Κανένας κρατούμενος που πέρασε απ' αυτή δεν έφυγε χωρίς να φέρνει κάτι για να την θυμάται: Λογής - λογής τραύματα απ' τα βασανιστήρια και τους ξυλοδαρμούς. Απ' τον Σεπτέμβρη έως τον Δεκέμβρη του '48, αν και λειτούργησε κατά διαλείμματα, πέρασαν εκατοντάδες κρατούμενοι και μερικοί δυο και τρεις φορές ακόμα, για να φύγουν ή μ' αιμόπτυση ή με 40 πυρετό, γιατί με λιγότερο πυρετό δεν άφηναν να μεταφερθούν στ' Αναρρωτήριο. Η λειτουργία της ήταν καθορισμένη: Απ' τα χαράματα έως τη νύχτα οι κρατούμενοι, φορτωμένοι με πολύ βαριές πέτρες - 50 οκάδες και περισσότερο - τρέχουν στον ανήφορο και στον κατήφορο των βουνών κάτω απ' το άγριο ξυλοκόπημα του δήμιου φύλακα και του εγκληματία κρατούμενου επιστάτη, που ξεπερνούσε πολλές φορές σε μίσος κι αυτόν ακόμα τον φύλακα.

Οσοι και όσες επιθυμούν να συμμετάσχουν, θα πρέπει να το δηλώσουν έγκαιρα στις αντίστοιχες Κομματικές Οργανώσεις και θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας. Επίσης, από τις Κομματικές Οργανώσεις θα γίνεται η ενημέρωση για όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού.

Η ίδια η διαβίωση επί χρόνια στη Γυάρο αποτελούσε βασανιστήριο ψυχικό και σωματικό των φυλακισμένων αγωνιστών. Βασανιστήριο ήταν η στέρηση των αγαπημένων προσώπων, η στέρηση χαρούμενων προσωπικών στιγμών, ο συνεχής υποσιτισμός, που οι διαστάσεις τους μεγάλωναν ακόμα περισσότερο από τις αντίξοες συνθήκες και την κοπιαστική δουλειά, τα ανούσια καψώνια, η πολύωρη ορθοστασία, η στέρηση του νερού σε συνθήκες ακραίου καύσωνα και την ίδια στιγμή δεσμοφύλακες να παίζουν νεροπόλεμο με το λιγοστό πόσιμο νερό και να δροσίζουν τις αυλές τους. Η στέρηση των αγωνιστών από τη συμμετοχή στον αγώνα, οι δυσκολίες που πέρναγαν οι οικογένειές τους και η πίεση από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο όταν αυτός δεν ήταν έτοιμος να υποστηρίξει το ολόψυχο δόσιμο στον αγώνα των φυλακισμένων αγωνιστών. Ηταν συνθήκες που αποτελούσαν ένα διαρκές βασανιστήριο. Βασανιστήριο ήταν η στέρηση γιατρού και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, πράγμα που μαρτυρά ο πρόωρος θάνατος δεκάδων αγωνιστών όπως φαίνεται και στον κατάλογο των αγωνιστών που οδηγήθηκαν στον θάνατο, που δημοσιεύτηκε στο χτεσινό φύλλο της εφημερίδας. Καταγράφονται ακόμα και περιπτώσεις βασανισμού κρατουμένων από γιατρούς.

Ομως συστηματικός ήταν και ο φυσικός άγριος βασανισμός με ξυλοδαρμούς και αυθαιρεσίες των βασανιστών που υπηρετούσαν την οργανωμένη αστική βία στην πιο δολοφονική της μορφή. Στις ομάδες των βασανιστών συγκαταλέγονταν χωροφύλακες, στρατιωτικοί, δεσμοφύλακες, έκφυλοι με δολοφονικά ένστικτα, δοσίλογοι - συνεργάτες των κατακτητών που ενώ είχαν φυλακιστεί, πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους ως βασανιστές στα νέα αφεντικά τους. Ολος αυτός ο εσμός μπορούσε να κάνει κάθε είδους βασανιστήρια σε οποιονδήποτε χώρο, στις σκηνές, στις τουαλέτες, στα μαγειρεία, στα πηγάδια, στα βράχια και στις σπηλιές της θάλασσας, πάνω στην καταναγκαστική δουλειά, όπου μαζί με την εξάντληση και τη δίψα οι μαγκούρες και τα μαστίγια τσάκιζαν τα κεφάλια και τα κορμιά των αγωνιστών. Η φάλαγγα, το κάψιμο με πυρωμένα σίδερα, το δέσιμο και τράβηγμα γεννητικών οργάνων, το κρέμασμα στη συκιά ή στον γάντζο του πειθαρχείου, οι πολύωρες ανακρίσεις, το κλείσιμο στο πειθαρχείο, που ήταν άλλοτε σκοτεινό παγωμένο μπουντρούμι και άλλοτε το συρμάτινο κλουβί κάτω από τον καυτό ήλιο.

Η πλήρης απομόνωση του νησιού μεγάλωνε την αίσθηση πως μπορεί και κανείς να μη μάθει το έγκλημα που συμβαίνει στον ξερόβραχο. Η συλλογική αντίσταση των κρατούμενων κομμουνιστών - αγωνιστών που στάθηκαν αγέρωχοι και αλύγιστοι, μεγαλώνει το μεγαλείο της προσφοράς τους. Το γεγονός ότι βρήκαν τη δύναμη και τον τρόπο να καταγράψουν τους βασανισμούς από μέρα σε μέρα, ώστε να τα καταγγείλουν στον έξω κόσμο, δείχνει και το μέγεθος των δυνατοτήτων της οργάνωσης και της πειθαρχίας, τη δύναμη που έχουν οι αρετές των κομμουνιστών και στις πιο σκληρές και αντίξοες συνθήκες.

Σε αυτές τις συνθήκες, με χίλιες προφυλάξεις, με παράνομη δουλειά οι κρατούμενοι βρήκαν τη δύναμη να ζωγραφίσουν τα βασανιστήρια. Ετσι οι ζωγραφιές που εικονογραφούν την έκδοση του 1952 και την ανατύπωση από τη «Σύγχρονη Εποχή» «Γιούρα - Ματωμένη Βίβλος», δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι σχεδιάστηκαν με το αίμα των δεσμωτών.

Οι τίτλοι στα σχέδια που ακολουθούν και οι περιγραφές στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν δοθεί από τους ίδιους τους κρατούμενους. Ορισμένα ακόμα σχέδια θα παρουσιαστούν σε επόμενο δημοσίευμα.