Αν μπορούσε κάποιος να γίνει τόσο μικροσκοπικός ώστε να βλέπει τα ξεχωριστά μόρια, τότε αυτή θα ήταν η εικόνα που θα παρατηρούσε στη σύναψη δύο νευρώνων του εγκεφάλου, δηλαδή στο σημείο που σχεδόν εφάπτονται δύο νευρικά κύτταρα. Οι αισθήσεις, η σκέψη, η γνώση και τα συναισθήματα σχετίζονται με τη χημική επικοινωνία των νευρώνων. Γι' αυτό πολλά ερευνητικά εργαστήρια στον κόσμο προσπαθούν να μάθουν με κάθε λεπτομέρεια πώς λειτουργούν οι συνάψεις και βέβαια πώς επενεργούν σε αυτές τα ψυχιατρικά φάρμακα.

Οι συνάψεις είναι εξαιρετικά σύνθετες, μικροσκοπικές και γρήγορες στις αντιδράσεις τους. Χάρη στο συνδυασμένο αποτέλεσμα 1.400 διαφορετικών ειδών μορίων, οι νευρώνες μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους, εκκρίνοντας τις χημικές ουσίες που αποκαλούνται νευροδιαβιβαστές (κίτρινα σφαιρίδια στην εικόνα), οι οποίες μεταφέρουν το μήνυμα κατά μήκος του μικρού διάκενου που τους χωρίζει στις συνάψεις. Για να αναλυθεί στην πληρότητά του το φαινόμενο κατασκευάστηκαν υπολογιστικά μοντέλα που είναι αρκετά ρεαλιστικά. Η ελπίδα των επιστημόνων είναι ότι η προσομοίωση της διαδικασίας, στιγμή τη στιγμή, μόριο το μόριο, θα επιτρέψει βαθύτερη κατανόηση της λειτουργίας των συνάψεων και θα οδηγήσει σε συμπεράσματα που μπορούν μετά να ελεγχθούν πειραματικά.

Η εικόνα που δημοσιεύουμε είναι μια τέτοια τρισδιάστατη αναπαράσταση της λειτουργίας των συνάψεων σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Με γκρι εμφανίζεται ο άξονας του νευρώνα που στέλνει το σήμα και με γαλάζιο ο δενδρίτης του νευρώνα παραλήπτη. Οι πρασινωπές δομές είναι μη νευρωνικά εγκεφαλικά κύτταρα, που βοηθούν τους νευρώνες στη λειτουργία τους. Οπως έδειξε η προσομοίωση, υπάρχει σημαντική διάχυση των νευροδιαβιβαστών γύρω από τη σύναψη και ενδεχομένως η καθιερωμένη αντίληψη για επικοινωνία αποκλειστικά μεταξύ δύο νευρώνων ίσως να μην είναι απόλυτα σωστή.

Το 2001, μια διεθνής ομάδα παλαιοντολόγων έψαχνε στην έρημο Γκόμπι στην εσωτερική Μογγολία (τμήμα της Κίνας) για απολιθώματα δεινοσαύρων. Η ανακάλυψη ξεκίνησε με τον εντοπισμό ενός αποτυπώματος ποδιού με τρία δάχτυλα, μάλλον μικρού για δεινόσαυρο. Αποδείχτηκε ότι ήταν το αποτύπωμα ενός ορνιθομιμητή, καθώς δεν άργησε να εντοπιστεί και το απολιθωμένο κεφάλι του ζώου, που έχει χαρακτηριστικό σχήμα κεφαλιού πάπιας.

Το πιο ενδιαφέρον σημείο της περιοχής ήταν ένας κάθετος τοίχος με στρώσεις κόκκινου και γαλάζιου πετρώματος, διάστικτος από τα οστά των ποδιών διαφόρων σχετικά μικρόσωμων δεινοσαύρων. Δεν επρόκειτο για φυσικό τοίχο, αλλά για την πίσω όψη μιας ανασκαφής που είχε γίνει στο ίδιο σημείο πριν από 4 χρόνια, από μια άλλη ομάδα παλαιοντολόγων. Τα απολιθώματα είχαν διατηρηθεί τέλεια. Μερικά απ' αυτά περιείχαν ακόμα και τις πέτρες που κατάπιναν τα προϊστορικά σαυρόποδα (όπως και οι σημερινοί αλιγάτορες, οι φώκιες και τα πουλιά) για να διευκολύνονται στην πέψη των τροφών. Γιατί όμως υπήρχαν τόσο πολλά καλοδιατηρημένα απολιθώματα σε μια μικρή περιοχή; Τα ζώα πέθαναν μαζί την ίδια στιγμή ή κατά τη διάρκεια χιλιετηρίδων; Και αν πέθαναν όλα μαζί, πώς συνέβη αυτό;

