Το 1948 οι προσπάθειες αντεπανάστασης των αστικών δυνάμεων συνάντησαν τη μαζική εργατική - λαϊκή κινητοποίηση

Αναπαράγουν τα συνθήματα της «Ανοιξης της Πράγας», του «Σοσιαλισμού με δημοκρατία», του «Σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο» κ.λπ., συνθήματα κάτω από τα οποία ξεδιπλώθηκε η επιχείρηση υπονόμευσης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και καπιταλιστικής παλινόρθωσης, υπό την επίδραση της οπορτουνιστικής ηγεσίας του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας με επικεφαλής τον Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ.

Ταυτόχρονα αναπαράγουν τα περί ολοκληρωτισμού και την προσπάθεια εξίσωσης του σοσιαλισμού με τον φασισμό.

Το Γενάρη του 1968 επικρατεί στο ΚΚ Τσεχοσλοβακίας δεξιά οπορτουνιστική γραμμή με επικεφαλής τον Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Η νέα κρατική και κομματική ηγεσία της Τσεχοσλοβακίας προχωρά σε μια σειρά από οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην κατεύθυνση της χαλάρωσης της κοινωνικής ιδιοκτησίας και του κεντρικού σχεδιασμού και ταυτόχρονα σε μια σειρά μέτρων υπονόμευσης της σοσιαλιστικής εξουσίας.

Είχαν αυτές οι μεταρρυθμίσεις στόχο την «ανανέωση του σοσιαλισμού»; Ας δούμε τι λένε οι πρωταγωνιστές της «Ανοιξης της Πράγας» και πρώτ' απ' όλους ο Οττα Σικ, Τσεχοσλοβάκος οικονομολόγος, μέλος της ΚΕ του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας, διευθυντής του Οικονομικού Ινστιτούτου της Ακαδημίας Επιστημών της Τσεχοσλοβακίας, εμπνευστής της «Νέας Οικονομικής Πολιτικής».

Σε μια συνέντευξη το 1990, ο Σικ είπε ότι για τον εαυτό του αποκρούει το χαρακτηρισμό «μεταρρυθμιστής»: «Εμείς, ο πυρήνας των οικονομικών μεταρρυθμιστών, δεν προσπαθούσαμε τότε στην Πράγα να μεταρρυθμίσουμε τον κομμουνισμό. Ο πραγματικός στόχος μας ήταν να τον καταργήσουμε και να οικοδομήσουμε ένα νέο σύστημα. Επρεπε μεν να μιλάμε πάντα για μεταρρύθμιση και για σοσιαλιστική δημοκρατία ή σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς, γιατί αλλιώς δε θα φθάναμε (σ.σ. δηλαδή, οι γνώμες τους δε θα 'φθαναν) καθόλου στην κοινή γνώμη... Η έννοια της μεταρρύθμισης ήταν μια παραχώρηση στις σχέσεις εξουσίας».

Βασίλ Μπίλακ, Σλοβάκος κομμουνιστής, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του Τσεχοσλοβακικού ΚΚ, πρωτοστάτησε στην αντιμετώπιση της αντεπανάστασης το 1968. Πέθανε 96 χρόνων στις 6/2/14 στην Μπρατισλάβα πιστός στα ιδανικά του σοσιαλισμού - κομμουνισμού

Επομένως, τα γεγονότα του 1968 πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα της ταξικής πάλης ανάμεσα σε δυνάμεις που επιδίωκαν την καπιταλιστική παλινόρθωση, έστω και συγκαλυμμένα στην αρχή, και σε δυνάμεις που παρότι δεν ήταν εκτός της γενικότερης οπορτουνιστικής επίδρασης, λαθεμένων θέσεων και επιλογών, πάντως υπεράσπιζαν το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της οικονομίας και της εξουσίας, τις όποιες κατακτήσεις των προηγούμενων χρόνων.

Είναι επίσης χαρακτηριστική η απάντηση του Β. Χάβελ, (μετέπειτα επικεφαλής της αντεπανάστασης του 1989) στον συγγραφέα Μ. Κούντερα, το Φλεβάρη του 1969, ότι: «οι μεγάλες κατακτήσεις της "Ανοιξης της Πράγας" δεν ήταν παρά η αποκατάσταση των ελευθεριών που υπήρχαν τριάντα χρόνια νωρίτερα (σ.σ. επί καπιταλισμού) στην Τσεχοσλοβακία και που ίσχυαν σε όλες τις άλλες δημοκρατικές χώρες (βλέπε: αστικές δημοκρατίες)».

Ενα τμήμα των λαϊκών μαζών που κινητοποιήθηκαν κάτω από τα συνθήματα της «Ανοιξης της Πράγας» παραπλανήθηκαν από τις αναφορές περί «ανανέωσης του σοσιαλισμού», διαφορετικά δεν θα είχαν έρεισμα οι εμπνευστές της «Ανοιξης» στην κοινή γνώμη, όπως παραδέχεται ο Οττα Σικ...

Το άλλο που κρύβεται, είναι ότι της στρατιωτικής επέμβασης του Συμφώνου της Βαρσοβίας, είχε προηγηθεί η έμμεση και άμεση επέμβαση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ...

Στρατηγική του ιμπεριαλισμού ήταν η εσωτερική υπονόμευση. Ετσι στο πλαίσιο του «Ψυχρού Πολέμου», ο τότε εμπειρογνώμονας προγραμματισμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και αργότερα σύμβουλος του Προέδρου Κάρτερ, Σ. Μπρεζίνσκι, έγραφε σχετικά με τα ανατρεπτικά σχέδια: «Η πιο επιθυμητή μορφή αλλαγής θα άρχιζε με μια εσωτερική φιλελευθεροποίηση των ανατολικοευρωπαϊκών κρατών... Η Ανατολική Ευρώπη με τους ιστορικούς δεσμούς της με τη Δύση και με τις προοδευτικότερες συνθήκες διαβίωσης πριν την κατάληψη της εξουσίας από τους κομμουνιστές, θα πραγματοποιήσει την αλλαγή αναμφισβήτητα γρηγορότερα από τη Ρωσία. Αυτό ισχύει κύρια για την Τσεχοσλοβακία και λιγότερο για την Ουγγαρία και την Πολωνία» (Μπρεζίνσκι: «Εναλλακτική λύση της διαίρεσης», Κολωνία, Δυτ. Βερολίνο, 1966, σελ. 179).

Τον Ιούλη του 1968, είδε το φως της δημοσιότητας (χωρίς τη θέληση των εκπονητών του) το «σχέδιο επιχειρήσεων», που επεξεργάστηκαν το Πεντάγωνο και η CIA ενάντια στις σοσιαλιστικές χώρες και ειδικά ενάντια στην Τσεχοσλοβακία.

Στο σχέδιο αυτό προβλέπονταν «διαφοροποιημένη» μεταχείριση ορισμένων χωρών, συνδυασμός της εξωτερικής πολιτικής και της ιδεολογικής δολιοφθοράς με τις προσπάθειες να εξασθενίσει η ενότητα της σοσιαλιστικής κοινότητας.

Σε πολλές σελίδες του βασικού σχεδίου και στα ειδικά παραρτήματα, που αφορούν στις λεπτομέρειές του, με κυνική αυθάδεια αναφέρονται μερικές παραλλαγές για την προετοιμασία και την πραγματοποίηση υπονομευτικών ενεργειών στις σοσιαλιστικές χώρες. Υπήρχαν προσαρτημένες χωριστές οδηγίες για τις Ενοπλες Δυνάμεις και τα Τμήματα Ασφάλειας, ονομαστικές καταστάσεις των στρατιωτικών φρουρών, ειδικά της ΛΔ Γερμανίας και της ΣΔ Τσεχοσλοβακίας.

