Οταν οι νέοι ιδιοκτήτες της επιβλητικής έπαυλης πάνω στο Βόσπορο διώχνουν τη γηραιά κυρία, τη Λεϊλά, την Κυρά, από το «παράσπιτο» που ήταν το σπίτι της, με τίτλους ιδιοκτησίας, επί εβδομήντα έξι συναπτά έτη, εκείνη μένει με τη βαλίτσα της πεισματικά απ' έξω αρνούμενη τη φιλοξενία που με αγάπη της πρόσφεραν όλοι οι κάτοικοι της περιοχής...

«Το σπίτι στον Βόσπορο» είναι το νέο σαγηνευτικό μυθιστόρημα του Ζουλφί Λιβανελί (εκδ. «Πατάκη»). Περνάμε διαδοχικά από την Κωνσταντινούπολη των χρόνων των Βαλκανικών πολέμων στην Κωνσταντινούπολη του σήμερα - τα χωριά του Βοσπόρου και το Τζιχανγκίρ. Ο συγγραφέας και γνωστός μουσικοσυνθέτης που έχει συνεργαστεί και με τον Μίκη Θεοδωράκη και έχει μελοποιήσει ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ, σε αυτό του το πόνημα σκιαγραφεί τη ζωή δύο γυναικών μέσα από το πλέγμα της μεταξύ τους σχέσης και των σχέσεών τους με τους άλλους. Πρόσφυγες και απάτριδες, πολιτικά γεγονότα και κοινωνικές εξελίξεις να τρέχουν... Αντίσταση, περηφάνια, αρχοντιά και το «απροσδόκητο». Ποια γεύση, εξάλλου, θα είχε η ζωή, αν έλειπε το απροσδόκητο;

«Το σπίτι στον Βόσπορο» δεν είναι μόνο η συγκινητική ιστορία δύο γυναικών, μιας ηλικιωμένης και μιας νεαρής, που ανακαλύπτουν η μία την άλλη... Εδώ ο Λιβανελί καταπιάνεται με το θέμα της βασικής ανάγκης του ανθρώπου για καταφύγιο.

Αντιφατικά συναισθήματα πλημμυρίζουν το νου και την ψυχή του ταξιδιώτη καθώς επιστρέφει σε μια πόλη, την οποία έχει να επισκεφτεί σχεδόν είκοσι χρόνια. Πόσο θα έχει αλλάξει, αναρωτιέται, ενώ μέσα του, χωρίς να το ομολογεί ούτε στον ίδιο του εαυτό του, φοβάται τη δική του αλλαγή.

Προσδεθείτε, αρχίζει η προσγείωση, παρακαλούνται οι επιβάτες να παραμείνουν στη θέση τους.

Κανείς δε μένει στη θέση του, όλοι βιάζονται να κατέβουν, σχεδόν σπρώχνονται.

Κι εγώ βιάζομαι, όμως παραμένω στη θέση μου. Ξαφνικά βάρυνα, οι αποθήκες της μνήμη μου άνοιξαν καθώς το αεροσκάφος πάτησε πόδι στο έδαφος - αναλογίζομαι την επιστροφή μου. Θα έχουν προστεθεί στις «αποσκευές» μου κι άλλες παραστάσεις κι άλλες εικόνες. Περισσότερο βάρος. Ασήκωτο κι ανάλαφρο συγχρόνως.

Αεροδρόμιο «Ατατούρκ». Κάτι η κοσμοσυρροή, οι βαλίτσες , τα διαβατήρια κάτι οι δικοί σου που σε περιμένουν, κάτι τα φιλιά και οι αγκαλιές, παραμερίζουν τις ανησυχίες σου. Σα διαφορετικό μοιάζει, μουρμουρίζεις και προχωρείς προς την έξοδο.

Ο λαμπρός ήλιος που λούζει την Κωνσταντινούπολη, παραπλανητικός είναι. Σε κάνει να πιστεύεις ότι σήμερα, επιτέλους, θα ανακαλύψεις και θα αποκαλύψεις όλα τα μυστικά - παλιά και νέα - της Πόλης και πως θα σου παραδοθεί γυμνή, χωρίς αιδώ, σαν την αλήθεια. Πλανάσαι πλάνη μεγάλη.

Ενα ταξί θα σε μεταφέρει στο παλάτι Τζιραχάν, όπου γίνονται τα εγκαίνια της έκθεσης: Κτίρια - φαντάσματα - μην ξεχνάμε ότι για λίγους μήνες θα είναι η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Η μέρα είναι καλοκαιρινή, ο ουρανός διαυγής, το παλάτι αληθινό παλάτι. Θαμπώνεσαι.

Ενα ολόκληρο επιτελείο δούλεψε και δουλεύει σκληρά για την πραγματοποίηση του μεγαλόπνοου αυτού σχεδίου, με επικεφαλής τους αρχιτέκτονες: Τζεμ Κοζάρ (Cem Kozar), Ισιλ Ουνάλ (Isil Unal) και τον καθηγητή της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής Τουργκούτ Σανέρ (Turgut Saner).