Αν εκείνη τη στιγμή οι παλαιοντολόγοι πακετάριζαν τα ευρήματα για να τα εξετάσουν στο εργαστήριο, το πιο ενδιαφέρον μέρος της ιστορίας θα είχε χαθεί. Στοιχεία που να υποδεικνύουν την αιτία της συγκέντρωσης τόσων οστών ζώων του ίδιου είδους σε ένα σημείο προέρχονται όχι μόνο από τα ίδια τα οστά, αλλά και από τη θέση των σκελετών, την παρουσία σημαδιών από δόντια θηρευτών πάνω στα οστά, την ύπαρξη σπασμένων οστών, τα χαρακτηριστικά των ιζημάτων που εναποτέθηκαν πριν, κατά τη στιγμή και μετά από το θάνατο των ζώων.

Σύντομα οι ερευνητές κατάλαβαν ότι τα ζώα βρήκαν το ίδιο τέλος την ίδια στιγμή. Οι σκελετοί δεν ήταν τυχαία διασκορπισμένοι, αλλά έδειχναν προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό θα μπορούσε να ήταν αποτέλεσμα και της μεταφοράς τους στο σημείο από ένα ποτάμι ή μια πλημμύρα. Ομως, δεν υπήρχε κάποια ένδειξη ότι έτσι έγινε, καθώς οι σκελετοί ήταν ακέραιοι και τα κόκαλα των ζώων δεν ήταν ανακατεμένα. Το ερώτημα ήταν τώρα αν το θάνατο της οικογένειας ή του κοπαδιού ζώων προκάλεσε κάποια έκρηξη ηφαιστείου, μια πλημμύρα, ή κάποια άλλη αιτία.

Περισσότερο σκάψιμο και η αποκάλυψη 13 πλήρων σκελετών έδωσαν την απάντηση. Τα ζώα δεν είχαν πεθάνει πεσμένα στο πλάι, όπως γίνεται συνήθως. Είχαν τα πίσω πόδια τους χωμένα βαθιά μέσα στη λάσπη που μετατράπηκε αργότερα στο κοκκινωπό πέτρωμα της ανασκαφής. Η τοποθεσία βρισκόταν στην όχθη μιας λίμνης που υπήρχε εκεί την ύστερη Κρητιδική περίοδο, πριν από 90 εκατομμύρια χρόνια. Ηταν σαν το μικρό κοπάδι δεινοσαύρων να είχε παγιδευτεί σε ένα λάκκο λάσπης.

Η εξέταση των οστών στο εργαστήριο έδειξε ότι κανενός ζώου οι σπόνδυλοι δεν εμφάνιζαν τις χαρακτηριστικές συμφύσεις των δύο τμημάτων τους, που υποδεικνύουν ότι το ζώο είναι ώριμο. Η ανάλυση των δακτυλίων ανάπτυξης των οστών προσδιόρισε την ηλικία των ζώων από ενός έτους μέχρι επτά, με τα περισσότερα να είναι μεταξύ 1 και 2 ετών. Αυτό σημαίνει ότι το είδος Sinornithomimus (Σινορνιθόμιμους) χρειαζόταν περίπου 10 χρόνια για να φτάσει σε ωριμότητα και το κοπάδι που παγιδεύτηκε στη λάσπη πρέπει να αποτελούνταν από ανήλικους και έφηβους δεινόσαυρους που έτρεχαν κοπαδιαστά.

Επειδή η φάση της ανάπτυξης στον Σινορνιθόμιμους απαιτούσε μια δεκαετία, τα νεαρά άτομα του είδους είχαν αρκετό χρόνο να συνευρεθούν την περίοδο της αναπαραγωγής, καθώς δεν είχαν ακόμα τις ασχολίες των ώριμων ζώων (φλερτ, κατασκευή φωλιάς, υπεράσπισή της, ανατροφή των μικρών). Η συγκεκριμένη ομάδα νεαρών δεινοσαύρων φάνηκε άτυχη καθώς έτρεχε ανέμελα στις όχθες της αρχαίας λίμνης.