Γίναμε όλοι στον τόπο μας μετανάστες λοιπόν; Ο Κώστας Κωνσταντόπουλος, ο 34χρονος άνεργος που στέκεται στην ουρά έξω από τα γραφεία του ΟΑΕΔ, στην Πάτρα, είναι πλέον σίγουρος. «Είμαστε όλοι μετανάστες». Και στη φράση του, δε διακρίνεις ίχνος ξενοφοβίας απέναντι στους ξένους εργάτες. Αν σε κάτι επιμένει, είναι το γεγονός πως μια μεγάλη μερίδα εργατικού δυναμικού στην Πάτρα έχει περιέλθει στην ίδια άσχημη μοίρα που βρίσκονται οι 7.500 μετανάστες που διαβιούν στην περιοχή της πόλης. Η προσωπική του ιστορία, άλλωστε, συνηγορεί σε όσα υποστηρίζει. Από τα 17 του χρόνια στη βιοπάλη. Και πού δε δούλεψε: Στις μεταφορές, βοηθός ηλεκτρολόγου, τορναδόρος, εργάτης στο μάζεμα φρούτων, υπάλληλος σε κρεπερί, φούρναρης, συσκευαστής, αποθηκάριος, οικοδομή... και τώρα άνεργος. Ανεργος για άλλη μια φορά, όπως τόσες άλλες στο παρελθόν. Ανεργος στην ουρά έξω από τον ΟΑΕΔ, χωρίς τ' αναγκαία ένσημα, για κάλυψη υγειονομική, τρία χρόνια τώρα πηγαινοέρχεται στα γραφεία του ΟΑΕΔ μαζί με χιλιάδες συντοπίτες του.

Τετάρτη πρωί, έξω από τα γραφεία του ΟΑΕΔ, Μαιζώνος και Τριών Ναυάρχων γωνία, τρεις μέρες πριν την επίσκεψη του πρωθυπουργού στην πόλη. Η ουρά δε λέει να τελειώσει, απ' τους γύρω δρόμους όλο και ξεπροβάλλουν και νέοι άνεργοι. Πεντακόσιοι κάθε μέρα περνάνε από δω. «Ο Σημίτης έρχεται στην Πάτρα για τις εκλογές...» Και εδώ ο Κώστας δε σηκώνει άλλη κουβέντα. Από τότε που θυμάται τον εαυτό του να δουλεύει, τα ίδια λόγια, οι ίδιες προεκλογικές υποσχέσεις. Το σκέφτεται «να την κάνει στο εξωτερικό», έχει έναν φίλο στην Ολλανδία, που του λέει να πάει να τον βρει. Αλλά βλέπεις «έχω μάνα και μικρότερη αδελφή εδώ, πώς να τις αφήσω..;»

Γραφεία ΟΑΕΔ Πάτρας, 12 Γενάρη, όλοι στην ουρά και όρθιοι. Οι καρέκλες δε φτάνουν ούτε για τους υπαλλήλους. Η υπηρεσία δεν έχει διευθυντή από το τέλος του χρόνου, που βγήκε στη σύνταξη ο προηγούμενος. Για κομπιούτερ ούτε λόγος να γίνεται. Ολα χειρόγραφα. Κάρτες ανέργων στοιβαγμένες παντού, στα ντουλάπια, στα τραπέζια, ακόμα και σε καρέκλες. Πώς θα εξυπηρετηθούν οι 12.380 άνεργοι καταγεγραμμένοι στους καταλόγους του; Αλλά όπως λένε και οι άνεργοι -και απέξω απέξω αφήνουν να εννοηθεί και οι υπάλληλοι - όλα κινούνται στη λογική κάποιοι αετονύχηδες να εισπράττουν τις επιδοτήσεις για προσωρινές και ανακυκλούμενες «προσλήψεις». Πέντε χιλιάδες το κεφάλι για την πρόσληψη κάθε άνεργου γραμμένου στις καταστάσεις του ΟΑΕΔ. Επιδοτείται ο εργοδότης και δε γίνεται καμία προσπάθεια για δημιουργία θέσεων εργασίας. Πάνω από 1.300 οι αιτήσεις εργοδοτών να προσλάβουν, με επιδότηση βέβαια, ανέργους από τον ΟΑΕΔ. Επιδοτείται η αυταπάτη, από άνεργοι, κάποιοι, να γίνουν ελεύθεροι επαγγελματίες.

