Κοινή συνισταμένη των αναλύσεων των ιμπεριαλιστικών κέντρων και οργανισμών αποτελεί η αγωνία τους για την αναιμική πορεία ανάκαμψης σε Ευρωζώνη και ΗΠΑ.

Σε όλες τις σχετικές εκθέσεις επισημαίνεται ότι η «εύθραυστη» ανάκαμψη, που αφορά κυρίως τις ΗΠΑ και πολύ λιγότερο την Ευρωζώνη, αποτελεί προσωρινό αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερα μεγάλης κρατικής στήριξης (750 δισ. δολάρια για τις ΗΠΑ, 400 δισ. ευρώ για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού σχεδίου ανάκαμψης και 750 δισ. ευρώ ως σχεδιασμό στο πλαίσιο του μηχανισμού στήριξης της Ευρωζώνης), η οποία δεν μπορεί να συνεχιστεί απρόσκοπτα για μεγάλο διάστημα. Αναδεικνύονται οι μεγάλες δυσκολίες, τα διλήμματα και τα αδιέξοδα των διαχειριστικών επιλογών της αστικής διαχείρισης μεταξύ επεκτατικής και περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής (περιοριστική πολιτική που συμβάλλει σε παρατεταμένη βαθιά ύφεση ή επεκτατική που οδηγεί σε δημόσια υπερχρέωση και εμποδίζει την «απαραίτητη» απαξίωση κεφαλαίου). Η συζήτηση αυτή διεξάγεται στο αστικό πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ (διαμάχες Ρεπουμπλικάνων - Δημοκρατικών για το πακέτο Πόλσον, τη μεταρρύθμιση Υγείας κ.λπ.) και της Γερμανίας (προεκλογική αντιπαράθεση Βόρειας Ρηνανίας - Βεστφαλίας). Συνδέεται επίσης με τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις για το μέλλον της Ευρωζώνης.

Οι πρόσφατες εκθέσεις (ΔΝΤ, ΕΕ κ.λπ.) διαπιστώνουν ότι το 2009 εκδηλώθηκε η πιο συγχρονισμένη παγκόσμια κρίση την τελευταία 30ετία, με βάθος που έφτασε το -5% σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κράτη όπως στη Γερμανία, στην Ιαπωνία, στη Βρετανία και νωρίτερα το 2008 στις ΗΠΑ (-2,5%). Η παγκόσμια οικονομία σημείωσε συρρίκνωση που υπολογίζεται μεταξύ -0,6% και -1,2%.

Οι εκτιμήσεις των Εκθέσεων συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι το 2010 το παγκόσμιο ΑΕΠ θα εμφανίσει θετικό ρυθμό μεγέθυνσης που θα ξεπεράσει το 3%. Ωστόσο, εστιάζουν στην αβεβαιότητα και στην αστάθεια της ανάκαμψης κυρίως για την Ευρωζώνη και την Ιαπωνία και λιγότερο για τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα:

Στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι σημειώθηκε ανάκαμψη στα δύο τελευταία τρίμηνα του 2009, αλλά και στο πρώτο του 2010, ενώ προβλέπεται ότι για το 2010 ο ρυθμός μεγέθυνσης θα είναι από 2,8% σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις (5.5.2010) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έως και 3,1% σύμφωνα με το ΔΝΤ. Οι ανησυχίες σχετίζονται με τη σταθερότητα της ανάκαμψης, αφού η μεγέθυνση του ΑΕΠ εξαρτάται από τα μεγάλα πακέτα κρατικής στήριξης της οικονομίας, τα οποία θα είναι δύσκολο να συνεχιστούν και θα πρέπει σταδιακά να αποσυρθούν. Οι εκθέσεις επισημαίνουν τον κίνδυνο επιστροφής σε ύφεση λόγω πρόωρης απόσυρσης των μέτρων.