Το βλέμμα χαϊδεύει τα εκθέματα, δηλαδή τις μακέτες και τις φωτογραφίες με τα κτίρια - φαντάσματα, παλάτια που χάθηκαν για πάντα. Πλάι στο παρελθόν στέκεται το παρόν, τα σημερινά κτίρια αλλά και μια σκέψη, μια ιδέα για την εναλλακτική λύση. Δηλαδή, τι θα μπορούσε να είχε γίνει, αντί γι' αυτό που έγινε.

Ο Τζέμ Κοζάρ, ο χαρισματικός αρχιτέκτονας, μας διαθέτει λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του, αφήνοντας τα ετοιμοπόλεμα συνεργεία της τηλεόρασης να περιμένουν.

«Η Ισταμπούλ, όπως πολλές άλλες μεγαλουπόλεις, αλλάζει συνεχώς και, σ' αυτήν ακριβώς τη διαρκή αλλαγή χρωστά τη ζωντάνια της. Πολλές πόλεις εξαφανίστηκαν, κυριολεκτικά, επειδή δεν κατόρθωσαν να ανανεωθούν, γι' αυτό και παραμένει μία από τις σπάνιες πόλεις, όπου η ζωή συνεχίστηκε και συνεχίζεται αδιάκοπα. Αλλαγή ναι, ανανέωση ναι, αλλά λήθη όχι, αυτό πιστεύουμε. Οι αλλαγές προϋποθέτουν την κατεδάφιση, η οποία είναι αναπόφευκτη. Είναι άλλο όμως να καταστρέφεις κτίρια για να αναγείρεις καινούργια στη θέση τους, και είναι άλλο να σβήσεις και να εξαφανίσεις την ιστορία μιας πόλης. Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με δολοφονία της. Γιατί μια πόλη είναι το σύνολο όλων των ιστοριών της, μικρών ή μεγάλων, γι' αυτό και η κατεδάφιση είναι το ίδιο σημαντική με την κατασκευή. Αυτό κάνουμε, αυτή είναι η κεντρική ιδέα όλης μας της δουλειάς.

Να προβάλουμε το παρόν αλλά μην επιτρέψουμε να χαθεί το παρελθόν στη συλλογική μνήμη».

Χαϊδεύει το φεγγάρι τα νερά του Βοσπόρου, στα αριστερά μου, έτσι όπως κάθομαι, βλέπω τη μεγάλη γέφυρα που συνδέει την ευρωπαϊκή πλευρά με την ασιατική και το ασταμάτητο πήγαινε - έλα των αμέτρητων αυτοκινήτων, απέναντί μου η άγνωστη σε μένα ασιατική πλευρά, μαθαίνω ότι είναι πανέμορφη. Λίγο αν στρίψω το κεφάλι μου δεξιά και αφήσω τη φαντασία μου ελεύθερη θα βρεθώ στη Μαύρη Θάλασσα, που κάποτε τη διέσχισα στ' αλήθεια.

Περιορίζομαι στο τώρα, στο υπέροχο πιάτο μου με το εύγευστο φαγητό μου και στην εξαιρετική συντροφιά μου. Ξαναζώ ένα παραμύθι που είχα την τύχη να ζήσω πριν πολλά - πολλά χρόνια. Η μαγική νύχτα της Ανατολής με επηρεάζει.

Εντελώς αθόρυβα με αρπάζει. Τυλίγει τους ώμους μου σαν μιαν εσάρπα από μπλε βαθύ τούλι. Δεν αντιστέκομαι, αφήνομαι στο όνειρο, και όσο κρατήσει. Χιλιάδες ζωές περνούν μπροστά από τα μάτια μου, χιλιάδες κατεδαφίσεις και ανεγέρσεις στιγμών της ζωής μου, της ζωής της ίδιας της Πόλης, το χθες και το σήμερα συμβαδίζουν στους διαδρόμους του νου μου, προσπαθώντας να ανταμώσουν το αύριο. Μα κοντεύει το αύριο, αύριο θα βρίσκομαι στο Ταξίμ.

Θα διασχίζω τον πεζόδρομο, θα χαζεύω τα βιβλιοπωλεία, τα παλαιοπωλεία, θα πίνω καφέ σε μικρά όμορφα καφενεία, θα συγκρίνω τις τιμές και θα διαολίζομαι.

Λίγο ακόμα να πάρω μια ανάσα, να ξαποστάσω και θα βρεθώ στο ανακαινισμένο, το φημισμένο ξενοδοχείο «Πέρα».

Και καθώς θα πίνω το τσάι μου, θα αναρωτιέμαι αν σε αυτή τη συγκεκριμένη πολυθρόνα καθόταν και η Αγκάθα Κρίστι, όταν έγραφε το «Εγκλημα στο Οριαν Εξπρές». `Η απέναντι, κοντά στον πάγκο του μπαρ, ο Χέμινγουεϊ απολάμβανε το τελευταίο του ουίσκι. Ετσι το θέλει να έγινε η μυθολογία του πανέμορφου ξενοδοχείου, αφού διατηρεί τα δωμάτιά τους, καθώς και τη σουίτα του Κεμάλ, έτσι το θέλω και εγώ. Διάσημοι πελάτες, άσημοι περαστικoί. Τελικά, έχει δίκιο ο Τζεμ Κοζάρ, όταν υποστηρίζει ότι η Πόλη οφείλει τη ζωντάνια της στη συνέχεια.