Στα παραρτήματα του σχεδίου είχαν γραφτεί λεπτομερειακά οι λεγόμενες «πρωτεύουσες ενέργειες» των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και της κατασκοπείας τους ενάντια στις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Αυτές προέβλεπαν πρώτα απ' όλα την «απελευθέρωση της Ανατολικής Γερμανίας και της Τσεχοσλοβακίας». Είχαν καθοριστεί συγκεκριμένα οι εντολές υπονομευτικής δράσης.

Στις αρχές του Μάη του 1968 ο αντιπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ χαιρέτισε «με ενδιαφέρον και συμπάθεια» την εξέλιξη των γεγονότων στην Τσεχοσλοβακία. Ωστόσο, αρχικά επίσημα κρατήθηκε επιφυλακτική στάση για την «φιλελευθεροποίηση» ενώ η φροντίδα για την ηθική υποστήριξη των αντισοσιαλιστικών δυνάμεων στην Τσεχοσλοβακία είχε ανατεθεί στον αστικό Τύπο. Ο αμερικανικός Τύπος είχε καταπιαστεί με την αναζήτηση διαφόρων μεθόδων «ενθάρρυνσης» της πορείας της Τσεχοσλοβακίας προς την αντισοσιαλιστική κατεύθυνση και σε πρώτη γραμμή, φυσικά, με τη βοήθεια επιχορηγήσεων σε δολάρια.

Τέτοιες ενέργειες έγιναν χωρίς αργοπορία. Στις 17 του Μάη η Γερουσία εξέτασε σχέδιο νόμου με την επωνυμία «Τσεχοσλοβάκικη εμπορική πράξη 1968». Με αυτόν το νόμο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει το δικαίωμα να κλείνει εμπορικές συμφωνίες με την Τσεχοσλοβακία, παρέχοντας σ' αυτήν περισσότερο ευνοϊκούς όρους, καθώς και το δικαίωμα διευθέτησης του ζητήματος για τον τσεχοσλοβάκικο χρυσό, που πήραν οι ΗΠΑ στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, και, τέλος, το δικαίωμα παροχής στη ΣΔ Τσεχοσλοβακίας δανείου έως 500 εκατ. δολαρίων.

«Η Τσεχοσλοβακία ακολουθεί ανιούσα γραμμή - δήλωσε ο συντάκτης του νομοσχεδίου, γερουσιαστής Ουόλτερ Μεντέιλ - στη χώρα αυτή χρειάζονται νέες επαφές με τη Δύση... Οι εμπορικοί περιορισμοί που χρησιμοποιήθηκαν έως τώρα μπορούν να βλάψουν το φιλελεύθερο κίνημα στην Τσεχοσλοβακία... Η ψήφιση του νομοσχεδίου δείχνει το ενδιαφέρον μας και τη συμπάθειά μας προς τα γεγονότα της Πράγας».

Τους επόμενους μήνες υπήρξαν μια σειρά οικονομικές παρεμβάσεις των ΗΠΑ σε αυτή την κατεύθυνση.

Ο αστικός Τύπος επικρότησε αυτές τις κινήσεις ενώ σημειωνόταν η ανάγκη να κυριαρχήσει η γραμμή της «ήσυχης αντεπανάστασης» και επισημαινόταν ότι «η ώρα της εξέγερσης δεν έχει έρθει ακόμα ωστόσο θα ωριμάσει οπωσδήποτε».

Εκτός από τις ΗΠΑ αμεσο ρόλο στην υπονόμευση του σοσιαλισμού στην Τσεχοσλοβακία επαιξε η Δυτική Γερμανία (ΟΔΓ) . Σε αυτή την κατεύθυνση αξιοποιήθηκαν οι εκκλήσεις για «προσέγγιση» με τη Δυτική Γερμανία, που δε δημοσιεύτηκαν μόνο στον Τύπο και μεταδόθηκαν από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, αλλά και αναφέρθηκαν σε ομιλίες μερικών καθοδηγητικών παραγόντων του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας. Αυτή η δουλειά δεν περιορίστηκε μόνο σε προφορικές δηλώσεις.

Τα δυτικά σύνορα της Τσεχοσλοβακίας άνοιξαν πραγματικά και πλημμύρισαν ανεμπόδιστα τη χώρα - ανακατεμένοι με το ρεύμα των τουριστών - σαμποτέρ και κατάσκοποι από τις δυτικές χώρες, και πρώτα απ' όλα, όπως ήταν επόμενο, από τη Δυτική Γερμανία.

Τον Απρίλη - Μάη του 1968 έγιναν πολυάριθμες μυστικές συναντήσεις, στο έδαφος της Βαυαρίας, της ηγεσίας του Χριστιανοκοινωνικού Κόμματος της Δυτικής Γερμανίας με αντιπροσώπους της Τσεχοσλοβάκικης Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης, όπου διεξήχθησαν συνομιλίες για την αποκατάσταση άμεσων επαφών ανάμεσα σ' αυτά τα κόμματα.

Οπως επίσης αποκαλύφθηκε αργότερα στον διεθνή Τύπο, το ΝΑΤΟ επεξεργάστηκε συγκεκριμένο σχέδιο για την έξοδο της Τσεχοσλοβακίας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Συγκεκριμένα το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ εκπόνησε σχέδιο με το κωδικό όνομα «Ζέφυρος», εκτιμώντας ότι υπάρχουν δυνατότητες να αξιοποιηθεί η δράση των λεγόμενων «μεταρρυθμιστών του σοσιαλισμού» που εκφράζουν επιθυμία σύσφιξης των σχέσεων με την «Δύση».

Οι δυνάμεις του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας που αντέδρασαν σε αυτήν την προοπτική, με επικεφαλής μέλη της ΚΕ, οργάνωσαν την αντίσταση στην αντεπανάσταση και ζήτησαν βοήθεια από την ΕΣΣΔ και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας μιας και η ιμπεριαλιστική επέμβαση είχε πάρει πια ανοιχτά χαρακτηριστικά.

Το 1968 εμφανίστηκαν ανοιχτά να δρουν ενάντια στο σοσιαλιστικό κράτος και το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας, με σκοπό την παλινόρθωση του καπιταλισμού, αντικομμουνιστικές οργανώσεις, όπως η Κ-231 και η Λέσχη των λεγόμενων ακομμάτιστων ΚΑΝ, με επικεφαλής τον Β. Χάβελ, ο οποίος διατέλεσε και Πρόεδρος της Τσεχίας μετά την αντεπανάσταση στα 1989, που είχαν διασυνδέσεις με διάφορα ιμπεριαλιστικά επιτελεία. Και που έκαναν δυναμική εμφάνιση την Πρωτομαγιά του 1968 στην Πράγα, με αντισοσιαλιστικά - αντικομμουνιστικά συνθήματα και διακηρύξεις για εγκαθίδρυση αστικού πολιτικού συστήματος.

Στην ουσία, η αντεπανάσταση έκανε ανοιχτά την εμφάνισή της.

Ομως εκτός από αυτές τις δυνάμεις ενεργοποιήθηκαν και πολιτικές δυνάμεις που λειτουργούσαν στην Τσεχοσλοβακία και θεωρούνται «σύμμαχες» του ΚΚ από το 1948 στο πλαίσιο του λεγόμενου «Εθνικού Μετώπου». Οπως το Σοσιαλιστικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας, που καθοδηγούνταν από τη Σοσιαλιστική Διεθνή και το Λαϊκό Κόμμα, ενώ ανάλογη δραστηριότητα ανέπτυσσε και η εκκλησιαστική οργάνωση «Εργο της Εκκλησιαστικής Αναγέννησης». Ολες αυτές οι οργανώσεις ενοποίησαν τη δράση τους, ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφορές τους, σ' ένα σκοπό: Την ανατροπή της σοσιαλιστικής εξουσίας.

