Ο Μπράνισλαβ Νούσιτς (1864 - 1938) υπήρξε σπουδαίος Σέρβος πεζογράφος και κωμωδιογράφος. Εγραψε μυθιστορήματα, δοκίμια και θεατρικά έργα. Αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το θεατρόφιλο κοινό για τις κωμωδίες χαρακτήρων. Τα έργα του παίζονται μέχρι σήμερα. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, αλλά κατάφερε να πάρει το πτυχίο της Νομικής. Πολέμησε στον σερβο - βουλγαρικό πόλεμο (1885) μετά το τέλος του οποίου, φυλακίστηκε για 2 χρόνια επειδή δημοσίευσε ένα ποίημά του που γελοιοποιούσε τη σερβική μοναρχία. Μέσα στη φυλακή, παρά τις αντίξοες συνθήκες, κατάφερε να γράψει την κωμωδία «Προστασία». Από το 1889, υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις υπουργείων, ενώ διατέλεσε και επικεφαλής του Εθνικού Θεάτρου στο Βελιγράδι. Το 1905, άφησε τη θέση του και εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Το 1913 ίδρυσε ένα θέατρο στα Σκόπια όπου έζησε έως το 1915. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, διορίστηκε επικεφαλής του τμήματος Τέχνης του υπουργείου Παιδείας. Παρέμεινε σε αυτήν τη θέση έως το 1923. Κατόπιν, διορίστηκε ως προϊστάμενος στο Εθνικό Θέατρο του Σαράγεβο. Το 1927 επέστρεψε στο Βελιγράδι.

Η πένα του Νούσιτς ξεναγεί τον αναγνώστη στις απόκρυφες γωνιές της ψυχής του ανθρώπου και της κοινωνίας, με σκοπό να τις αποκαλύψει, από τη θέση του γελοιογράφου. Το σημερινό διήγημα προέρχεται από την «Αυτοβιογραφία» του, ένα από τα καλύτερα έργα του που γράφτηκε το 1924.

Στη διάρκεια της μάθησης της Θεολογίας, εγώ όλο και πιο πολύ έκλινα προς τον αθεϊσμό. Αυτό συνέβαινε, πιθανόν, γιατί ο θεολόγος που μας έκανε διδαχή στην επιστήμη του Χριστιανισμού, μας χτυπούσε τόσο αντιχριστιανικά, που ακόμα και τώρα ακούγοντας στην εκκλησία το κήρυγμα για τη χριστιανική ευσπλαχνία, κοιτάζω όλη την ώρα απ' εδώ κι από κει, περιμένοντας, πως όπου και να 'ναι ή ο μητροπολίτης θα με κοπανίσει με την πατερίτσα ή ο διάκος με το θυμιατό. Αυτό για πολλοστή φορά αποδείχνει ότι οι εντυπώσεις της παιδικής ηλικίας αφήνουν στην ψυχή ανεξίτηλα ίχνη.

Εγώ, για παράδειγμα, θυμάμαι ακόμα ως τώρα πως για τις επτά ισχνές αγελάδες με χτύπησαν επτά φορές με τέτοιο χονδρό ξύλο, που δεν τόλμησα ποτέ να ξαναμιλήσω για ισχνές αγελάδες. Κι εκτός απ' αυτό, με κανέναν τρόπο δεν μπορούσα να θυμηθώ τη Μαρία και τη Μαγδαληνή και για τη Μαγδαληνή χρειάστηκε να κατεβάσω το παντελόνι μπροστά σ' όλη την τάξη να ξαπλώσω πάνω στο σκαμνί και να φάω είκοσι χτυπήματα στο γυμνό κορμί. Από τότε, αν μου συνέβαινε να συναντηθώ με γυναίκα που τη λέγαν Μαγδαληνή, το 'κοβα λάσπη, χωρίς να κοιτάξω πίσω μου.

Ομως, υπήρχαν κι εύκολα μαθήματα. Μου άρεσαν π.χ. ο Αδάμ και η Εύα, πιθανόν για την αφέλειά τους, πιθανόν και γιατί γενικά τα πρωτόγονο αμάρτημα ήταν καλό πράγμα. Ομως αν ο Αδάμ και η Εύα μου ήταν συμπαθητικοί άνθρωποι, για τούτο τα παιδιά τους μου προξένησαν τρομερά βάσανα. Για τη γνωστή φίρμα «Κάιν και Αβελ» με χτύπησαν τρεις φορές. Την πρώτη φορά με χτύπησαν, γιατί είπα ότι ο Κάιν και ο Αβελ ήταν απόστολοι. Τη δεύτερη φορά, γιατί είπα ότι δήθεν ο Αβελ σκότωσε τον Κάιν. Την τρίτη φορά, δε θυμάμαι και καλά, όμως μου φαίνεται γιατί είπα ότι δήθεν ο Κάιν για τριάκοντα αργύρια πούλησε τον Αβελ σε Αιγυπτίους εμπόρους.

