«Επειδή το κράτος δημιουργήθηκε από την ανάγκη να χαλιναγωγούνται οι ταξικές αντιθέσεις και επειδή γεννήθηκε μέσα στη σύγκρουση αυτών των τάξεων, είναι κατά κανόνα κράτος της πιο ισχυρής, οικονομικά κυρίαρχης τάξης που με τη βοήθεια του κράτους γίνεται και πολιτικά κυρίαρχη τάξη, και έτσι αποκτάει νέα μέσα για την κατάπνιξη και την εκμετάλλευση της καταπιεζόμενης τάξης»³.

Οι επαναστάσεις δεν είναι ποτέ καρπός συνωμοσίας λίγων ατόμων ή αυθαίρετων ενεργειών, είναι ιστορικά αναγκαίες και εκδηλώνονται ως ανοιχτή οξύτατη ταξική πάλη με κορυφαία εκδήλωσή της την ένοπλη εξέγερση. Η ιστορική της αναγκαιότητα ως μέσο της κοινωνικής ανάπτυξης καθορίζεται αντικειμενικά από τους υλικούς όρους εξέλιξης κάθε ιστορικά καθορισμένου συστήματος της κοινωνικής παραγωγής, δηλαδή τον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής κάθε κοινωνίας, τη διαλεκτική αντίθεση των σχέσεων παραγωγής προς τις παραγωγικές δυνάμεις που έφθασαν σε ένα ανώτερο επίπεδο ανάπτυξης. Ολες οι κοινωνικές επαναστάσεις μέχρι και τις αστικές, έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, αλλάζοντας τις σχέσεις παραγωγής της κοινωνίας, όμως αυτή η αλλαγή ήταν μετασχηματισμός ενός εκμεταλλευτικού συστήματος σε ένα άλλο εκμεταλλευτικό, στη βάση της ατομικής ιδιοκτησίας και της ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων της εργασίας, της εργατικής δύναμης (δούλοι, δουλοπάροικοι, εργατική τάξη).

Η επανάσταση βρίσκει την πληρέστερη έκφρασή της στη σοσιαλιστική, που απελευθερώνει τους παραγωγούς απ' όλες τις μορφές εκμετάλλευσης και θεμελιώνει τη δημιουργία του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού.

1. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Η προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση είναι ανώτερος τύπος κοινωνικής επανάστασης που οργανώνει και διεξάγει την ολόπλευρη σύγκρουση και ρήξη με τις κοινωνικές σχέσεις του καπιταλιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού.

Η σοσιαλιστική επανάσταση είναι ποιοτικό άλμα για το νομοτελειακό πέρασμα σε ένα ιστορικά ανώτερο τρόπο παραγωγής.

Εγκαθιδρύει την εξουσία της εργατικής τάξης, τη δικτατορία του προλεταριάτου, σε συμμαχία με τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα. Κύριο καθήκον έχει - στη βάση της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής - να οικοδομήσει την αταξική, κομμουνιστική κοινωνία.

Γενικεύοντας την πείρα όλων των γνωστών στην Ιστορία επαναστάσεων οι Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς έγραφαν:

«Ολες οι προηγούμενες τάξεις που έπαιρναν την εξουσία προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν τη θέση που κατέκτησαν, υποτάσσοντας όλη την κοινωνία στους όρους του δικού τους τρόπου ιδιοποίησης. Οι προλετάριοι μπορούν να κατακτήσουν τις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις μονάχα καταργώντας τον ως σήμερα δικό τους τρόπο ιδιοποίησης και επομένως όλο τον ως τώρα τρόπο ιδιοποίησης (...) Η κομμουνιστική επανάσταση αποτελεί την πιο ριζική ρήξη με τις πατροπαράδοτες σχέσεις ιδιοκτησίας. Δεν είναι καθόλου περίεργο που στην πορεία της ανάπτυξής της ξεκόβει με τον πιο ριζικό τρόπο με τις πατροπαράδοτες ιδέες (...) Το προλεταριάτο θα χρησιμοποιήσει την πολιτική κυριαρχία για ν' αποσπάσει βαθμιαία από την αστική τάξη όλο το κεφάλαιο, να συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία παραγωγής στα χέρια του κράτους, δηλαδή του προλεταριάτου που είναι οργανωμένο σαν κυρίαρχη τάξη, και να αυξήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τη μάζα των παραγωγικών δυνάμεων»⁴.