Χαρακτηριστικό της δραστηριότητας που αναπτύχθηκε είναι το γεγονός ότι στις 14 του Ιούνη οι Τσεχοσλοβάκοι αντεπαναστάτες προσκάλεσαν τον Αμερικανό μεταγενέστερα σύμβουλο Ασφαλείας του Λευκού Οίκου επί προεδρίας Κάρτερ, Ζ. Μπρεζίνσκι, να κάνει διαλέξεις στην Πράγα! Εκεί εξέθεσε ανοιχτά τη στρατηγική της «φιλελευθεροποίησης». Στις διαλέξεις του ο Μπρεζίνσκι καλούσε να συντρίψουν το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας και να διαλύσουν την πολιτοφυλακή και τα όργανα της κρατικής ασφάλειας. Σε κλειστή συνεδρίαση στο Ινστιτούτο της Διεθνούς Πολιτικής της Ακαδημίας Επιστημών της Τσεχοσλοβακίας, δήλωνε: «Η αφετηριακή μου θέση συνίσταται στο ότι ο λενινισμός στις συνθήκες της σύγχρονης ανεπτυγμένης κοινωνίας εξέπνευσε». Ο Μπρεζίνσκι, όπως ομολόγησε, υποστήριζε το «ενδιαφέρον τσεχοσλοβάκικο πείραμα».

Η αντεπανάσταση, που ξέσπασε τον Αύγουστο του 1968, οδηγούσε τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο με την αποφασιστική συνδρομή του διεθνούς ιμπεριαλισμού μέσω των αντισοσιαλιστικών δυνάμεων.

Σε απόφαση της ΚΕ του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας, μετά τα γεγονότα του Αυγούστου, γινόταν η εξής εκτίμηση: «Τον Αύγουστο του 1968, η αντεπανάσταση πήρε επικίνδυνη έκταση στην Τσεχοσλοβακία και η χώρα βρέθηκε στο χείλος του εμφυλίου πολέμου. Το ερώτημα "ποιος θα επιβληθεί" γινόταν πιεστικό. Θα επικρατούσε η αντεπανάσταση με τη βοήθεια της διεθνούς αντίδρασης και θα ολοκλήρωνε το ολέθριο έργο της ή οι σοσιαλιστικές δυνάμεις θα κατάφερναν να αποκρούσουν την αντεπανάσταση και να σώσουν την υπόθεση του σοσιαλισμού;».

Αυτό που δεν έγινε εφικτό το 1968 έγινε πραγματικότητα το 1989, είκοσι χρόνια μετά. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ηγέτης της «Ανοιξης της Πράγας» Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ έγινε σύμβολο του 1989 και μάλιστα την περίοδο 1989 - 1992 διετέλεσε Πρόεδρος της τσεχοσλοβακικής Βουλής. Αποδείχθηκε όμως έτσι ότι από την κρίση του 1968 δεν βγήκαν σωστά συμπεράσματα από τις δυνάμεις που αντιστάθηκαν στην αντεπανάσταση. Δεν διορθώθηκαν πολιτικές στην κατεύθυνση ενίσχυσης της σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας και της σοσιαλιστικής εξουσίας, αλλά συνέχισαν να υιοθετούνται πολιτικές που ενίσχυσαν την κοινωνική βάση της αντεπανάστασης, αδυνάτισαν το σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Η αντεπανάσταση στην ΕΣΣΔ μέσω της Περεστρόικα ενίσχυσε τις αντεπαναστατικές δυνάμεις σε όλα τα κράτη της σοσιαλιστικής εξουσίας.

Η ιστορία των κοινωνικών επαναστάσεων επιβεβαιώνει ότι πριν από την εκδήλωσή τους, απέναντι σε κάθε εκφρασμένη απειλή στην εξουσία της εκάστοτε κυρίαρχης τάξης, όπως και στην περίοδο που το καθήκον της εξέγερσης βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, το κράτος των εκμεταλλευτών στρέφει όλη τη δύναμή του προκειμένου να αναχαιτίσει και να τσακίσει τις επαναστατικές δυνάμεις.

Η προσπάθεια αυτή, που παίρνει ακόμη πιο ακραία χαρακτηριστικά στην περίπτωση της σοσιαλιστικής επανάστασης, δεν σταματά ακόμα και όταν νικήσει η εργατική τάξη και με τη δική της εξουσία οικοδομεί τη σοσιαλιστική κοινωνία. Η σύγκρουση του νέου με το παλιό και το ενδεχόμενο νίκης της αντεπανάστασης δεν εξαλείφονται. Οσο περισσότερα είναι τα μετερίζια που κατακτά η εργατική τάξη, τόσο πιο σκληρές θα γίνονται η ταξική πάλη και η αντίδραση του κεφαλαίου μέσα και έξω από την κάθε χώρα.

Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο η ανατροπή της αστικής τάξης και της δικτατορίας της καθιστά αναγκαία μια ριζικά νέα εξουσία, την εργατική, που ως κρατική εξουσία εμπεριέχει τη βία. Η διαφορά από το κράτος και τη βία που ασκούν οι εκμεταλλεύτριες τάξεις, είναι ότι πρόκειται για βία της πλειοψηφίας του λαού σε βάρος της μειοψηφίας των εκμεταλλευτών, που δεν αποδέχονται, όπως έχει δείξει η Ιστορία, την ήττα τους και επιχειρούν να παλινορθώσουν το εκμεταλλευτικό καθεστώς.

Η κύρια λειτουργία της εξουσίας αυτής είναι βέβαια η δημιουργική, η κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, η ανάπτυξη της κοινωνίας με κεντρικό σχεδιασμό, χωρίς εκμετάλλευση, αλλά με γνώμονα τις ανάγκες της εργατικής τάξης, του λαού και με την ολόπλευρη συμμετοχή τους στη λήψη και τον έλεγχο για την υλοποίηση των αποφάσεων. Το κράτος των εργατών όμως δεν απεμπολεί το δικαίωμα να υπερασπίζεται τον εαυτό του, να προστατεύει το δημιουργικό του αυτό έργο, μέσω της αντιμετώπισης της αντεπαναστατικής δράσης και απομόνωσης των αντεπαναστατικών στοιχείων.

Η έκβαση της πάλης για την κατάκτηση των μαζών καθορίζει τελικά την «τύχη» της επανάστασης ή της αντεπανάστασης, γιατί καμιά κοινωνική επανάσταση δεν πραγματοποιείται δίχως μαζική πολιτική δράση, δίχως άσκηση επαναστατικής βίας, ακόμη και ένοπλης λαϊκής πάλης, όταν οι εκμεταλλευτές στρέφουν όλους τους μηχανισμούς τους, ιδεολογικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς, για την καταστολή της.

Χαρακτηριστικά ανέφερε ο Λένιν: «Στην Ιστορία δεν υπήρξαν επαναστάσεις που, κατακτώντας τες, να μπορείς να τις βάλεις στην τσέπη και να επαναπαυτείς στις δάφνες. Οποιος νομίζει ότι υπάρχουν τέτοιες επαναστάσεις, αυτός όχι μόνο δεν είναι επαναστάτης, αλλά είναι και ο χειρότερος εχθρός της εργατικής τάξης. Δεν υπήρξε ούτε μια τέτοια επανάσταση, ακόμη και δευτερεύουσας σημασίας, ακόμη και αστική, όταν επρόκειτο να περάσει η εξουσία από τη μια εύπορη μειοψηφία στην άλλη μειοψηφία.

