«Τα χώματα της πόλης αυτής ποτίστηκαν με αίμα εργατών και η ανάσα της έσμιξε με τα φουγάρα των εργοστασίων. Τα βουνά της σκάφτηκαν από χέρια εργατών. Το λιμάνι πατήθηκε από τα άρβυλα των βασανισμένων, των εξόριστων της Μακρονήσου. Πέρασε τις νύχτες της μαζί με τις χαροκαμένες μάνες. Τις μέρες της μέσα στα λαγούμια ορυχείων. Στα σπλάχνα της ακόμη νιώθει τα σκελετωμένα, ροζιασμένα χέρια των εργατών, αφουγκράζεται τις καυτές όλο κόπο, ανάσες τους. Από τα ορυχεία της, τώρα πια, δε βγαίνει άργυρος ή μόλυβδος, αλλά τα φαντάσματα του παρελθόντος και του μέλλοντος - αυτά που δεν αφήνουν κανένα Σερπιέρι να κοιμηθεί».

Είναι μερικά μόνο από τα λόγια που ειπώθηκαν στην εκδήλωση που διοργάνωσε στο Λαύριο την Κυριακή το πρωί το ΚΣ της ΚΝΕ για μαθητές και στην οποία παρουσιάστηκε το βιβλίο «Ο βασιλιάς άνθρακας», του Απτον Σίνκλερ που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Μέσα στις εγκαταστάσεις της παλιάς Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου μαθητές, μέλη και φίλοι της ΚΝΕ είχαν την ευκαιρία να περπατήσουν σε ένα χώρο που για πάνω από 100 χρόνια (1875 μέχρι το 1989) χιλιάδες εργαζόμενοι βίωσαν όσο λίγοι τη στυγνή εκμετάλλευση από το μεγάλο κεφάλαιο ανακαλύπτοντας όμως ταυτόχρονα και τους ταξικούς αγώνες. Μέσα στις στοές που έμπαιναν άγρια ξημερώματα και έβγαιναν νύχτα, μέσα στο εργοστάσιο όπου γινότανε η επεξεργασία των μεταλλευμάτων σε συνθήκες πραγματικής κόλασης, γεμίζοντας τα πνευμόνια τους με μόλυβδο, σκουριά και άλλες καρκινογόνες ουσίες.

Συνοδοιπόροι τους ήταν ο Θόδωρος Πιερράκος και ο Κυριάκος Χαράμης. Δύο εργάτες του εργοστασίου, οι οποίοι για περίπου 40 χρόνια βίωσαν στο πετσί τους τις άγριες συνθήκες εργασίας που επικρατούσαν. Αναφέρθηκαν στη μάχη που έδωσαν μετά το κλείσιμο του εργοστασίου, ώστε να διασωθεί, να συντηρηθεί και σήμερα να μπορεί να λειτουργεί ως μουσείο της βιομηχανικής ιστορίας της χώρας, αλλά κυρίως για να μην ξεχαστούν τα όσα βίωσαν από τους εκμεταλλευτές τους οι χιλιάδες εργάτες.

«Η εργατούπολη του Λαυρίου είναι μια πόλη που φτιάχτηκε από εργάτες για εργάτες», με αυτά τα λόγια καλωσόρισε τους νέους, ο Βάλσαμος Συρίγος, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Λαυρίου ανοίγοντας την εκδήλωση. Στην τοποθέτησή του, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στη μεγάλη απεργία των 47 ημερών που έκαναν οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία το 1929. Οπως επισήμανε, αυτή η απεργία έχει πολλά διδάγματα για το σήμερα, καθώς έγινε σε περίοδο κρίσης, με τους εργαζόμενους να διεκδικούν μεροκάματα και να μπουν στο ταμείο σύνταξης και την εταιρεία να αδιαφορεί έχοντας στο πλευρό της εργοδοτικά σωματεία. Μια απεργία που χτυπήθηκε λυσσαλέα, με αποτέλεσμα έναν νεκρό εργαζόμενο και εξόριστους συνδικαλιστές, αλλά και με τους εργαζόμενους να κερδίζουν στο τέλος και να γυρνούν με το κεφάλι ψηλά.

Στη συνέχεια, μέλη της ΚΝΕ διάβασαν αποσπάσματα από το βιβλίο «Ο βασιλιάς άνθρακας», το οποίο αναφέρεται στις συνθήκες δουλειάς στα ανθρακωρυχεία των αρχών του 20ού αιώνα στις ΗΠΑ, όπου ο πρωταγωνιστής της ιστορίας ανακαλύπτει τη βαρβαρότητα της εκμετάλλευσης, τη σκληρότητα των εκμεταλλευτών. Αναφέρεται, ταυτόχρονα, στο ρόλο του αστικού κράτους, της εκπαίδευσης, της θρησκείας που διαιωνίζουν το σύστημα εκμετάλλευσης. Την ίδια στιγμή, μιλάει και για τους πρώτους αγώνες των εργατών, για τους πρωτοπόρους εκείνης της εποχής που πάλεψαν για καλύτερο μεροκάματο, αλλά με τα μάτια στραμμένα σε μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Τα μέλη της ΚΝΕ, στη συνέχεια, έφτασαν με πορεία στην πόλη του Λαυρίου και μπροστά από το άγαλμα του εκμεταλλευτή Σερπιέρι (ιδιοκτήτη των μεταλλείων) που επανέφερε πρόσφατα η δημοτική αρχή του ΠΑΣΟΚ ανάρτησαν πανό που έγραφε «Χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά». Η πορεία συνέχισε και κατέληξε μπροστά από το μνημείο της Μακρονησιώτισσας μάνας, στο λιμάνι, όπου τίμησαν τους αγωνιστές εξόριστους κομμουνιστές της Μακρονήσου.