Καθήκον όλων των προηγούμενων επαναστάσεων ήταν να φέρουν το εποικοδόμημα της κοινωνίας σε αντιστοιχία με τις νέες οικονομικές σχέσεις που είχαν ήδη αναπτυχθεί ή και κυριαρχήσει στην προηγούμενη κοινωνία, με στόχο την οριστική επέκταση και κυριαρχία τους.

Για παράδειγμα, στα σπλάχνα της φεουδαρχικής κοινωνίας εμφανίζονται και αναπτύσσονται οι καπιταλιστικές σχέσεις. Δηλαδή εμφανίζονται οι νέες παραγωγικές δυνάμεις, τόσο τα νέα μέσα παραγωγής, π.χ. εργαλειομηχανές, όσο και η νέα εργατική δύναμη, που είναι πια ελεύθερη και από την ιδιοκτησία, και από την εξουσία του φεουδάρχη. Εμφανίζονται οι νέες σχέσεις παραγωγής, με την αστική τάξη ευθύς εξαρχής ως ιδιοκτήτρια των μέσων παραγωγής και την εργατική τάξη να πουλά τη μοναδική της περιουσία, την εργατική της δύναμη. Οι καπιταλιστικές σχέσεις, δηλαδή η σχέση μισθωτής εργασίας - κεφαλαίου, ωρίμασαν στα πλαίσια του φεουδαρχικού συστήματος, αναπτύχθηκαν αλλά και άρχισαν να γίνονται κυρίαρχες. Αυτό που έμενε να γίνει ήταν να σπάσουν τα «σάπια» δεσμά της παλιάς κοινωνίας και το πολιτικό εποικοδόμημα να έρθει σε αντιστοιχία με τη νέα ανερχόμενη οικονομική βάση.

«Η διαφορά της σοσιαλιστικής επανάστασης από την αστική, έλεγε ο Λένιν,συνίσταται ακριβώς στο ότι η αστική επανάσταση βρίσκει έτοιμες τις μορφές των καπιταλιστικών σχέσεων, ενώ η σοβιετική εξουσία - η προλεταριακή - δεν κληρονομεί τέτοιες έτοιμες σχέσεις»⁵.

Το καθήκον της σοσιαλιστικής επανάστασης είναι ασύγκριτα πιο δύσκολο και περίπλοκο. Είναι ευνόητο ότι η εργατική τάξη, ως ηγετική κινητήρια δύναμη της σοσιαλιστικής επανάστασης, έχει ως βασικό καθήκον να λύσει το κύριο ζήτημα της επανάστασης, το ζήτημα της εξουσίας: «Το πέρασμα της κρατικής εξουσίας από τα χέρια μιας τάξης στα χέρια μιας άλλης είναι το πρώτο, το κύριο, το βασικό γνώρισμα της επανάστασης»⁶. Η σοσιαλιστική επανάσταση πρέπει να λύσει, με τη συνειδητή δράση της πρωτοπορίας της τάξης και του κόμματός της, το περίπλοκο πρόβλημα, το οποίο στις προηγούμενες εποχές το έλυνε αυθόρμητα, σταδιακά η ίδια η Ιστορία: τη δημιουργία της νέας κοινωνικοοικονομικής βάσης της κομμουνιστικής κοινωνίας, δηλαδή την άμεσα κοινωνική βιομηχανική παραγωγή στη βάση της κοινωνικής ιδιοκτησίας στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής και του κεντρικού σχεδιασμού της. Η συγκέντρωση των μέσων και της παραγωγής γίνεται στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ομως η διαμόρφωση των νέων σχέσεων είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο έργο. Αποτελεί το βασικό επαναστατικό καθήκον της εργατικής εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου. Το πέρασμα στο κομμουνιστικό σύστημα δεν είναι απλώς το πέρασμα από μια κοινωνία σε μια άλλη, αλλά η οριστική και πλήρης κατάργηση κάθε τύπου ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, κάθε τύπου εκμεταλλεύτριας τάξης και όχι τη διαδοχή μίας από μία άλλη.