(...) Η επανάσταση περνάει τις πιο σοβαρές δοκιμασίες στην πράξη, στην πάλη, στη φωτιά. Αν είσαι καταπιεζόμενος, εκμεταλλευόμενος και σκέπτεσαι να γκρεμίσεις την εξουσία των εκμεταλλευτών, αν αποφάσισες να φέρεις την υπόθεση της ανατροπής έως το τέλος, τότε πρέπει να ξέρεις ότι θα αναγκαστείς να υποστείς την πίεση των εκμεταλλευτών όλου του κόσμου και αν είσαι έτοιμος να αντισταθείς σ' αυτήν την πίεση και να υποστείς καινούργιες θυσίες για να αντέξεις στην πάλη, τότε είσαι επαναστάτης. Σε αντίθετη περίπτωση θα σε συντρίψουν»².

Η ιστορία των σοσιαλιστικών επαναστάσεων αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη για το επαναστατικό κίνημα. Από τον Οκτώβρη του 1917 που εγκαινίασε τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις του 20ού αιώνα, η «επιχείρηση» σοσιαλιστική οικοδόμηση στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο δέχτηκε τη λυσσαλέα επίθεση του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Ο κατάλογος μακρύς. Στη Σοβιετική Ρωσία αμέσως μετά την επανάσταση επιχειρήθηκε ωμή ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση, σχεδιάστηκαν εξεγέρσεις και σαμποτάζ μέσα στη χώρα. Ο Β' Παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός Πόλεμος είχε στο στόχαστρο την ΕΣΣΔ. Στις υπόλοιπες χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης έγιναν σχεδιασμένες απόπειρες ανατροπής (Γερμανία 1953, Ουγγαρία 1956, Τσεχοσλοβακία 1968, Πολωνία 1980).

Η ιστορική πείρα βέβαια μας έδειξε ότι ο ιμπεριαλισμός δεν είναι ισχυρότερος από τους λαούς που επέλεξαν να οικοδομήσουν το σοσιαλισμό. Διδάσκει ταυτόχρονα ότι ο κίνδυνος νίκης της αντεπανάστασης, πέρα από τις επιδιώξεις και τα σχέδια της αστικής τάξης και του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος, συνυπάρχει με τη δυνατότητα ή την αδυναμία των κομμάτων που ηγούνται στην προσπάθεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην κάθε χώρα. Είναι χαρακτηριστική η θέση που διατύπωσε ο Λένιν ότι για μια πραγματική αντεπανάσταση δεν αρκεί μόνο η επιθυμία της αστικής τάξης, αλλά και να κάνουν λάθη οι επαναστάτες.

Στις εκτιμήσεις του ΚΚΕ για τα αίτια των ανατροπών δίνεται προτεραιότητα στους εσωτερικούς παράγοντες, στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που αναπαρήγαγαν τον οπορτουνισμό στο έδαφος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αξιοποιήθηκαν εργαλεία και σχέσεις παραγωγής του καπιταλισμού με διεύρυνση της αγοράς, σε βάρος των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής και κατανομής και του κεντρικού σχεδιασμού στην οικονομία. Δεν υποτιμούνται βεβαίως η μακρόχρονη επίδραση και η πολύμορφη παρέμβαση του ιμπεριαλισμού στην ανάπτυξη του οπορτουνισμού και στην εξέλιξή του σε αντεπαναστατική δύναμη.

Ο κίνδυνος ανατροπής δεν έχει προδιαγεγραμμένη ημερομηνία λήξης όσο μέσα στη χώρα δεν έχουν κυριαρχήσει πλήρως οι κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής, ενώ ο ιμπεριαλισμός διατηρεί ικανές δυνάμεις σε διεθνές επίπεδο.

«Δεν είναι δυνατό να νικήσουμε σε διεθνή κλίμακα ολοκληρωτικά, οριστικά, νικώντας μόνο στη Ρωσία, αλλά είναι δυνατό μόνο τότε, όταν θα νικήσει το προλεταριάτο σε όλες τουλάχιστο τις αναπτυγμένες χώρες, ή έστω και σε μερικές από τις πιο μεγάλες αναπτυγμένες χώρες. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι η υπόθεση του προλεταριάτου νίκησε, ότι ο πρώτος σκοπός μας - η ανατροπή τού καπιταλισμού - πραγματοποιήθηκε»³. Αυτήν την αλήθεια την απέδειξε με τον πιο δραματικό τρόπο όλη η ιστορία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον προηγούμενο αιώνα.

Παραπομπές

1.^ Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» σελ. 25, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

2. Β. Ι. Λένιν, Απαντα τ. 38, σελ. 52, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

3. Ο.π. σελ. 42

Τη νύχτα 20ής προς 21η Αυγούστου του 1948 το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ περνούσε από τον Γράμμο στο Βίτσι αφού είχε στο μεταξύ δώσει από τις 14 Ιούνη 1948 τη μεγάλη μάχη στον Γράμμο.

Παραμονές του ελιγμού, ο διοικητής του Β΄ Σώματος του αστικού στρατού, Κιτριλάκης, ανέφερε στο ΓΕΣ πως οι «συμμορίτες» έχουν στριμωχτεί και ότι η μόνη δίοδος διαφυγής τους, το Μονόπυλο, έχει σφραγιστεί!

Το επιτελείο του ΔΣΕ πήρε σοβαρά υπόψη αυτήν την εκτίμηση.

Στο σχετικό τόμο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ αναφέρεται: «Χαρακτηριστικόν του αρτίου δικτύου πληροφοριών, όπερ διέθετε το ΚΚΕ, είναι ότι και αυτήν την απόρρητον αναφοράν του Διοικητού του Β΄ ΣΣ προς τον Αρχηγόν του ΓΕΣ επληροφορήθη το Γενικόν Αρχηγείον των Κομμουνιστοσυμμοριτών».

Στις 18 Αυγούστου η διοίκηση του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ πήρε την απόφαση για τον ελιγμό. Η απόφαση ανακοινώθηκε το πρωί της 19/8. Μέσα σε 48 ώρες 8.500 άνδρες του ΔΣΕ με βάση την απόφαση συμπτύσσονται στις προκαθορισμένες θέσεις που προβλέπει το σχέδιο.

Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας των τμημάτων (νύχτα 19ης προς 20/8/48 και μέρα 20/8/48) προβλεπόταν η διατήρηση της φυσιογνωμίας της μάχης σ' όλους τους τομείς.

Ο ΔΣΕ, ενώ συμπτύσσεται, κατέχει με ευέλικτα, καθορισμένα τμήματα την κορυφογραμμή: 2520, 2444, Κιάφα, Σούφλικα, Σκάλα, Τσάρνο, Ψωριάρικα, δυτικά αντερείσματα της Γκίνοβα. Παράλληλα, τμήματά του κατέχουν ισχυρά το χώρο γύρω από τον Πύργο Κοτύλης έως τα Τρία Σύνορα.

Δύο Λόχοι του Τάγματος Αλευρά της 16ης Ταξιαρχίας, εθελοντές (Λόχοι αυτοκτονίας στην ουσία) ερχόμενοι από τις Αρένες παίρνουν εντολή να ανοίξουν τον κλοιό στη θέση Γκίνοβα. Στις 11 τη νύχτα εκδηλώνεται η επίθεση.