Ομως, το αποτέλεσμα μηδέν. Στην έρευνα του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ για την ανεργία και τη μερική απασχόληση, μόνο το 1% βρήκε δουλιά μέσω του ΟΑΕΔ. Οι διαπιστώσεις της έρευνας ακόμα πιο συνταρακτικές: «Το σύνολο σχεδόν των μακροχρόνια ανέργων - συμπεραίνει η μελέτη - δηλώνει ότι έχει χάσει κάθε ελπίδα να βρει εργασία. Δηλώνει επίσης ότι αδυνατεί να στηρίξει το οικογενειακό του περιβάλλον και έχει χάσει πλήρως την αυτοπεποίθησή του ως ενεργό μέλος της κοινωνίας. Επίσης σε πολύ μεγάλη πλειοψηφία, αναφέρουν κοινωνική απομόνωση και συγκρούσεις με μέλη της οικογενείας τους. Πολύ σημαντικά τμήματα δηλώνουν ότι έκαναν περικοπές εξόδων οι οποίες υποβαθμίζουν άμεσα το επίπεδο ζωής της οικογένειας και ενδεχόμενα θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον των παιδιών τους...».

Και ακόμα: Ενας στους δύο άνεργους αναζητά εργασία για χρονικό διάστημα πέραν του ενός έτους. Ενώ οι περισσότεροι άνεργοι είναι σε ηλικία άνω των 45 ετών, γιατί οι ενδεχόμενοι εργοδότες δε δέχονται να τους απορροφήσουν. Στην πλειοψηφία τους έχουν πολυμελείς οικογένειες που δεν μπορούν να στηρίξουν οικονομικά, ενώ η έλλειψη ενσήμων δημιουργεί τον κίνδυνο να μην μπορέσουν να συνταξιοδοτηθούν αν και πλησιάζουν στην ηλικία συνταξιοδότησης.

Είναι άνεργες. Τυπικοί «εκπρόσωποι» μιας γενιάς που πληρώνει ακριβά, το να ζει κάποιος στην Πάτρα σήμερα. Το πληρώνει με μέρες, με μήνες και χρόνια απραξίας, χωρίς τα ελάχιστα μέσα για μια στοιχειώδη επιβίωση.

Κανονικά θά 'πρεπε να βρίσκονται πίσω από μια κλωστοϋφαντουργική μηχανή, πάνω σε μια έδρα γυμνασίου ή λυκείου, μέσα σε ένα εργαστήρι μιας βιομηχανικής μονάδας. Ομως γι' αυτές, όπως και για χιλιάδες άλλους νέους και νέες της ηλικίας τους, οι πόρτες της απασχόλησης είναι κλειστές.

Η Ζωή, η Βασιλική, η Νίκη, αλλά και ο Γιώργος από την «Πειραϊκή - Πατραϊκή», ο Δημήτρης από τη «Μίσκο», ο Γιάννης από τον Λαδόπουλο, είναι οι «εξόριστοι» αυτής της πόλης.

Γι' αυτούς που αποφασίζουν και διαφεντεύουν τον τόπο, είναι περιττοί. Για τους σύγχρονους «αφέντες» περισσεύουν... Περισσεύουν τα χέρια τους, το μυαλό τους, οι γνώσεις τους, το μεράκι, η ζωντάνια τους. Στα αζήτητα του εργατικού δυναμικού της Πάτρας, τους έχει κατατάξει ο κύριος Σημίτης, ο κύριος Παπαϊωάννου,, ο κύριος Πρωτόπαππας και οι συν αυτοίς στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Σαν περιττοί και «βάρος» - αλλά και φοβέρα, για τους άλλους που εργάζονται στις φάμπρικες και στις επιχειρήσεις τους - είναι καταγεγραμμένοι και στα κιτάπια του ΣΕΒ και όλης αυτής της Αγίας οικογένειας, των βιομηχάνων, των επιχειρηματιών, των θεσμικών του τζόγου και και λοιπών αεριτζήδων.

Ομως η Ζωή, η Βασιλική, η Νίκη, δεν μπαίνουν εύκολα στην αποθήκη με τα αζήτητα. Δε βολεύονται, να φυτοζωούν με τα ξεροκόμματα του ΟΑΕΔ. Δε συμβιβάζονται με τα ψίχουλα του επιδόματος. Δεν τρέφουν αυταπάτες για τα προγράμματα κατάρτισης και «εκπαίδευσης» στην «κομμωτικήν» και ΚΕΚ για υποψήφιους «ψιλικατζήδες». Διάλεξαν τον δρόμο του αγώνα, της πραγματικής αλληλεγγύης και της αξιοπρέπειας. Με δεκάδες άλλους άνεργους συσπειρώνονται στην Επιτροπή Ανέργων Πάτρας, διεκδικούν και με τον αγώνα τους, γυρίζουν τον τροχό της Ιστορίας και της ταξικής πάλης. Σ' αυτούς τους αφανείς πρωταγωνιστές δίνουμε σήμερα το λόγο:

Ζωή Παπαγιαννοπούλου 36 χρόνων. «Είμαι στην παραγωγή από τα 16 μου χρόνια. Τώρα είμαι άνεργη από τον περασμένο Μάη. Στο διάστημα των 20 χρόνων δουλιάς, κατά διαστήματα έμεινα άνεργη πάνω από 5 χρόνια. Η τελευταία μου δουλιά ήταν στο πλεκτήριο του Γαλάνη. Απολύθηκα μαζί με άλλους εργαζόμενους με το πρόσχημα ότι δεν είχε παραγγελίες. Τώρα τη δουλιά τη δίνει φασόν ή απασχολεί κάποιους περιστασιακά. Πριν από το κλωστήριο δούλευα στον «Κρόνο», θυγατρική της «Πειραϊκής - Πατραϊκής», με το κλείσιμό της, έπαψε να λειτουργεί και η θυγατρική.

