«Η γυναικεία απασχόληση στην παγκοσμιοποίηση» είναι ένα καυτό ζήτημα που οι γυναίκες θα το βρουν μπροστά τους, γι' αυτό και ήταν ιδιαίτερα εύστοχη η επιλογή αυτού του θέματος από την Ενωση Γυναικών Κρήτης που οργάνωσε πρόσφατα εκδήλωση για την «Ημέρα της Γυναίκας» με συμμετοχή πολλών εκπροσώπων από γυναικείες οργανώσεις.

«Η γυναικεία περιθωριοποίηση θα φτάσει στο ζενίθ της ιστορικής της εξέλιξης» επισήμανε η συντονίστρια της συζήτησης, επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χριστίνα Αντωνοπούλου, που τόνισε ότι με την παγκοσμιοποίηση η επαγγελματική εξαθλίωση των γυναικών θα αγγίξει τα συγκλονιστικότερα ποσοστά που έχει φτάσει μέχρι σήμερα και ότι οι εξελίξεις τα επόμενα χρόνια προβλέπονται δυσοίωνες.

Οι γυναίκες είναι τα μεγαλύτερα θύματα της ανεργίας, παραδέχτηκε από την πλευρά της η υφυπουργός Ανάπτυξης, Μιλένα Αποστολάκη, για να καταλήξει σε μέτρα και πολιτικές που εστιάζονται -ως συνήθως- από την κυβερνητική πλευρά σε ενίσχυση της επιχειρηματικότητας των γυναικών - λες και δεν κλείνουν κάθε μέρα όλο και περισσότερες επιχειρήσεις που φυτοζωούν!

«Το κράτος χάνει μηχανισμούς και αρμοδιότητες», παρατήρησε στην εισήγησή της η πρόεδρος της Ενωσης Γυναικών Κρήτης Ρένα Κιτσοπανίδου - Μπαρουλάκη, για να αναρωτηθεί σχετικά με το ρόλο και τη θέση της γυναίκας στο χώρο της παγκοσμιοποίησης. «Βρισκόμαστε μπρος σε ένα φυλετικό ανταγωνισμό νέου τύπου ή όχι;».

Εύλογο ερώτημα, αν λάβει κανείς υπόψη τα όσα είπε στη συνέχεια η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, πρώην πρύτανης Μαρία Νεγρεπόντη - Δεληβάνη, διαγράφοντας το πορτρέτο όσων πλήττονται λιγότερο από τις επιπτώσεις της «παγκοσμιοποίησης».

Αυτοί που έχουν πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες είναι, είπε, στην πλειονότητά τους άντρες, λευκοί, κάτοχοι τουλάχιστον δυο πτυχίων, γνωρίζουν την αγγλική γλώσσα, κατοικούν στις αναπτυγμένες χώρες και διαθέτουν υψηλό εισόδημα.

Οι γυναίκες ανήκουν, και στο νέο αυτό στάδιο καπιταλιστικής ανάπτυξης, στην ευρύτερη κατηγορία της «δευτερεύουσας αγοράς εργασίας». Η κατηγορία αυτή σε περιόδους υψηλής ανεργίας, πλήττεται αναλογικά περισσότερο, σε σύγκριση με την «πρωτεύουσα αγορά εργασίας», που αποτελείται από άνδρες της παραγωγικής ηλικίας, με ειδίκευση, μη έγχρωμους και μη μετανάστες. Ετσι, το ποσοστό της γυναικείας ανεργίας, γενικά, στις χώρες της ΕΕ, είναι ανώτερο του αντίστοιχου των ενήλικων ανδρών. Σε πολλές οικονομίες αυτή επικεντρώνεται στη μακροχρόνια μορφή ανεργίας, χωρίς όμως και να εμφανίζει ανοδική διαχρονική τάση την τελευταία δεκαετία.

Είναι γεγονός ότι σχεδόν σε όλες τις οικονομίες της ΕΕ το ποσοστό της γυναικείας συμμετοχής στην απασχόληση αυξάνει μετά το 1960.

Στη δεκαετία του '80 ο ρυθμόςαύξησης της απασχόλησης των γυναικών είναι περίπου επτά φορές μεγαλύτερος του αντίστοιχου των ανδρών, αλλά κυρίως σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Εκτιμάται ότι το 28% περίπου των απασχολούμενων γυναικών στην ΕΕ εξασφαλίζουν μερική απασχόληση έναντι του 4% μόνο στην περίπτωση των ανδρών. Η απασχόληση συγκεντρώνεται σε χαμηλές και ανειδίκευτες θέσεις στην ιεραρχία. Η «προλεταριοποίηση» των γυναικών αποκτά εφιαλτικές διαστάσεις στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.

Στη «νέα οικονομία» ειδικότερα, πολλές από τις νέες θέσεις που καταλαμβάνονται από γυναίκες, αφορούν στην παροχή υπηρεσιών, που στο προηγούμενο στάδιο της παραδοσιακής εκβιομηχάνισης προσφερόταν και πάλι από τις γυναίκες, με την ιδιότητά τους ως νοικοκυρών, όπως πχ τα γρήγορα και απλά γεύματα εκτός σπιτιού ή η φύλαξη παιδιών.