Μέσα σε 15 λεπτά το ύψωμα καταλαμβάνεται σχεδόν εξολοκλήρου. Ταυτόχρονα ο ΔΣΕ εκδηλώνει κίνηση αντιπερισπασμού προς νοτιοδυτικά αντερείσματα Αλεβίτσας και Βόλια.

Η διάταξη του εχθρού στο σημείο αυτό αποδιοργανώνεται. Ο ΔΣΕ περνάει αλώβητος στο Βίτσι.

Ο θανατηφόρος κλοιός του Βαν Φλιτ και των ντόπιων υποτακτικών του απέτυχε όπως και το 1947. Το πέρασμα των φαλαγγών άρχισε στις 00.30 της 21/8/48. Ολα τα τμήματα, πλην οπισθοφυλακών και σταθερών πλαγιοφυλακών, μέχρι τις 8.30 το πρωί είχαν συγκεντρωθεί στο χώρο δυτικά του Πολυάνεμου και της Ιεροπηγής. Από κει αναπτύχθηκαν σ' ολόκληρο το Βίτσι.

Νέα κρίση περίμενε το επιτελείο του αστικού στρατού, ενώ λίγο καιρό αργότερα ο ΔΣΕ ανακατέλαβε τον Γράμμο!

Σύμφωνα με την απόφαση ΕΠΕ 285/19/8/48 του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, για την πραγματοποίηση του ελιγμού σχηματίστηκαν δύο φάλαγγες.

Πρώτη φάλαγγα η 103η Ταξιαρχία, η 16η Ταξιαρχία (πλην διλοχίας), η Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, οι σχηματισμοί του Γενικού Αρχηγείου, οι σχηματισμοί και το πυροβολικό της 670ής Μονάδας.

Ολοι αυτοί υπό ενιαία διοίκηση συγκεντρώθηκαν στο χώρο μεταξύ Σλήμνιτσας - Μπέλτσας απ' όπου το βράδυ της 20ής προς 21η Αυγούστου διέσπασαν το μέτωπο ανάμεσα Γκίνοβα - Αλεβίτσα και κινήθηκαν προς Καλή Βρύση - Διποταμιά - Πολυάνεμο για να συνδεθούν με τμήματα της 108ης Ταξιαρχίας που ήταν ήδη στο Βίτσι.

Συγκεντρώθηκαν στο χώρο Μονόπυλο, νοτιοδυτικά αντερείσματα Γκίνοβας, Ψωριάρικο, Τσάρνο.

Αποστολή της να εξασφαλίσει ισχυρή κατοχή της Γκίνοβας και του Τσάρνου, ενώ με διλοχία εξοπλισμένη με όλο το βαρύ οπλισμό της ταξιαρχίας να κάνει επίθεση προς Βόλια μέχρι να περάσει η κεφαλή της φάλαγγας από το πέρασμα ανάμεσα Γκίνοβα - Αλεβίτσα.

Η διαταγή εκτελέστηκε στο ακέραιο. Στη δεύτερη φάλαγγα προστέθηκαν και οι δυνάμεις της 14ης Ταξιαρχίας που τελικά δεν εκτέλεσαν την αρχική πρόβλεψη της διαταγής για πραγματοποίηση ελιγμού προς Δαμασκηνιά - Σινιάτσικο.

(Τα στοιχεία για τον ελιγμό πάρθηκαν από τον ιστορικό - ταξιδιωτικό οδηγό για τον Γράμμο, έκδοση «Σύγχρονη Εποχή»).

Λίγες μέρες μετά τον ελιγμό του ΔΣΕ από τον Γράμμο στο Βίτσι, στις 24 Αυγούστου, ο αστικός στρατός αρχίζει την επίθεση στο Βίτσι και δύο μέρες μετά, με την 53η ταξιαρχία, επιτίθεται στο κεντρικό τμήμα του μετώπου και καταλαμβάνει τα υψώματα Πρεκοπάνα - Γκολίνα - Κουκλουθούρια.

Η 9η Μεραρχία του ΔΣΕ, που έχει την ευθύνη της επιχείρησης με την 108η Ταξιαρχία στον ορεινό όγκο του Μάλι Μάδι και με την 16η Ταξιαρχία στον τομέα Δενδροχώρι - Ιεροπηγή, δέχεται την κύρια επιθετική προσπάθεια του αστικού στρατού με τη 15η μεραρχία που εξορμά με τις ταξιαρχίες 45η και 73η.

Η 45η ταξιαρχία με την υποστήριξη πυροβολικού και αεροπορίας προωθείται στην κατεύθυνση Ιεροπηγής και καταλαμβάνει τα υψώματα του Αγ. Αθανασίου - Κουκοβίτσαινα - Κουλέ. Τις νυχτερινές ώρες προς 31η Αυγούστου τμήματα της 16ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ ανέτρεψαν την 45η ταξιαρχία του αστικού στρατού από Αγιο Αθανάσιο - Κουκουβίτσαινα και την κυνήγησαν έως τις βάσεις εξόρμησής του.

Η 73η ταξιαρχία του αστικού στρατού επιχειρεί στην περιοχή της Κρανιώνας και στον τομέα Δενδροχωρίου. Οι μάχες είναι επίμονες και διεξάγονται όλη τη μέρα. Εκτός του πυροβολικού και της αεροπορίας χρησιμοποιούνται 15 τεθωρακισμένα. Τα τμήματα του ΔΣΕ προκαλούν μεγάλες απώλειες στον αστικό στρατό και καταστρέφουν 2 τεθωρακισμένα.

31.8.1948. Στον τομέα Ιεροπηγής οι μάχες συνεχίζονται όλη τη μέρα και τη νύχτα. Τα τμήματα του ΔΣΕ προκαλούν τεράστιες απώλειες στην 45η ταξιαρχία.

Η 73η ταξιαρχία του αστικού στρατού με τη βοήθεια του πυροβολικού και αεροπορίας καταλαμβάνει το ύψωμα Βούτσι (1715).

1.9.1948. Τμήμα της 45ης ταξιαρχίας του αστικού στρατού που μάχεται στην κατεύθυνση Οινόη - Αγ. Αθανάσιος - Κουλέ με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του υψώματος Μάλι Μάδι (1655) καταλαμβάνει το ύψωμα Μεσκίνα.

2.9.1948. Τα σχέδια του αστικού στρατού δεν προχωρούσαν όπως είχαν προγραμματιστεί, γι' αυτό έφθασε στην Καστοριά ο Αμερικανός στρατηγός Βαν Φλιτ, που διέταξε τη συνέχιση της επίθεσης ενάντια στον ΔΣΕ.

Η 45η ταξιαρχία του αστικού στρατού στον τομέα της Ιεροπηγής είχε τεράστιες απώλειες σε αξιωματικούς και οπλίτες, οι οποίες ήταν συνέχεια στις απώλειες που είχε η ίδια ταξιαρχία στην Αλεβίτσα. Το αποτέλεσμα ήταν να κριθεί μη αξιόμαχος και να μεταφερθεί στα μετόπισθεν για ανασυγκρότηση. Για την αντικατάστασή της μετέφεραν από το Αργος Ορεστικό την 22η ταξιαρχία που άρχισε τις επιχειρήσεις στην περιοχή Κουκουβίτσαινα - Αγ. Αθανάσιος - Ιεροπηγή.

Τα τμήματα της 16ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ, με την υποστήριξη του πυροβολικού, αντιμετώπισαν με επιτυχία όλες τις μαζικές επιθέσεις.

