλαγάνης το 1964 σπούδασε, με υποτροφία, στο Αρχιτεκτονικό Ινστιτούτο της Μόσχας, ένα από τα καλύτερα, τότε, στον κόσμο. Θυμούμενος τις σπουδές του στην ΕΣΣΔ σε πρόσφατη συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη», είχε αναφέρει πως αξιώθηκε να συναντηθεί με τα μεγάλα πράγματα της εποχής και να έχει δασκάλους κορυφαίες φυσιογνωμίες, που διαμόρφωσαν και καθόρισαν τη μορφή και το περιεχόμενο της αρχιτεκτονικής αναζήτησης, σκέψης και φιλοσοφίας του 20ού αιώνα. «Δεν μπορώ να μην είμαι ευγνώμων για τη δημιουργική τους προσφορά στο άνοιγμα της πνευματικής μου περιπέτειας και των αναζητήσεών μου», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά.

Από τότε κιόλας, ξεκινάνε οι διακρίσεις για τον ταλαντούχο Δ. Ταλαγάνη. Ως φοιτητής έλαβε μέρος στον διαγωνισμό για το Νέο Μουσείο Λένιν, αποσπώντας το Α' βραβείο και το χρυσό μετάλλιο στην Εκθεση των Επιτευγμάτων της Σοβιετικής Τεχνολογίας και Επιστήμης. Η μελέτη του αυτή εκτέθηκε για ένα χρόνο στην Εκθεση των Επιτευγμάτων και ο ίδιος ανακηρύχθηκε μόνιμος εκθέτης της. Διάκριση απέσπασε, επίσης, για τη μελέτη του που εκτέθηκε στην παγκόσμια έκθεση OSAKA EXPO 1970 για μία πόλη 40.000 κατοίκων στην Ιαπωνία, ενώ είναι γνωστός και για τη μελέτη που εκπόνησε το 1971 για την αξιοποίηση του Φαληρικού Ορμου.

Το 1974 ήρθε στην Ελλάδα. Πέρα από την αρχιτεκτονική που παρέμεινε η κύρια ενασχόλησή του, ασχολήθηκε ακόμη με την κατασκευή σκηνικών και κοστουμιών, συμμετείχε και σε ατομικές και ομαδικές εικαστικές εκθέσεις, ενώ δημιούργησε πολλά σημαντικά μετάλλια και αναμνηστικά, ανάμεσά τους το Μετάλλιο του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, τα αναμνηστικά της Επιτροπής Διεκδίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 και το δίσκο της εκεχειρίας, καθώς και το Αλσος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.

Ξεχωριστή είναι η συμμετοχή του στα πρώτα Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», και κυρίως οι ιδέες και μελέτες του, μαζί με άλλους εικαστικούς, γύρω από το κατασκευαστικό κομμάτι του Φεστιβάλ και ποια μορφή έπρεπε να πάρει, ώστε να μπορέσει να αναδειχθεί καλύτερα και το ίδιο το περιεχόμενό του. Σε ένα από αυτά, μάλιστα, είχε δημιουργήσει μια εικαστική εγκατάσταση που διαμόρφωνε αισθητικά ολόκληρο τον κεντρικό χώρο του Φεστιβάλ.

Εργο του Δ. Ταλαγάνη

Για την απόφασή του αυτή είχε σημειώσει χαρακτηριστικά: «Θεωρώ πως το εκμαγείο αυτό εφεξής πρέπει να έχει θέση στο Μουσείο των Ιδεών, των αγώνων και της ιστορικής μνήμης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας. Για το λόγο αυτό αποφάσισα να το προσφέρω με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση, ως ελάχιστο αφιέρωμα στη μνήμη των προγόνων και των ανθρώπων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στο βωμό των μεγάλων ιδεών της διαρκούς επανάστασης και ανανέωσης του κόσμου και του Ανθρώπου».

Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από Συλλόγους και Τμηματικές Επιτροπές Μουσικών Τμημάτων των ΑΕΙ, που προχώρησαν σε σύσκεψη στις αρχές του μήνα και απευθύνθηκαν στη συνέχεια σε Συλλόγους και άλλων καλλιτεχνικών Τμημάτων, βρίσκοντας μεγάλη ανταπόκριση.