Και στις εξετάσεις, εννοείται, γινόταν πανηγύρι από γέλια. Ο πρόεδρος της επιτροπής πότε πότε έπιανε την κοιλιά του και φώναζε:

-- Δος του, φίλε μου, δος του! Εχω καιρό να γελάσω έτσι.

Κι ο εξεταστής, ο πρωθιερέας, τρεις φορές με απείλησε με τη γροθιά του, όμως κάθε φορά συγκρατιόταν, αφού θυμόταν την επισημότητα της στιγμής και μόνο ανάμεσα από τα δόντια ανέφερε τους γονείς μου.

Εννοείται, ήταν αρκετό μια φορά να τα μπερδέψω για να πάνε ύστερα όλα ανάποδα. Στ' άδικα ο πρωθιερέας προσπάθησε να με σώσει, κάνοντάς μου το πιο εύκολο ερώτημα κι απ' το πιο αγαπητό μου μάθημα, για τον Αδάμ και την Εύα.

-- Ο Αδάμ και η Εύα, άρχισα εγώ, ήταν οι πρώτοι άνθρωποι... οι πρώτοι άνθρωποι... Ο Αδάμ ήταν ο πρώτος άντρας και η Εύα η πρώτη γυναίκα. Και επειδή αυτοί ήταν οι πρώτοι άνθρωποι ζούσαν στον παράδεισο. Και ζούσαν πολύ καλά, όμως μια φορά ο Αδάμ τσίμπησε την Εύα, τσίμπηοε την Εύα... και γι' αυτό ο Θεός του 'σπασε το πλευρό.

Παρακάτω, προς μεγάλην ευχαρίστησιν του προέδρου της επιτροπής, όλα ακολουθούσαν το ίδιο βιολί τους. Ανακάτεψα την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη με τέτοια μαστοριά που θα ζήλευε και ο επαγγελματίας ταχυδακτυλουργός που χειρίζεται στο ένα χέρι δύο τράπουλες μαζί. Δυο φορές ήταν που ο πρωθιερέας προσπάθησε να με σταματήσει, όμως κάθε φορά ο πρόεδρος μου 'δινε θάρρος και με παρακαλούσε να συνεχίσω απευθυνόμενος προς τον πρωθιερέα με τέτοια λόγια:

-- Μην τον εμποδίζετε, σας παρακαλώ, αφήστε να γελάσει η ψυχή μου.

Εγώ έβαλα τους δώδεκα αποστόλους στην Κιβωτό του Νώε και για τα Σόδομα και Γόμορρα είπα ότι ήταν δυο ιεροί ναοί, όπου ο Χριστός μ' επιτυχία δίδαξε τη θεωρία του, σε ό,τι αφορά την αγάπη του πλησίον. Για το Χριστό, είπα ακόμα ότι πέρασε σαράντα μέρες στην κοιλιά της φάλαινας κι εκεί ετοίμασε τα μαθήματά του της Θεολογίας. Και για τις δέκα εντολές είπα ότι τις πούλησε στο βουνό Αραράτ ο Ιούδας. Και στο τέλος, απαντώντας στην ερώτηση για τον Πιλάτο, τελείωσα λέγοντας πως ο Πιλάτος ήταν γιος του Μωϋσέως, ότι από κείνον ξεκίνησε το μεγάλο γένος, κι αφού έκανε το έργο του είπε: «νίπτω τας χείρας μου».

Με μια κουβέντα, ακόμα και τώρα δεν καταλαβαίνω, τι είχαν οι απαντήσεις μου που έκαναν τον πρόεδρο της επιτροπής να γελάει τόσο. Για μένα, όπως και για τους περισσότερους χριστιανούς του καιρού μας, η επιστήμη για το Χριστό ήταν συλλογή περίεργων και απίθανων μύθων, κι εγώ δεν έβλεπα να ήταν μεγάλη αμαρτία να τους ανακατεύω. Μου φαίνεται ότι ακόμα κι εκείνος που θα μπορούσε να μου πει όλα τα τροπάρια αυτά έτσι όπως είναι γραμμένα στο βιβλίο, θα 'ξερε βέβαια για το χριστιανισμό, αλλά όχι περισσότερα από μένα.