Για να ενισχυθεί η επιθετική προσπάθεια, το επιτελείο του αστικού στρατού μετέφερε την 3η ορεινή ταξιαρχία που άρχισε να ενεργεί στον ορεινό όγκο του Μάλι Μάδι στην κατεύθυνση των υψωμάτων Τσουτσέρα - Πόρτα - Μπούτσι. Οι μάχες ήταν ιδιαίτερα σκληρές και συνεχίστηκαν μέχρι το βράδυ. Παρά την υποστήριξη πυροβολικού και αεροπορίας η 3η ορεινή ταξιαρχία απέτυχε σε όλες τις προσπάθειες. Τη μέρα αυτή για την κατάληψη του ορεινού συγκροτήματος Μάλι Μάδι - Μπρένιτσα ο αστικός στρατός έριξε στην επίθεση 4 ταξιαρχίες, 40 κανόνια, αεροπορία και τανκς κάτω από την προσωπική διεύθυνση του αντιστράτηγου Κιτριλάκη.

4.9.1948. Η 3η ορεινή ταξιαρχία που επιτίθεται στην κατεύθυνση Τσουτσέρα - Πόρτα - Μπούτσι πετυχαίνει την κατάληψη του υψώματος 1228. Στις μάχες αυτές η αντιαεροπορική άμυνα του ΔΣΕ κατέρριψε ένα καταδιωκτικό αεροπλάνο.

Η 22η ταξιαρχία του αστικού στρατού που μάχεται στον τομέα Ιεροπηγής στα υψώματα 1420 και 1186 δεν καταφέρνει να προχωρήσει. Για την ενίσχυση του αστικού στρατού στην περιοχή του Βίτσι φθάνει από τον Γράμμο η διοίκηση της 2ης μεραρχίας με την 21η ταξιαρχία.

5.9.1948. Από το πρωί η 15η μεραρχία του αστικού στρατού που είχε την ευθύνη της επιχείρησης, με τις ταξιαρχίες 73η και 3η, εκδηλώνει επίθεση.

Η 73η ταξιαρχία με τα τρία τάγματά της, τα 573, 574, 575, εξορμά από τα υψώματα Βούτσι και Μεσκίνα και καταλαμβάνει στις 10.50 π.μ. τα σημαντικά υψώματα Ραμπαντίνα και Πόποβα - Νίβα.

Η 3η ταξιαρχία το μεσημέρι καταλαμβάνει το ύψωμα Πόρτα (1634). Στη συνέχεια κίνησή της προς το Μπούτσι ανατρέπεται από τα τμήματα της 16ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ.

Η κατάληψη των Ραμπατίνας - Πόποβα - Νίβας - Πόρτας δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για τον αστικό στρατό, του έδινε τη δυνατότητα να προχωρήσει προς δύο κατευθύνσεις. Μία προς το ύψωμα Μάλι Μάδι (1655) και μετά στην Κρυσταλλοπηγή, η άλλη προς το ύψωμα Μπούτσι και μετά στο Βατοχώρι.

Από τις δύο επιλέχθηκε η δεύτερη κατεύθυνση. Η κατάληψη του Μπούτσι και στη συνέχεια του δημόσιου δρόμου Βατοχωρίου - Κρυσταλλοπηγής θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τον ΔΣΕ αφού θα έφερνε τη διακοπή της επικοινωνίας με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας.

Αμέσως ο διοικητής του Β' Σώματος Στρατού, Κιτριλάκης, δίνει διαταγές στην 3η ταξιαρχία να προχωρήσει γρηγορότερα για να καταλάβει το Μπούτσι και η 73η ταξιαρχία να κινηθεί προς το ύψωμα Μάλι Μάδι (1655) και την Κρυσταλλοπηγή.

6.9.1948. Τη νύχτα 5ης προς 6η Σεπτέμβρη δύο τάγματα του ΔΣΕ περνούν στην αντεπίθεση. Το ένα τάγμα εξορμώντας από το ύψωμα Κορίτσι κτυπά στα πλευρά την 73η ταξιαρχία στα υψώματα Μεσκίνας προκαλώντας της μεγάλες απώλειες και παίρνοντας όλο τον εφοδιασμό της και τα μεταγωγικά.

Το άλλο τάγμα, με κατεύθυνση Σαμόβιτσα - Γκρέκα - Μάλι Μάδι (1655), κτυπά κατά μέτωπο την 73η ταξιαρχία στη Ραμπατίνα και την αναγκάζει να εγκαταλείψει την προσπάθειά της να καταλάβει το Μάλι Μάδι (1655).

Οι μάχες που συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια της 6.9.1948, προκάλεσαν σύγχυση στον αστικό στρατό και έδωσαν χρόνο για την πραγματοποίηση των σχεδίων της γενικής αντεπίθεσης στον ΔΣΕ.

7.9.1948: Στις κορυφές Βούτσι - Μεσκίνα - Ραμπατίνα προωθείται η 22η ταξιαρχία με τα 2 τάγματά της, τα 509 και 508, για να αντικαταστήσει την 73η ταξιαρχία που μεταφέρεται στην περιοχή του Αλιάκμονα προς ανασυγκρότηση. Από το πρωί το πυροβολικό του αστικού στρατού που ήταν εγκατεστημένο στο Δενδροχώρι, έβαλλε συνεχώς πάνω στο Μπούτσι, το οποίο βομβαρδιζόταν και από το σύνολο της αεροπορίας. Παράλληλα, η επίλεκτη 3η ορεινή ταξιαρχία ξεκινά την επίθεση και οι μάχες συνεχίζονται όλη τη μέρα, με αποτέλεσμα να καταλάβει το ύψωμα 1531, την Μπρένιτσα και τα νότια αντερείσματα του Μπούτσι. Απειλούσε την τελευταία κορυφή, την Πυραμίδα (1776), που την εμπόδιζε να βγει στο δημόσιο δρόμο Βατοχωρίου - Κρυσταλλοπηγής. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες που έκανε για την κατάληψή της, η 3η ταξιαρχία απέτυχε.

Γι' αυτόν το λόγο ο διοικητής του Β' Σώματος Στρατού, Κιτριλάκης, αναγκάστηκε να επισκεφτεί την εμπόλεμη ζώνη για να εμψυχώσει τους επιτιθέμενους στρατιώτες. Από το ύψωμα Πόρτα παρακολουθούσε την εξέλιξη της μάχης και έδινε εντολές, αλλά και πάλι δεν κατάφερε τίποτα. Το τάγμα Αλευρά (16η Ταξιαρχία του ΔΣΕ) που υπεράσπιζε και «με τα δόντια» κράτησε άπαρτο το Μπούτσι, την ίδια νύχτα ενισχύθηκε με άλλα δύο τάγματα του ΔΣΕ. Ετσι δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ να προετοιμάσει τα σχέδια της αντεπίθεσης.

Η κατάσταση που δημιούργησε ο αστικός στρατός στο Μάλι Μάδι από τις 30 Αυγούστου μέχρι τις 7 Σεπτέμβρη ήταν πολύ σοβαρή για τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας.

Τη σοβαρότητά της αντιλαμβάνεται έγκαιρα το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) του ΔΣΕ και εκδίδει την ΕΠΕ 314/7-9 ώρα 23.20 Διαταγή προς τον διοικητή της 9ης Μεραρχίας, με την οποία τον διατάσσει: «Τα υψώματα Μπούτσι να κρατηθούν πάση θυσία. Να ενισχυθούν με το Τάγμα Νώντα και το Τάγμα Θησέα τα οποία να εγκατασταθούν απόψε σ' αυτά και να τα υπερασπιστούν. Να πάρουν δραστήρια μέτρα για την οχύρωση του εδάφους...».