Από εδώ πηγάζει και η σφοδρότητα της ταξικής πάλης στον καπιταλισμό και οι τεράστιες δυσκολίες στην οικοδόμηση της νέας κομμουνιστικής κοινωνίας, όπως εκδηλώθηκε και στη διαδικασία της οικοδόμησης και εντέλει της αντεπανάστασης και παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ και στα άλλα σοσιαλιστικά κράτη.

2. ΟΙ ΥΛΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ

ΣΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ - ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ

Οι Μαρξ και Ενγκελς, διατυπώνοντας την επιστημονική κατηγορία του κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, αναφέρονταν στη σχέση της οικονομικής βάσης και κυρίως των σχέσεων παραγωγής με το νομικοπολιτικό και ιδεολογικό εποικοδόμημα που αντιστοιχεί σε αυτή.

«Η οικονομική κατάσταση είναι η βάση, αλλά τα διάφορα στοιχεία του εποικοδομήματος: οι πολιτικές μορφές της ταξικής πάλης και τ' αποτελέσματά της - τα διατάγματα, που τα καθορίζει η νικήτρια τάξη ύστερα από τη μάχη που κέρδισε κτλ.- οι νομικές μορφές, και ακόμα περισσότερο οι νομικές μορφές, και ακόμα περισσότερο οι αντανακλάσεις όλων αυτών των πραγματικών αγώνων στον εγκέφαλο αυτών που συμμετέχουν στην πάλη, οι πολιτικές, νομικές, φιλοσοφικές θεωρίες, οι θρησκευτικές αντιλήψεις και η παραπέρα ανάπτυξή της σε συστήματα δογμάτων, ασκούν και αυτά την επίδρασή τους πάνω στην πορεία των ιστορικών αγώνων και σε πολλές περιπτώσεις αυτά κυρίως καθορίζουν τη μορφή τους. Είναι μια αλληλεπίδραση όλων αυτών των στοιχείων μέσα στην οποία επιβάλλεται, σε τελευταία ανάλυση, σαν αναγκαιότητα, η οικονομική κίνηση μέσα από το ατελείωτο πλήθος των συμπτώσεων...»⁷.

Οταν αναφερόμαστε στην οικονομική βάση εννοούμε πρώτ' απ' όλα τις παραγωγικές δυνάμεις και ιδιαίτερα τη βασική παραγωγική δύναμη, τον άμεσο παραγωγό, τον εργαζόμενο άνθρωπο και τις σχέσεις μέσω των οποίων έρχεται σε επαφή με τα μέσα παραγωγής, δηλαδή τις σχέσεις παραγωγής. Σε αυτή τη βάση οι κλασικοί διατύπωσαν το βασικό νόμο του ιστορικού υλισμού, ότι πηγή της ανάπτυξης των κοινωνιών είναι το γεγονός ότι οι οικονομικές σχέσεις (και πρώτα απ' όλα οι σχέσεις παραγωγής) αντιστοιχούν κάθε φορά σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, γίνονται ιστορικά ξεπερασμένες, όταν οδηγήσουν σε ένα νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων που δε χωράει πια σε αυτές τις σχέσεις. Τότε μπαίνει στην ημερήσια διάταξη το ζήτημα της αλλαγής των σχέσεων παραγωγής. Πρόκειται για μια τεράστια αποκάλυψη των Μαρξ - Ενγκελς για το εσωτερικό αίτιο της ανάπτυξης όλων των κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

(Το κείμενο είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

3. Κ. Μαρξ: «Πρόλογος» στην «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», εκδόσεις «Οικονομικής και Φιλοσοφικής Βιβλιοθήκης», σελ. 7.

4. Φρ. Ενγκελς: «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 212.

5. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς: «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 39-50.

6. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 36, σελ. 7.

7. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 31, σελ. 133.