Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, οι καλύτερες παραστάσεις της χειμερινής περιόδου έρχονται τελευταίες, την άνοιξη. Καθώς είναι κρίμα να περάσουν απαρατήρητες, η σημερινή στήλη συνοπτικά αναφέρεται σε τρεις παραστάσεις.

Στα 27 της χρόνια η στήλη αρκετές φορές αναφέρθηκε σε ανεβάσματα του «Βόιτσεκ» του Γκεόργκ Μπύχνερ. Ο νεαρός επαναστάτης Μπύχνερ, με αυτό το αριστουργηματικό του «πρωτόλειο», κατήγγειλε την πολύμορφη, απάνθρωπη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο στην ταξική κοινωνία. Ο Μπύχνερ, στο πρόσωπο του πάμφτωχου κουρέα στο στρατό, Βόιτσεκ, που για λίγες πενταροδεκάρες για χάρη της Μαρίας και του εξώγαμου παιδιού τους χρησιμοποιείται σαν πειραματόζωο ενός παράφρονα στρατιωτικού γιατρού και «παίγνιο» ενός ανερμάτιστου λοχαγού και τελικά παραλογισμένος από τη ζήλια σκοτώνει την αγαπημένη του, συνόψισε το κοινωνικό και υπαρξιακό δράμα των προλεταρίων.

Ο Γιώργος Λαζάνης, διαθέτοντας την εξαιρετική μετάφραση του Πέτρου Μάρκαρη, το αφαιρετικά ρεαλιστικό σκηνικό της Ελένης Μανωλοπούλου, τη μελαγχολικής διάθεσης μουσική του Νίκου Ξυδάκη, την εκφραστική κίνηση της Βάλιας Παπαχρήστου και πειθαρχικό υποκριτικό σύνολο, ανέδειξε με ρεαλιστική λιτότητα και τις δύο συνισταμένες του έργου. Το συγκλονιστικό ανθρώπινο δράμα του Βόιτσεκ ως παράγωγου του κοινωνικού τους δράματος. Καθοριστικά στηρίγματα της σκηνοθεσίας τρεις ταλαντούχοι και έμπειροι ηθοποιοί. Η Κάτια Γέρου --τρυφερή, αφελής, ευάλωτη Μαρία. Ο Δημήτρης Αρβανίτης --αισθαντικός, απελπισμένος Βόιτσεκ. Ο Θόδωρος Γράμψας --κυνικά μπλαζέ λοχαγός. Αξιόλογες οι ερμηνευτικές προσπάθειες των Χρήστου Σαπουντζή, Αλέξη Σαρηπανίδη και των άλλων νέων ηθοποιών.

Ο Παναγιώτης Μέντης αποτελεί μια σημαντικότατη και παραγωγική δύναμη της δραματουργίας μας. Στην προηγούμενη συγγραφική δημιουργία του, προστίθενται και οι «Ξένοι» (βραβείο Ιδρύματος Ωνάση) που παρουσιάζει η «Νέα Σκηνή» του Εθνικού Θεάτρου σε μια ενδιαφέρουσα σκηνοθετικά (Κώστας Μπάκας), σκηνογραφημένη λιτά (Γιάννης Μετζικώφ), ατμοσφαιρική παράσταση, η οποία προσφέρει τη συνταρακτικά ανθρώπινη, βαθύτατα αληθινή, γεμάτη φυσικότητα και λαϊκή θέρμη, ερμηνεία της Μπέττυς Βαλάση και την ερμηνεία της Αλεξάνδρας Σακελλαροπούλου, μιας ηθοποιού που διακρίνεται για την πνευματικότητα, αισθαντικότητα και τα ελεγχόμενα μέσα της. Σε μέτρια επίπεδα κινήθηκαν οι υπόλοιπες ερμηνείες, κυρίως εξ αιτίας τού όχι καλά προφερόμενου λόγου.

Η μέχρι τώρα δραματουργική δημιουργία του Π. Μέντη διακρίνεται για τον κοινωνικό προβληματισμό, το βαθύτατο ανθρωπιστικό περιεχόμενο, την ηθογραφική του εμβέλεια, το λαϊκό της «υπόβαθρο». Τον Π. Μέντη τον απασχολεί ο λαϊκός ανώνυμος άνθρωπος, τα βάσανα, τα όνειρα, τα δίκια του, οι πόθοι και τα πάθη του, αλλά και τα κουσούρια και τα ξεστρατίσματά του. Οι «άμοιροι» στην «παγκοσμιοποιημένη» εποχή μας είναι αμέτρητοι και διάσπαρτοι σ' όλη τη Γη. Πιο «άμοιροι» απ' όλους τους «άμοιρους», είναι οι «ξένοι», οι σημερινοί ξεριζωμένοι από τον τόπο τους μετανάστες. Αυτοί είναι το θέμα του έργου του. Εργο, με βαθύτατα προοδευτικό περιεχόμενο και ανθρωπιστικά διδακτικό μήνυμα, με ενδιαφέρουσα πλοκή, αλλά και με αδυναμίες, καθώς θέλοντας να εκφράσει τα αμέτρητα δράματα που γεννά η μετανάστευση --παλιότερη και σημερινή-- χάνει το μέτρο της δραματουργικής οικονομίας.