Την επόμενη μέρα, 8 Σεπτέμβρη 1948, το ΓΑ του ΔΣΕ εξέδωσε την ΕΠΕ 320 Διαταγή Επιχειρήσεων και αμέσως τα ενδιαφερόμενα τμήματα άρχισαν τις προετοιμασίες και μετακινήσεις με την απαιτούμενη τάξη και μυστικότητα προς τις καθορισμένες θέσεις.

Νύχτα 9ης προς 10η Σεπτέμβρη

Η έναρξη της επιχείρησης ξεκινάει με την κίνηση των τμημάτων της 107ης Ταξιαρχίας με τρία Τάγματα συν μία Διλοχία και είχε αποστολή να κινηθεί προς το Πολυάνεμο. Να το καταλάβει και από κει να συνεχίσει προς Οινόη - Αγία Κυριακή και να φτάσει στο Δενδροχώρι, όπου ήταν εγκατεστημένες τρεις πυροβολαρχίες του αστικού στρατού. Να τις καταστρέψει κι από κει να επιτεθεί προς το Ορλοβο και να καταλάβει το Βούτσι.

Από τα υψώματα βόρεια του χωριού Αγιος Δημήτριος όπου ήταν εγκατεστημένη η 107η Ταξιαρχία, το απόγευμα της 9ης Σεπτέμβρη 1948 μόλις βράδιασε άρχισε την κίνηση των τμημάτων της προς το Πολυάνεμο. Εκεί δίνει σκληρή μάχη και αγκιστρώνεται, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προχωρήσει σύμφωνα με την αποστολή της.

Μετά την αποτυχία της διείσδυσης της 107ης Ταξιαρχίας, η διεύθυνση της επιχείρησης Μάλι Μάδι το μεσημέρι 10 Σεπτέμβρη τής αλλάζει πορεία και την κατευθύνει προς το ρήγμα που είχε δημιουργηθεί στη Ραμπατίνα - Μεσκίνα και απ' αυτή τη μεριά την διατάζει να καταλάβει το Βούτσι. Η 107η Ταξιαρχία έφτασε στην περιοχή τις απογευματινές ώρες και μαζί με άλλα τμήματα κατέλαβε το Κουλέ, στη συνέχεια από κει άρχισε να πιέζει το Βούτσι - Ορλοβο.

Τις πρώτες ώρες μετά τα μεσάνυχτα προς 10η Σεπτέμβρη, δύο Διλοχίες της 103ης Ταξιαρχίας και 14ης Ταξιαρχίας της 10ης Μεραρχίας του ΔΣΕ εξορμούν από τα Γιάματα και πριν από τα ξημερώματα, αφού αιχμαλώτισαν τη φρουρά, κατέλαβαν το ύψωμα 1224. Από κει άρχισαν να επιτίθενται και ν' απειλούν από τα νώτα την 3η ορεινή ταξιαρχία.

Η κατάληψη του υψώματος 1224 δυσκόλεψε πολύ τη θέση της 3ς ορεινής ταξιαρχίας, διότι ο μόνος δρόμος επικοινωνίας με τα άλλα τμήματα του κυβερνητικού στρατού ήταν η Πόποβα - Νίβα, η οποία ήταν συνεχώς κάτω από τα πυρά του ΔΣΕ. Ενας ακόμη λόγος που δυσκόλεψε την 3η ορεινή ταξιαρχία ήταν ότι με την κατάληψη του υψώματος 1224, ο ΔΣΕ έλεγχε τη μοναδική πηγή νερού που υπήρχε στην ανατολική πλευρά του Μάλι Μάδι και οι στρατιώτες άρχισαν να στερούνται το πόσιμο νερό. Ισχυρές αντεπιθέσεις της 3ης ταξιαρχίας για την κατάληψη του υψώματος 1224 που υπερασπιζόταν ο ΔΣΕ δεν έφεραν αποτέλεσμα.

Στο ύψωμα Μάλι Μάδι (1655) παραμονή της επίθεσης εγκαταστάθηκε το τάγμα Βολάνη του ΔΣΕ με αποστολή απ' αυτήν την κατεύθυνση να επιτεθεί και να καταλάβει τη Ραμπατίνα, πάνω στην οποία ήταν δύο τάγματα της 22ης ταξιαρχίας του κυβερνητικού στρατού που είχαν επίσης διάταξη στο ύψωμα 1600 - Μεσκίνα - Τούμπα - Βούτσι.

Τη νύχτα της 10ης Σεπτέμβρη το πυροβολικό του ΔΣΕ από την πλευρά του Μπούτσι αρχίζει να βομβαρδίζει για μισή ώρα τα υψώματα Πόποβα - Νίβα και Ραμπατίνα. Ρίχνει με ταχύ ρυθμό 100 βλήματα στο κάθε ύψωμα και με τις εύστοχες βολές του προκαλεί τον τρόμο στην 22η ταξιαρχία. Αμέσως μετά τον τερματισμό της βολής του πυροβολικού, στις 5 η ώρα το πρωί, οι μαχητές του Τάγματος, που ξεκίνησαν από το ύψωμα Μάλι Μάδι (1655), είχαν πλησιάσει τη Ραμπατίνα και ήταν έτοιμοι με ένα άλμα να βρεθούν στις θέσεις που κατείχε η 22η ταξιαρχία.

Μια διμοιρία μαχητών του ΔΣΕ που αποβραδίς, παραμονή της επίθεσης, είχε προωθηθεί στη Ραμπατίνα, έπιασε θέσεις ακριβώς κάτω από τα βράχια που κατείχε το 508ο τάγμα της 22ης ταξιαρχίας του αστικού στρατού. Με το σταμάτημα της βολής του πυροβολικού, η Διμοιρία όρμησε σαν θύελλα στις θέσεις του 508ου τάγματος και το χτύπησε με χειροβομβίδες, σπέρνοντας τον πανικό και τον τρόμο, ενώ πίσω ακολουθούσαν οι Λόχοι του Τάγματος του ΔΣΕ, ανεπτυγμένοι σε επιθετική διάταξη, που με τη σειρά τους έβαλλαν με αυτόματα, οπλοπολυβόλα, «Πάντζερ». Οι στρατιώτες αιφνιδιάστηκαν και πανικόβλητοι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους παρασέρνοντας και τα υπόλοιπα τμήματα της 22ης ταξιαρχίας που βρίσκονταν σε άλλες θέσεις στη Ραμπατίνα. Πανικόβλητοι και φοβισμένοι ο ταξίαρχος και οι ταγματάρχες μαζί με τους στρατιώτες έφτασαν στο Βούτσι. Οι στρατιώτες δεν σταμάτησαν και συνέχισαν να τρέχουν σαν τρομαγμένα κοπάδια μέσα από τις χαράδρες προς Δενδροχώρι και Αλιάκμονα. Εκεί όμως τους περίμενε η ΕΣΑ (Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία) για να τους συλλάβει, να τους περάσουν στρατοδικείο και να τους εκτελέσουν. Ακόμη και ο διοικητής του Β' Σώματος Στρατού, αντιστράτηγος Κιτριλάκης, καβάλα στο άλογο έτρεχε πυροβολώντας τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς προσπαθώντας να τους σταματήσει καθώς έτρεχαν προς την Καστοριά.

Τη νύχτα της 9ης προς 10η Σεπτέμβρη η 22η ταξιαρχία του αστικού στρατού στο ύψωμα Μεσκίνα είχε δεχτεί την επίθεση της 108ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ που ενεργούσε με δύο Διλοχίες από την κατεύθυνση του Κουλέ. Στην αρχή τα τμήματα του ΔΣΕ βρήκαν αντιστάσεις και δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν. Αλλά μετά την κατάληψη της Ραμπατίνας οι μαχητές του ΔΣΕ στράφηκαν προς τη Μεσκίνα και τα δύο Τάγματα μαζί χτύπησαν κατά μέτωπο και από τα πλευρά τα υπόλοιπα τμήματα της 22ης ταξιαρχίας, τα οποία κάτω από την ορμητική επίθεση του ΔΣΕ άρχισαν να εγκαταλείπουν ένα ένα τα αμέτρητα τσουγκάρια της Μεσκίνας και να τρέχουν προς το Βούτσι.