Βάζοντας το χέρι στην καρδιά, πρέπει να σας πω ότι ο πρωθιερέας δε μας έλεγε μόνο για τις βιβλικές παραβολές, παρά μπροστά μας άνοιγε την ίδια την ουσία της χριστιανικής επιστήμης κι ακριβώς γι' αυτήν την ουσία όλοι εμείς παρ' ολίγο δεν καταστραφήκαμε. Ετσι, για παράδειγμα, ο αφέντης πολύ κι εκτεταμένα μας μιλούσε για τις κύριες εντολές του Χριστιανισμού κι εμείς με μεγάλη προσοχή ακούγαμε την παράδοση, δηλαδή, δίχως ν' αποσπάται η προσοχή μας και παρακολουθούσαμε την κάθε κίνηση των χεριών του, φοβούμενοι, μπας και βουτήξει κανέναν από μας.

Οπως πάντα, στο επόμενο μάθημα, επαναλαμβάναμε το προηγούμενο.

-- Ποια είναι η πρώτη, κύρια εντολή του Χριστιανισμού; ρωτούσε ο κύριος εκείνον που πρώτος έπεφτε στο μάτι του. Ο δόλιος ο οσιομάρτυρας, σηκώνεται από τη θέση του και σωπαίνει λες και το στόμα του είναι γεμάτο νερό. Ο κύριος μόλις συγκρατεί την οργή του κι επαναλαμβάνει την ερώτηση. Ομως ο μαθητής ...εμμένει στη σιωπή, όπως σώπαιναν οι χριστιανοί μπροστά στη δίκη των τυράννων - ειδωλολατρών.

-- Λοιπόν, ποια είναι η πρώτη εντολή του Χριστιανισμού, αδιάφορο πλάσμα; επαναλαμβάνει οργισμένος ο κύριος και τα δάχτυλά του μαζεύονται σε γροθιές.

Ο μάρτυρας σωπαίνει όπως και πριν.

-- Ευσπλαχνία! φωνάζει ο παπάς και άσπλαχνα χτυπάει το μαθητή στο κεφάλι, έτσι που απ' τα μάτια πετούν σπίθες.

Υστερα ο θεολόγος στρέφεται σ' άλλον.

-- Για πες μου, η κύρια δεύτερη εντολή του Χριστιανισμού;

Ο μάρτυρας ξύνει τ' αυτί του, χωρίς να παίρνει τα μάτια του από τα χέρια του κυρίου, προσπαθεί να μαντέψει από ποια μεριά θα τον χτυπήσει η δεύτερη εντολή του Χριστιανισμού.

-- Η αγάπη προς τον πλησίον σου, γαϊδουροκέφαλε! ξεφωνίζει ο κύριος, χωρίς να περιμένει απάντηση, ο δε μάρτυρας ψαχουλεύει τη μύτη του για πολύ, ψάχνοντας, μήπως έχει κόκκινο χρώμα αυτή η αγάπη προς τον πλησίον.

Βέβαια, ο τρίτος μαθητής απαντά κι αυτός με σιωπή στο ερώτημα, ποια είναι η τρίτη κύρια εντολή του Χριστιανισμού.

-- Η μεγαλοφροσύνη... φωνάζει ο κύριος, τραβώντας από τ' αυτιά το θρέμμα του με τα πλατύφυλλα αυτιά.

Και μεις καθόμαστε με την ψυχή στο στόμα. Στην τάξη μας ήμασταν τριάντα τέσσερες μαθητές και αν υπήρχαν τριάντα τέσσερες εντολές στη χριστιανική θρησκεία, τότε όλοι μας, παρακαλώ, θα χρειαζόταν να βρεθούμε στη θέση των πρώτων μαρτύρων - χριστιανών, τους οποίους για χάρη γούστου οι ειδωλολάτρες τους πετούσαν στην αρένα, στο σπαραγμό των αγρίων θηρίων.

Να ποιες ήταν οι συνθήκες που μ' έκαναν εμένα ν' αγαπήσω την πολυθεΐα και λυπόμουν πολύ γιατί δεν είχαμε μείνει σ' εκείνη την πίστη.

Πρώτον: Οσο πιο πολλοί είναι οι θεοί, τόσο λιγότερες είναι οι εντολές.

Δεύτερον: Μερικοί θεοί δεν μπορούν να είναι τόσο επικίνδυνοι, όσο ο ένας και μοναδικός.

Και τρίτον: Αν υπήρχε η πολυθεΐα, στο Γυμνάσιο δε θα παρέδιδαν Θεολογία.