Ετσι, στο διήμερο καλλιτεχνικών δράσεων συμμετέχουν οι Τμηματικές Επιτροπές Φοιτητών Μουσικών και Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, οι Φοιτητικοί Σύλλογοι Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών και Πολιτισμού ΠΑΔΑ, Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Τμήματος Μουσικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου, Τμήματος Μουσικών Σπουδών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, φοιτητές του Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου του ΕΚΠΑ (έδρα Ψαχνά) και το Κέντρο Αγώνα Φοιτητριών - Φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών του Ναυπλίου.

Στο κοινό τους κάλεσμα μιλούν για την υποβάθμιση των σπουδών τους ένα χρόνο τώρα με τα πανεπιστήμια κλειστά, επισημαίνοντας τις ευθύνες της κυβέρνησης γι' αυτήν την κατάσταση, που «δεν έχει πάρει κανένα μέτρο προκειμένου να μπορέσουμε να επιστρέψουμε με ασφάλεια στα αμφιθέατρά μας, στη διά ζώσης διδασκαλία των μαθημάτων που είναι απαραίτητη για το δικό μας αντικείμενο. Αντί να δώσει λεφτά για τις ανάγκες μας, δίνει 30 εκατομμύρια για δυνάμεις καταστολής, για κάμερες και κάρτες εισόδου».

Αναφέρονται στους αγώνες των Συλλόγων όλο αυτό το διάστημα για να γίνουν ξανά φοιτητές και καλούν αυτοί να δυναμώσουν, ενώ παράλληλα συντονίζουν τη δράση τους και σχεδιάζουν τις εκδηλώσεις τους για το διήμερο που διοργανώνουν δηλώνοντας: «Εχουμε για όπλο την Τέχνη μας, η οποία διαλέγει πλευρά και συμμετέχει στον αγώνα για τις σπουδές και τη ζωή που έχουμε σήμερα ανάγκη».

Στην Αθήνα, το πρώτο αγωνιστικό ραντεβού στο πλαίσιο των δράσεων του διημέρου είναι την Κυριακή 18 Απρίλη, στις 13.00 στην πλατεία Ζακλίν ντε Ρομιγί στο Θησείο. Με πανό, συνθήματα, ανακοινώσεις, δημιουργία μιας ορχήστρας δρόμου, αλλά και «θεατρική παντομίμα», οι φοιτητές θα προβάλουν τα αιτήματά τους για ανοιχτές σχολές με μέτρα προστασίας!

Αυτοκινητοπομπές σε μεγάλες πόλεις με αίτημα την επαναφορά των καλλιτεχνικών μαθημάτων που έχουν αφαιρεθεί τα τελευταία χρόνια από τα σχολεία διοργανώνει την Κυριακή 18 Απρίλη το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Συγκεκριμένα αυτοκινητοπομπές θα γίνουν στις 12 το μεσημέρι στους δρόμους της Αθήνας (με αφετηρία τον Σταθμό Λαρίσης), της Θεσσαλονίκης (με αφετηρία το Αγαλμα Βενιζέλου), της Πάτρας (θα ξεκινήσει στις 11 π.μ., από το Δημοτικό πάρκινγκ της οδού Παπαφλέσσα) και της Λάρισας.

Οι εικαστικοί καλλιτέχνες διεκδικούν το δικαίωμα των μαθητών στη δωρεάν ολόπλευρη μόρφωση, εξηγούν ότι η Τέχνη και ο Πολιτισμός είναι απαραίτητα στοιχεία στα σχολεία για τη διαμόρφωση του κριτηρίου και της προσωπικότητας όλων των μαθητών.

Την ολόπλευρη στήριξή τους στην κινητοποίηση που θα γίνει στην Πάτρα εκφράζουν με ανακοινώσεις ο Πολιτιστικός Οργανισμός του δήμου και το Εργατικό Κέντρο της Πάτρας.