Οι εξελίξεις στην Ευρωζώνη, στις οποίες θα αναφερθούμε στη συνέχεια, επιδρούν αντιφατικά στην πορεία ανάκαμψης των ΗΠΑ. Από τη μια, η ΕΕ αποτελεί τη σημαντικότερη αγορά για την εξαγωγή εμπορευμάτων των ΗΠΑ και μια υπέρμετρη υποτίμηση του ευρώ σε σχέση με το δολάριο θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών των ΗΠΑ. Από την άλλη, όσο πιο ασταθές γίνεται το ευρώ και όσο διευρύνεται το χρέος πολλών ευρωπαϊκών κρατών, τόσο περισσότερο γίνεται πιο ελκυστικό το δολάριο, αλλά και τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ. Σημειώνουμε ότι το δημόσιο έλλειμμα των ΗΠΑ έφτασε το 12,5%, το οποίο μπορούν και διατηρούν ως ηγέτιδα ιμπεριαλιστική δύναμη και λόγω της διεθνούς θέσης του δολαρίου, ενώ το δημόσιο χρέος ξεπέρασε τα 14 τρισ. δολάρια (98% του ΑΕΠ). Αντίστοιχα, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ προβλέπεται ότι θα αυξηθεί το 2010 στο 3,7% του ΑΕΠ. Επίσης, η ανεργία στις ΗΠΑ θα παραμείνει κοντά στο 10% το 2010 και το 2011, ενώ το 2010 αναμένεται να πενταπλασιαστούν οι κατασχέσεις κατοικιών σε σχέση με το 2009.

Οι εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (5.5.2010) προβλέπουν για το 2010 αναιμική ανάκαμψη κατά 1% για την ΕΕ των 27 και 0,9% για την Ευρωζώνη. Υπενθυμίζουν ότι είχε προηγηθεί η μεγαλύτερη πτώση μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ των 27 το 2009 (-4,1% έναντι 0,6% το 2008 για την Ευρωζώνη και -4,2% έναντι 0,7% για την ΕΕ των 27).

Ωστόσο, και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί επισφαλή και αβέβαιη την πρόβλεψη ακόμα και αυτής της αναιμικής ανάκαμψης, επισημαίνοντας την αύξηση της ανεργίας, την καθήλωση των ιδιωτικών επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης, προβλέπει αυξημένη διαχειριστική δυσκολία λόγω της αυξητικής πορείας του δημόσιου ελλείμματος και του δημόσιου χρέους, καθώς και της ανισομετρίας στο ρυθμό ανάπτυξης των κρατών - μελών. Προβλέπεται νέα συρρίκνωση των ακαθάριστων επενδύσεων παγίου κεφαλαίου κατά 0,7% στην Ευρωζώνη, μετά τη μεγάλη συρρίκνωση κατά 17,3% το 2009. Η ανεργία αναμένεται να ξεπεράσει το 10,3% στην Ευρωζώνη το 2010.

Στην πραγματικότητα, οι παραδοχές των προβλέψεων είναι επισφαλείς (π.χ. για την Ελλάδα η πρόβλεψη για το ΑΕΠ είναι -3% το 2010, χωρίς συνυπολογισμό της επίδρασης του τελευταίου μεγάλου πακέτου αντιλαϊκών μέτρων στη δημόσια κατανάλωση κ.λπ.).

Αυτό πιστοποιήθηκε και με τα επείγοντα μέτρα που δρομολογήθηκαν λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση των συγκεκριμένων προβλέψεων στην έκτακτη Σύνοδο του Eurogroup και στη συνέχεια του Ecofin, όπου ομολογείται ότι «η ευρωπαϊκή οικονομία απειλείται πλέον με βαθιά ύφεση».