Παραμονή της αντεπίθεσης μια Διλοχία πυροβολητών του ΔΣΕ, που ήταν οργανωμένη σε τμήμα Πεζικού, ξεκίνησε από την Κρυσταλλοπηγή και έφτασε στο Μπούτσι (υψ. 1776) όπου έπιασε τις θέσεις και αποδέσμευσε το Τάγμα Νώντα του ΔΣΕ που ήταν έτοιμο για την επίθεση. Το Τάγμα αυτό είχε αποστολή να επιτεθεί από το Μπούτσι προς Πόποβα - Νίβα και στη συνέχεια προς Ραμπατίνα. Μετά τον βομβαρδισμό από το Πυροβολικό του ΔΣΕ κατά της Πόποβα - Νίβας και της Ραμπατίνας, κατά τις 5 η ώρα το πρωί, το Τάγμα εξορμά από το Μπούτσι και ενεργεί μετωπικά κατά της Πόποβα - Νίβας και τις άλλες θέσεις της 3ης ορεινής ταξιαρχίας.

Παρά τις επανειλημμένες επιθέσεις καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας, τα Τμήματα του ΔΣΕ δεν σημείωσαν καμιά πρόοδο και η 3η ταξιαρχία κράτησε τις θέσεις της.

Την πρώτη μέρα της αντεπίθεσης ο ΔΣΕ ύστερα από ηρωικό αγώνα κατέλαβε διαδοχικά το ύψωμα 1228 Ραμπατίνα - Μεσκίνα - Κουλέ. Διέλυσε μέχρι το βράδυ 10 Σεπτέμβρη τα 508ο και 507ο τάγματα της 22ης ταξιαρχίας, πήρε λάφυρα ολόκληρο τον οπλισμό της και απομόνωσε σχεδόν την 3η ορεινή ταξιαρχία.

Κάτω από τα δυνατά χτυπήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και μπροστά στις αποτυχίες του, ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης, υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού και διοικητής του Β' Σώματος Στρατού εξέδωσε το πρωί της 11ης Σεπτέμβρη την παρακάτω τηλεγραφική διαταγή προς τα τμήματά του:

«Αριθμός Πρωτοκόλλου 29. Προς 45η, 22η, 73η, 61η και 3η ορεινή Ταξιαρχίες. Αναφέρατε τις θέσεις σας και κατάστασιν ανέμου, προκειμένου χρησιμοποιηθούν σήμερον ασφυξιογόνα αέρια. 11/9/48 ώρα 10.40 Κιτριλάκης». Τελικά τα ασφυξιογόνα αέρια δεν χρησιμοποιήθηκαν.

Η 3η ορεινή ταξιαρχία δέχεται την επίθεση του ΔΣΕ από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις. Η κατάστασή της είναι τραγική και, μπρος στον κίνδυνο της αιχμαλωσίας, ζητά επειγόντως να εγκαταλείψει τις θέσεις της.

Το Τάγμα του ΔΣΕ που επιτίθεται από το ύψωμα Μπούτσι, μετά από σκληρό αγώνα καταλαμβάνει τα νότια αντερείσματα του υψώματος και την Μπρένιτσα. Το απόγευμα άλλα τμήματα του ΔΣΕ από δύο αντίθετες κατευθύνσεις, μία από την περιοχή του Γαύρου και η άλλη από τη Ραμπατίνα, εξαπολύουν θυελλώδη επίθεση κατά της Πόποβα - Νίβας και ενώνονται νικηφόρα πάνω στα υψώματά της και στο ύψωμα 1600. Κοντά στο ηλιοβασίλεμα ξεκινά νέα επίθεση προς τα υπόλοιπα υψώματα που κατείχε η 3η ορεινή ταξιαρχία. Με τις πρώτες βολές του Πυροβολικού του ΔΣΕ η 3η ορεινή ταξιαρχία με τα 501, 502 και 593 Τάγματά της, μπροστά στην απειλή της κύκλωσης και εξόντωσής της, εκμεταλλευόμενη το σκοτάδι, τράπηκε σε άτακτη φυγή προς τις χαράδρες του Γαύρου.

Την τρίτη μέρα των επιχειρήσεων στον κυβερνητικό στρατό απέμεινε μόνο το ύψωμα Βούτσι στο νοτιοανατολικό τμήμα του συγκροτήματος Μάλι Μάδι που το υπερασπιζόταν η 73η ταξιαρχία του, η οποία ενισχύθηκε με τμήματα της 45ης ταξιαρχίας και της 61ης ταξιαρχίας.

Το Πυροβολικό του ΔΣΕ από την κατεύθυνση του Μπούτσι αρχίζει να βομβαρδίζει διαδοχικά τα βασικά υψώματα στο Βούτσι, ενώ οι μαχητές του ΔΣΕ με τη σειρά τους επιτίθονταν και καταλάμβαναν αυτά τα υψώματα το ένα μετά το άλλο. Ο κυβερνητικός στρατός ήταν αδύνατο να κρατήσει τις θέσεις του μπροστά στη θυελλώδη επίθεση του ΔΣΕ και στην εύστοχη βολή του Πυροβολικού του, που μαζικά χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση αυτή και είχε υπέροχα αποτελέσματα.

Ο κυβερνητικός στρατός μέσα στη νύχτα πανικόβλητος και διαλυμένος εγκατέλειψε τεράστιες αποθήκες εφοδιασμού σε πυρομαχικά, τρόφιμα, ιματισμό. Σκοτώνοντας ή τραυματίζοντας τα μεταγωγικά του, ρίχτηκε μέσα στις χαράδρες και έτρεχε προς το Οσόι - Ορλοβο συνεχίζοντας προς τον κάμπο για να γλιτώσει την αιχμαλωσία από τον ΔΣΕ.

Για την τραγική κατάσταση στην οποία βρέθηκε ο αστικός στρατός, έγραψαν σχετικά οι στρατηγοί του:

- Τσακαλώτος: «Κάτω από τα χτυπήματα των ανταρτών, ολόκληραι ταξιαρχίαι διαλύονται».

- Πεντζόπουλος: «Αντί να εκκαθαρίζεται το Βίτσι, κινδυνεύει η Καστοριά».

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ γίνεται πιο αποκαλυπτικός και μιλάει πιο καθαρά για το αποτέλεσμα των στρατοδικείων: «Οι άνδρες πέταξαν τα όπλα τους και καταληφθέντες από πανικό εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και έσπευσαν προς την Καστοριά... Συνελήφθησαν από την Στρατιωτική Αστυνομία και παραπέμφθηκαν αμέσως σε στρατοδικεία... Εβδομήντα οχτώ φυγάδες εξετελέσθησαν εκείνες τις ημέρες».

Η βασική επιδίωξη του αντιπάλου να εξοντώσει τις δυνάμεις του ΔΣΕ στο χώρο του Μάλι Μάδι απέτυχε. Ο ΔΣΕ ύστερα από πετυχημένη αντεπίθεσή του σε συνεχή αγώνα τριών ημερών, διέλυσε και έθεσε εκτός μάχης την 22η, την 3η ορεινή και την 73η ταξιαρχία και προκάλεσε σημαντικές απώλειες στην 45η ταξιαρχία του κυβερνητικού στρατού.