Ετσι, ενδέχεται, η δυναμική εξέλιξη αυτού του είδους των υπηρεσιών να είναι συνάρτηση του κόστους τους, κάτι που σημαίνει ότι η περαιτέρω ανάπτυξή τους θα εξασφαλιστεί μόνο με χαμηλά επίπεδα μισθού. Δηλαδή η γυναικεία απασχόληση στον ευρύτερο τομέα υπηρεσιών της «νέας οικονομίας» κατευθύνεται κυρίως προς θέσεις ανειδίκευτες, κακοπληρωμένες και ανασφαλείς. Επιπλέον, ένα σημαντικό τμήμα των γυναικών στις υπηρεσίες απασχολείται με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Παρόλο που οι γυναίκες σε παγκόσμιο επίπεδο κατέχουν το 50% των πανεπιστημιακών διπλωμάτων, η πρόσβασή τους σε θέσεις επιστημονικού τομέα και έρευνας είναι περιορισμένη και η επαγγελματική τους εξέλιξη βραδύτερη, σε σύγκριση με αυτή των ανδρών. Ο μέσος όρος γυναικών στις υψηλές βαθμίδες της ακαδημαϊκής ιεραρχίας είναι μόλις το 10% σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η πιο δραματική συνέπεια της «παγκοσμιοποίησης» επάνω στη γυναικεία απασχόληση είναι η εξώθηση στην πορνεία, στο νέο δουλεμπόριο, αλλά και στο εμπόριο ανθρώπινων οργάνων - μορφές εκμετάλλευσης που αφορούν κυρίως γυναίκες και παιδιά υποανάπτυκτων οικονομιών, μετανάστες - νόμιμους και παράνομους, καθώς και προερχόμενους από τις πρώην σοσιαλιστικές οικονομίες. Τα κέρδη από το «νέο δουλεμπόριο» με τα πολλά πρόσωπα υπερβαίνουν ήδη τα αντίστοιχα του εμπορίου ναρκωτικών.

Στο σημείο αυτό η Μαρία Νεγρεπόντη - Δεληβάνη επισήμανε την απειλητική εμφάνιση μιας νέας κατηγορίας εργαζομένων που έγιναν γνωστοί ως «εργαζόμενοι φτωχοί», καθιερώθηκαν στην Αμερική, αλλά άρχισαν να προωθούνται και προς την Ευρώπη. Πρόκειται γι' αυτούς που αναγκάζονται να δεχτούν την απασχόληση που τους προσφέρεται, γιατί, σε αντίθετη περίπτωση, δε θα δικαιούνται πια κοινωνικές παροχές. Οι θέσεις που έτσι τους προσφέρονται αμείβονται με το 40% περίπου του μισθού ανειδίκευτου εργάτη. Ακόμα κι αν είναι πλήρως απασχολούμενα τα άτομα αυτά, ωστόσο δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες και γι' αυτό είναι συχνά άστεγοι. Ως «δευτερεύουσα εργασία», αλλά και προσφερόμενες για πολύπλευρη εκμετάλλευση, οι γυναίκες κινδυνεύουν να πυκνώσουν αυτή την κατηγορία απασχόλησης.

Η ελληνική γυναικεία απασχόληση έχει τις ιδιορρυθμίες της, που η Μαρία Νεγρεπόντη - Δεληβάνη εντόπισε:

• Εμφανίζει χαμηλή συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, έχει δηλαδή την τέταρτη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ μετά την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και την Ισπανία και επιπλέον σε αντίθεση με τις αναπτυγμένες οικονομίες αυτό το ποσοστό συμμετοχής της εμφανίζει πτώση ανάμεσα στο 1961 και το 1981. Η ανεργία των Ελληνίδων κάτω των 24 ετών αγγίζει το 37% και είναι από τις υψηλότερες στην ΕΕ μετά την Ισπανία και την Ιταλία.
• Η ελληνική γυναικεία απασχόληση εστιάζεται κατά 35,4% ακόμη στον αγροτικό τομέα, έναντι μόνον 3,1% της συνολικής στα πλαίσια της ΕΕ - δηλαδή 11 φορές ανώτερη στην Ελλάδα από τον αντίστοιχο μέσο κοινοτικό όρο. Ακόμη, στην Ελλάδα και σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σχετικά στην ΕΕ η γυναικεία αγροτική απασχόληση υπερβαίνει την αντίστοιχη ανδρική.
• Στην κατηγορία των συμβοηθούντων και μη αμειβόμενων μελών της οικογένειας «η Ελλάδα εμφανίζει πολύ υψηλό ποσοστό (14,7%) σε σχέση με την ΕΕ, όπου το αντίστοιχο είναι εντελώς ασήμαντο - και μέσα σ' αυτό το 79% είναι γυναίκες.
• Ας σημειωθεί ότι στη δεκαετία του '80, που συμπίπτει περίπου με την έναρξη της «παγκοσμιοποίησης» στην Ελλάδα, εμφανίζεται διπλασιασμός του ποσοστού των αυτοαπασχολούμενων γυναικών. Πρέπει όμως να υπογραμμιστούν ως θετικές διαχρονικές εξελίξεις της γυναικείας απασχόλησης, η σημαντική αύξηση της απασχόλησής τους σε επιστημονικά, τεχνικά και ελευθέρια επαγγέλματα κατά 80% το διάστημα 1981-1992, σε εμπόρους και πωλήτριες κατά 68%, σε υπαλλήλους γραφείου κατά 52% και στην παροχή υπηρεσιών κατά 50%.
• Η γυναικεία μερική απασχόληση είναι και στην Ελλάδα, όπως άλλωστε και στην ΕΕ, κατά πολύ μεγαλύτερη της αντίστοιχης ανδρικής (αλλά το 1/3 του μέσου όρου της ΕΕ). Τέλος, η επίσημη γυναικεία ανεργία είναι υπερεκτιμημένη, ενώ στην πραγματικότητα είναι πολύ χαμηλότερη, γιατί οι γυναίκες που εργάζονται δε δηλώνονται όλες. Κι αυτό χάρη στη σημαντική ελληνική παραοικονομία, στην οποία οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση, σε αρκετούς τομείς της, όπως είναι η εργασία σε εστιατόρια και ξενοδοχεία, όπου το ποσοστό των απασχολούμενων γυναικών είναι ανώτερο του αντίστοιχου των ανδρών, και επίσης στον τομέα των υπηρεσιών, όπου η απασχόληση των γυναικών είναι ανώτερη κατά 10% της αντίστοιχης των ανδρών.