Ετσι, κάτω απ' την πίεση των εξελίξεων, διαμορφώθηκε μεταξύ των ηγετικών δυνάμεων της ΕΕ ένας νέος προσωρινός συμβιβασμός για τη διαχείριση της κρίσης στην Ευρωζώνη. Το πλαίσιο του προσωρινού συμβιβασμού προβλέπει:

• Αυστηρότερους κανόνες, διαδικασίες και κυρώσεις σχετικά με την τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας.
• Πλαίσιο διαχείρισης των κρίσεων και θωράκισης του ευρώ που συγκεκριμενοποιήθηκε με τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης.

Ο συγκεκριμένος μηχανισμός θα διαθέσει ως και 750 δισ. ευρώ στις χώρες της Ευρωζώνης με κατανομή 60 δισ. μέσω δανείων απ' την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 440 δισ. απ' τα κράτη - μέλη του ευρώ και 250 δισ. ευρώ απ' το ΔΝΤ.

Για να υπάρξει παροχή οικονομικής στήριξης απευθείας απ' την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αξιοποιήθηκε το Αρθρο 122 της Συνθήκης της Λισαβόνας για την ύπαρξη «εξαιρετικών περιστάσεων». Την απόφαση της ΕΕ χαιρέτισαν με ανακοινώσεις οι G-20, G-7, το ΔΝΤ και η ιαπωνική κυβέρνηση. Είχαν προηγηθεί σχετικές συνομιλίες Ομπάμα - Μέρκελ και Μέρκελ - Σαρκοζί για την ανάγκη επιτάχυνσης των παρεμβάσεων, καθώς και εκτενείς αναλύσεις βασικών επιτελείων και στα δύο ιμπεριαλιστικά κέντρα που συνέκλιναν στην ανάδειξη των δυσοίωνων επιλογών για το μέλλον της Ευρωζώνης αναδεικνύοντας τρία σενάρια:

Οι προαναφερόμενες αναλύσεις εστιάζουν επίσης στη σημασία των εξελίξεων στην Ευρωζώνη για την πορεία ανάκαμψης στις ΗΠΑ. Γενικότερα δε θ' αφεθεί μια μεγάλη πτώση του ευρώ, όπως δεν αφέθηκε πριν δύο περίπου χρόνια για το δολάριο ΗΠΑ, όταν στηρίχτηκε με ταυτόχρονη παρέμβαση της ΕΚΤ, των Κεντρικών Τραπεζών Βρετανίας, Ιαπωνίας ακόμη και Ρωσίας.

Στην πραγματικότητα, ο συμβιβασμός που οδήγησε στη συγκρότηση Μηχανισμού Στήριξης στοχεύει:

• Στη στήριξη των τραπεζικών μονοπωλιακών ομίλων των Γαλλίας, Γερμανίας, Βρετανίας που αποτελούν τους δανειστές των αδύναμων κρίκων του Μεσογειακού Νότου (Πορτογαλίας, Ισπανίας, αλλά και Ιρλανδίας κ.λπ.).
• Στη θωράκιση του ευρώ στον ανταγωνισμό του στη διεθνή αγορά, στην προστασία της Ευρωζώνης από επερχόμενες κερδοσκοπικές επιθέσεις που αφορούν το κόστος δανεισμού ορισμένων κρατών - μελών της.
• Στην αξιοποίηση του μηχανισμού ως μοχλού προώθησης των αντιλαϊκών αναδιαρθρώσεων σύμφωνα με τη «στρατηγική της ΕΕ για το 2020». Η επιβολή δέσμης μέτρων σε κάθε χώρα που θα δανείζεται, προβάλλεται ως απαραίτητος και αναγκαίος όρος για το δανεισμό της.

Ωστόσο, ο συγκεκριμένος μηχανισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ούτε την αιτία εκδήλωσης της κρίσης υπερσυσσώρευσης ούτε την ένταση της ανισομετρίας στο εσωτερικό της Ευρωζώνης και τις συνέπειες που έχει στην όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

* Το άρθρο βασίζεται σε κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ (Μάης 2010)