Συντηρώ ένα κορίτσι 16 χρόνων που πηγαίνει σε νυχτερινό λύκειο. Πέρυσι το κορίτσι μου, εξαιτίας και των αλλαγών στην Παιδεία και του σκληρού ανταγωνισμού που επέβαλλαν, αναγκάστηκε να διακόψει και να περάσει στο νυχτερινό λύκειο. Δεν είχα την οικονομική δυνατότητα να το στείλω φροντιστήριο. Παίρνω το επίδομα των 90.000 δραχμών από το Ταμείο Ανεργίας. Αν και έχω σπίτι από την Εργατική Εστία, εντούτοις οι 30.000 δρχ. του επιδόματος πρέπει να πηγαίνουν για την αποπληρωμή του σπιτιού».

«Ωριμο τέκνο της ανάγκης» είναι για τη Ζωή η δημιουργία της Επιτροπής Ανέργων στην Πάτρα. Η εικόνα με τις μεγάλες ουρές κάθε μέρα έξω από το Γραφείο Ευρέσεως Εργασίας του ΟΑΕΔ -όπως μας λέει- μαρτυρά πολύ περισσότερα, από όσα λένε οι αριθμοί και οι στατιστικές για τα ποσοστά της ανεργίας στην πόλη. Εκατοντάδες είναι οι νέοι, αλλά και οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας -απολυμένοι από τις μονάδες που έκλεισαν- που κάθε μέρα υπομονετικά στην ουρά περιμένουν να θεωρήσουν τις κάρτες τους γιατί δεν έχουν τις προϋποθέσεις να μπουν στο Ταμείο Ανεργίας.

Με τα προγράμματα του ΟΑΕΔ, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η ανακύκλωση της ανεργίας. Το μοίρασμά της σε περισσότερους άνεργους. Νέες θέσεις σταθερής απασχόλησης δε δημιουργούνται. Για τη Ζωή «ο καπιταλισμός τρέφει την ανεργία και αυτή είναι μια αλήθεια που πρέπει να την αναδείξουμε στις συζητήσεις μας με τους ανέργους, μαζί βέβαια με τα αιτήματα της Επιτροπής για άμεσα μέτρα ανακούφισης. Γι' αυτό πριν τις γιορτές απαιτήσαμε, έκτακτο βοήθημα 200.000 δραχμές για όλους τους ανέργους της πόλης. Ομως από την κεντρική εξουσία, αλλά και τους τοπικούς παράγοντες ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Ο νομάρχης μας έλεγε για προγράμματα...»

Η Ζωή όπως και τ' άλλα μέλη της Επιτροπής Ανέργων, γνωρίζουν καλά τις δυσκολίες να τραβηχτεί κάποιος άνεργος στη δράση της Επιτροπής, στον αγώνα. Αλλωστε και οι ίδιες, όντας άνεργες ζουν από πρώτο χέρι αυτές τις δυσκολίες. Οπως μάλιστα υπογραμμίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η περιθωριοποίηση από τα κοινά. Στο μυαλό του άνεργου -λένε- είναι μόνο πως θα βρει δουλιά. Με αυτό το άγχος κοιμάται με αυτό ξυπνάει. Η περιθωριοποίηση που νιώθουν οι άνεργοι, η πίεση και η ανασφάλεια περνάει και στ' άλλα μέλη της οικογένειας, ιδιαίτερα στα παιδιά. Οταν αυτά διαπιστώνουν ότι η οικογένεια δεν έχει τα στοιχειώδη, δεν μπορούν με τους συνομηλίκους τους, με την παρέα τους να βγούνε μια βόλτα. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί τριβές στο οικογενειακό περιβάλλον.

Βάσω Μουκάνου: «Εμείς που ξεκινήσαμε την Επιτροπή των Ανέργων -τονίζει με έμφαση η Β. Μουκάνου - φέρνουμε μεγάλη ευθύνη για την πορεία της. Μας απασχολεί και το ζήτημα των στόχων που θα βάλουμε, αλλά και πώς θα απευθυνθούμε στους άνεργους, πώς θα τους συσπειρώσουμε, πώς και άλλα στρώματα και εργαζόμενοι θα παλέψουν μαζί μας για την ανεργία.