Να σημειώσουμε εδώ ότι η ομιλήτρια έχει μελετήσει σε βάθος το θέμα της γυναικείας απασχόλησης και σύντομα θα κυκλοφορήσει βιβλίο της με τίτλο «Η συνωμοσία της παγκοσμιοποίησης».

Στην εκδήλωση μίλησαν επίσης ο Γιώργος Παπαδάκης, σύμβουλος επιχειρήσεων, ειδικός σε θέματα ηλεκτρονικού εμπορίου και ο Γιώργος Αλογοσκούφης καθηγητής, βουλευτής της ΝΔ στην Α' Περιφέρεια Αθήνας. «Το διαδίκτυο, τόνισε ο Γ. Παπαδάκης, έχει υποκαταστήσει στο ηλεκτρονικό εμπόριο το παραδοσιακό "παζάρι" γιατί δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν απευθείας όλοι με όλους - και μ' αυτή την έννοια δίνει στις γυναίκες ευκαιρίες πιο ισότιμης συμμετοχής». Ο Γ. Αλογοσκούφης αναφέρθηκε στην τεράστια αφανή συμβολή της γυναίκας στην οικονομία (40,3% των Ελληνίδων μετέχουν στην επίσημη οικονομία έναντι 71% των ανδρών) και υπογράμμισε ότι η «παγκοσμιοποίηση» θα δώσει μεγάλη ευελιξία στην αγορά εργασίας πχ οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν σε μεγάλο ποσοστό από το σπίτι τους...

Η «παγκοσμιοποίηση» δεν έχει μόνο οικονομική πλευρά, αλλά και πολιτική, τόνισε η Αλέκα Γιαννούση, που μίλησε εκ μέρους του ΚΚΕ. Αναφέρθηκε στο ρόλο που παίζουν τα κράτη για τη στήριξη αυτών των πολιτικών και επισήμανε ότι σε συνθήκες διεθνοποίησης του κεφαλαίου οι παγκόσμιοι οργανισμοί προσπαθούν να μοιράσουν τα κέρδη, διατηρώντας, όσο είναι δυνατό, ένα μέσο ποσοστό κέρδους. «Ο πλούτος συγκεντρώνεται σε όλο και πιο λίγα χέρια, με μέσα το χτύπημα των εργασιακών δικαιωμάτων και τον πόλεμο, υπογράμμισε. Το Κόσσοβο πχ αντανακλά τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες.

«Σήμερα διακυβεύεται το δικαίωμα της εργασίας και πλήττεται η κοινωνική ασφάλιση. Μαζί με όλα αυτά επιβιώνουν οι αρνητικές βλαβερές νοοτροπίες που θα ενδυναμωθούν σε βάρος των γυναικών...».

Αλλά δεν έμεινε σ' αυτό αφού τόνισε ότι υπάρχει διέξοδος στην κοινή πάλη των εργατριών, των γυναικών από τ' άλλα λαϊκά στρώματα, μαζί με τους άνδρες συναδέλφους τους. Πάλη για διεκδικήσεις που να ικανοποιούν τις ανάγκες τους και που πρέπει να κατευθύνεται στη συγκρότηση ενός αγωνιστικού μετώπου ενάντια στην πολιτική και την εξουσία των μονοπωλίων ως την ανατροπή τους, για να ανοίξει ο δρόμος της λαϊκής εξουσίας που θα οργανώνει τη λαϊκή οικονομία. «Μόνο σ' ένα τέτοιο καθεστώς, τόνισε η Αλέκα Γιαννούση, αυτά τα προβλήματα των γυναικών θα βρουν οριστικά τη λύση τους».