Ο συγγραφέας, διόλου τυχαία, τοποθετεί τη δράση του έργου σε μια πόλη των ΗΠΑ. Μια χώρα, που χρωστά την οικονομική ανάπτυξή της σε πολλές γενιές μεταναστών, από τους οποίους δυστυχώς πάμπολλοι «εξαμερικανισμένοι» πλέον και έχοντας απολέσει τη μνήμη των δικών τους παθών, ξεσπούν το συμφεροντολογικό, αλλά και συνειδητά αντιδραστικό ρατσισμό τους στους σημερινούς μετανάστες. «Ηρωες» του έργου είναι μια ηλικιωμένη Ελληνίδα, που μετανάστευσε στις ΗΠΑ, μετά τον πόλεμο, μάνα τεσσάρων γιων (τριών νόμιμων και ενός εξώγαμου). Οι γυναίκες των δυο μεγαλύτερων πλήρως «αμερικανοποιημένων» γιων της. Και μια Ρωσίδα, από ανάγκη μετανάστρια στις ΗΠΑ, αρραβωνιαστικιά του τρίτου γιου της. Στη Ρωσίδα, αλλά και στον ψυχικά διαταραγμένο --από τον καημό του «νόθου» και την απάνθρωπη μεταχείριση, την ιμπεριαλιστική «λογική» του αμερικάνικου στρατού-- μικρότερου γιου, θα ξεσπάσει η ρατσιστική, παλιανθρωπίστικη, ανήθικη αναλγησία των δυο μεγάλων γιων. Φραγμός σ' αυτή την αναλγησία, φορέας διάσωσης της Ρωσίδας μετανάστριας και υπεράσπισης της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης της ζωής της --κατ' επέκταση φωνή υπεράσπισης όλων των μεταναστών-- θα γίνει η Ελληνίδα μάνα, θυμούμενη τα βάσανα, τη μοναξιά, τη νοσταλγία για την πατρίδα, τον σκληρό, ασταμάτητο αγώνα της να επιζήσει και να μεγαλώσει τα παιδιά της σε ξένο τόπο.

Στην «Πειραματική Σκηνή» του Εθνικού Θεάτρου συντελέστηκε ένα σκηνικό θαύμα, το οποίο δεν πρέπει να χάσει κανείς θεατρόφιλος. Είναι σπανιότατη η ευφορία, το γέλιο, η απόλαυση που προσφέρει η παράσταση της ιδιοφυούς θεματολογικά, νεανικά ερωτικής σαιξπηρικής κωμωδίας «Αγάπης αγώνας άγονος». «Μαέστρος» του θαύματος ήταν ο Στάθης Λιβαθινός. Το επίτευγμά του είναι πολλαπλό. Με την ευφάνταστη, ευρηματική, «οργιαστικά» παιγνιώδη, σύγχρονης αισθητικής αντίληψης, γοργόρυθμη, πνευματώδους χιούμορ σκηνοθεσία ανέδειξε όλους τους κωμικούς χυμούς (του μύθου, των χαρακτήρων, των καταστάσεων), την καλπάζουσα φαρσική πλοκή του έργου και το διφορούμενο, προσγειωμένο στην πραγματικότητα της ζωής, στην «άβυσσο» των ανθρώπινων χαρακτήρων και επιθυμιών, στην ανεμελιά και αστάθεια της νιότης, τέλος του. Διαμόρφωσε το «έδαφος» για μια ευτυχή, συλλογική, υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας συνδημιουργία δημιουργική συνεργασία όλων των καλλιτεχνικών συντελεστών της παράστασης, «καρποί» της οποίας είναι η χυμώδης, λαλέουσα μετάφραση (Στρατής Πασχάλης). Τα έξοχα, ευφυέστατα, ευκίνητα σκηνικά και τα σχολιαστικού χιούμορ κοστούμια --συνδυασμός κοστουμιών εποχής και «μεταμοντέρνου» κοσμοπολίτικου κιτς-- (Ελένη Μανολοπούλου), φωτισμένα εύστοχα (Αλέκος Αναστασίου). Η «διαβολεμένα» εκφραστική χορογραφία (Μαριέλα Νέστορα). Η κεφάτων ρυθμών μουσική (Θοδωρής Αμπατζής). Το σημαντικότερο επίτευγμα του Λιβαθινού είναι ένα έξοχο ερμηνευτικό σύνολο και μάλιστα δεκαοκτώ πολύ νέων και πρωτόπειρων ηθοποιών. Η σκηνοθετική καθοδήγηση ελευθέρωσε, αποκάλυψε και απέσπασε το μέγιστο των δυνατοτήτων κάθε ηθοποιού. Τους έβαλε σε ένα κεφάτο, οργιαστικό παιχνίδι, σε ένα ευφάνταστο πάρε - δώσε ατομικής και συλλογικής υποκριτικής άμιλλας, από την οποία βγαίνουν όλοι ερμηνευτικά κερδισμένοι, πλουσιότεροι, εμπειρότεροι. Από το θαυμάσιο ερμηνευτικό σύνολο ξεχωρίζουν, με την ιδιαίτερη κωμική ευφροσύνη που προσφέρουν ο πηγαίος, πληθωρικά κωμικός Δημήτρης Ημελλος, ο «διαβολεμένος» υποκριτικά Νίκος Καρδώνης, οι λαϊκών χυμών Αλέξανδρος Λογοθέτης και Μαρία Σαββίδου. Εξαιρετικές όμως είναι και οι επιδόσεις των: Βασίλη Ανδρέου, Τάσου Γιαννόπουλου, Γιώργου Δάμπαση, Γιάννη Μαυριτσάκη, Δημήτρη Παπανικολάου, Μαρίας Ναυπλιώτου, Κατερίνας Ευαγγελάτου, Αλεξάνδρας Λέρτα, Νικόλα Παπαγιάννη, Δημήτρη Παπανικολάου, Στάθη Γράψα, Παναγιώτη Μπουγιούρη.