Ενα πράγμα ξεκαθαρίσαμε από την αρχή. Εμείς τη δουλιά δεν τη ζητιανεύουμε!.. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας. Και δεν τρέφουμε αυταπάτες, ότι με δουλιές του ποδαριού με τρίμηνα και εξάμηνα μπορεί να χτυπηθεί η ανεργία. Στο σύστημα που ζούμε, η ανεργία, στον ένα ή στον άλλο βαθμό θα μας ακολουθεί όλους μας.

Και αυτό σιγά - σιγά, αρχίζει να γίνεται συνείδηση, όλο και πιο πολλών ανθρώπων, ιδιαίτερα των νέων που σήμερα σπουδάζουν. Ηδη ο φόβος της ανεργίας είναι κάτι που απασχολεί πολύ σοβαρά τους σπουδαστές. Εδώ, σαν Επιτροπή, χρειάζεται να το προσέξουμε, γιατί παρά τους ενδόμυχους φόβους της ανεργίας, όλο και παραμένουν ψευδαισθήσεις ότι καθένας για την πάρτη του, θα τα καταφέρει, ότι τελικά θα βολευτεί».

Μιλώντας για τις δυσκολίες στη δράση της Επιτροπής η Βασιλική υπογραμμίζει ότι έχουν να κάνουν με την προσέγγιση των ανέργων, και διαφέρουν ανάλογα την ηλικιακή ομάδα, αλλά και την οικογενειακή κατάσταση του καθενός. Αυτοί που έχουν οικογένεια, νιώθουν μεγαλύτερη ανασφάλεια, ίσως γιατί και τα βάρη και οι ευθύνες είναι μεγαλύτερες. «Δε θέλω να μπλεχτώ», «Πρέπει να βρω δουλιά», είναι μερικές από τις απαντήσεις που παίρνουμε. Ομως από τις εξορμήσεις που κάνουμε σε στέκια ανέργων και ιδιαίτερα έξω από τον ΟΑΕΔ, εκδηλώνεται ανοιχτά η οργή και η αγανάκτηση για την κατάσταση που τους έχουν οδηγήσει, γι' αυτό που τους έχουν επιβάλλει.

«Από την αρχή πριν πάρω ακόμα το πτυχίο - μας λέει η Νίκη Διαμαντοπούλου - ήμουν σίγουρη ότι με περίμενε η ανεργία. Ούτε για να διοριστώ είχα πιθανότητες, αλλά και σε φροντιστήρια που πήγα, οι πόρτες που χτύπησα δεν άνοιγαν εύκολα. Ενα χρόνο τώρα, από τότε που πήρα πτυχίο, προσπαθώ να βρω δουλιά. Οι απαιτήσεις της εργοδοσίας είναι οι γνωστές. Να δουλέψω χωρίς ένσημα και με μισθό πείνας. Το γεγονός ότι εκατοντάδες και χιλιάδες σαν και μένα τους χτυπάνε την πόρτα, τους έχει αποθρασύνει. Επιπλέον παντού ζητάνε προϋπηρεσία. Αλλά πού θα βρω την προϋπηρεσία, σ' αυτήν την πόλη, έτσι που την κατάντησαν;»...

Η Νίκη δεν κουβαλάει μόνο το προσωπικό της πρόβλημα. Στην ανεργία είναι όλη η οικογένειά της, αν εξαιρέσεις τον πατέρα, που είναι συνταξιούχος. Ανεργη και μάλιστα με διδακτορικό, είναι και η μεγαλύτερη αδελφή της. Η μητέρα της σε ηλικία 55 ετών παραμένει άνεργη εδώ και 5 χρόνια, μετά το χτύπημα στον ιματισμό, στον κλάδο που εργαζόταν. «Είναι στη χειρότερη ηλικία για να βρει δουλιά -σχολιάζει η Νίκη- και με κάποια κάποια δόση πικρού χιούμορ προσθέτει: «Βλέπεις σ' αυτήν την ηλικία οι γαζώτριες δε θεωρούνται αποδοτικές για τους εργοδότες».

Πώς λοιπόν ζει μια οικογένεια, που τα τρία από τα τέσσερα μέλη της έχουν ριχτεί στην ανεργία; «Επιβιώνεις δύσκολα, με προσωρινές δουλιές, δουλιές του ποδαριού... Ομως δεν είναι μόνο αυτό το πρόβλημα, απαντάει η Νίκη. Σημαντικό είναι και το κλίμα μέσα στην οικογένεια, η ψυχολογία που διαμορφώνεις. Εμείς βλέπουμε τα πράγματα, από τη σκοπιά του αγώνα. Πιο δύσκολα είναι γι' αυτές τις οικογένειες που κλείνονται στο καβούκι τους».