«Καθρέφτης» της κάθε εποχής και κοινωνίας, το θέατρο έχει ανάγκη σήμερα από δημιουργούς που να μην κλείνουν τα μάτια όχι μόνο μπροστά στα όλο και αυξανόμενα και παγκοσμιοποιούμενα φαινόμενα εκτροχιασμού, εκφασισμού, απανθρωπισμού της κοινωνίας και κατ' επέκταση και στον ορατό κίνδυνο κοινωνικής, ηθικής, συνειδησιακής, διανοητικής και συναισθηματικής εξαθλίωσης των μαζών, αλλά και στις βαθύτερες πολιτικοοικονομικές αιτίες που γεννούν αυτά τα φαινόμενα. Μια τέτοια νέα και ελπιδοφόρα δραματουργική «φωνή», αν και δε βάζει βαθύ κριτικό «νυστέρι» στα αίτια και τους υπαίτιους, είναι το έργο του νέου, γεννημένου στο Λονδίνο, Ιρλανδού συγγραφέα Ντέννις Κέλλυ «Ορφανά». Θέμα του λιτότατου και μαστορικής δραματουργικής «οικονομίας» ρεαλιστικού έργου είναι η ξενοφοβία, ο ρατσισμός και η νεοφασιστική βία εναντίον των δύστυχων μεταναστών. Με τρία όλα κι όλα πρόσωπα, σε ένα φτωχικό δωμάτιο, σε μια υποβαθμισμένη λαϊκή γειτονιά του Λονδίνου, ο συγγραφέας συμπυκνώνει το - γνώριμο και στον τόπο μας - φαινόμενο της - συνδεδεμένης και με νεοφασιστικές ομάδες - βίας κατά μεταναστών. Η ξενοφοβία, η ρατσιστική βία και η φασιστικοποίηση του ανθρώπου «φυτρώνουν» όπου υπάρχει κατάλληλο «έδαφος». Κατάλληλο «έδαφος» είναι η φτώχεια, η αμορφωσιά, η τεμπελιά, η «ορφάνια» από γονείς και κοινωνία. Ορφανεμένα νωρίς από γονείς που δεν τους δίδαξαν καμιά αξία ζωής είναι τα δύο πρόσωπα του έργου, δύο αδέλφια. Η αδελφή, μεγαλύτερη ηλικιακά από τον αδελφό της, εργάτρια, μάνα ενός μικρού παιδιού, με ένα πιάτο φαΐ και λίγο κρασί, «γιορτάζει» με τον άντρα της, στο νοικιασμένο φτωχικό τους διαμέρισμα σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά, με πολλούς μετανάστες, τη δεύτερη εγκυμοσύνη της. Ξαφνικά ανοίγει η πόρτα και εμφανίζεται ο αδελφός της, με τα ρούχα του γεμάτα αίμα. Ενας νεαρός, από τα μικράτα του ψυχοδιανοητικά πληγωμένος και φοβικά επιθετικός, λόγω της διαλυμένης οικογένειας, της ορφάνιας και της φτώχειας, που περιφέρεται άσκοπα και που, μυημένος στις ρατσιστικές ιδέες ενός νεοφασίστα φίλου του, μαχαίρωσε - αναίτια - ένα δύστυχο μετανάστη. Ψυχοδιαταραγμένο, «ορφανό» πλάσμα ο αδελφός, έχει και δεν έχει συνείδηση της πράξης του. Μάταια προσπαθεί να την κρύψει και να τη δικαιολογήσει, κατηγορώντας την κοινωνία που δεν κάνει τίποτα. Και η αδελφή, προσπαθώντας να τον προφυλάξει από την αστυνομία, επιχειρεί να δικαιολογήσει τον αδελφό της. Αλλά ο άντρας της, ως φωνή της ανθρωπιάς, της λογικής, της συνείδησης, θα εναντιωθεί στο κακό, διώχνοντας τον αδελφό, αποβάλλοντάς τον από την οικογένειά του. Το έργο, σε μεστή γλωσσικά και νοηματικά μετάφραση της Κοραλίας Σωτηριάδου, με υποδειγματικής λιτότητας και συμβολικότητας σκηνικό και κοστούμια της Μαργαρίτας Χατζηιωάννου, με ανησυχαστική μουσική του Σταύρου Γασπαρινάτου, με εξαιρετικούς φωτισμούς του Σάκη Μπιρμπίλη, σκηνοθετημένο με ρεαλιστική απλότητα, αλήθεια, δραματικό μέτρο από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, υπηρετείται και από τις λεπτοδουλεμένες - χαρακτηρολογικά και ψυχολογικά - ερμηνείες τριών ταλαντούχων νέων ηθοποιών. Του Μιχάλη Οικονόμου (σύζυγος), του Ομηρου Πουλάκη (αδελφός) και της Μαρίας Κίτσου (αδελφή).

Πολυγραφότατος, μέγας νεωτεριστής της πεζογραφίας, ένας «Οδυσσέας» της λογοτεχνίας, που αρχίζοντας από τον Ομηρο πλανήθηκε όχι μόνο σε διάφορες χώρες αλλά και σε όλα τα αισθητικά ρεύματα του 20ού αιώνα, και κατέληξε σε έναν απόλυτα ελεύθερο, προσωπικής σφραγίδας αισθητισμό, ο πάντα αυτοεξόριστος από την πατρίδα του Ιρλανδία αλλά συναισθηματικά πάντα ριζωμένος σ' αυτήν, ο Τζέιμς Τζόις, μέσα στο ογκώδες και πολύπλευρο συγγραφικό και μεταφραστικό έργο του κατέλιπε και ένα θεατρικό έργο (άλλο ένα νεανικό θεατρικό έργο του χάθηκε). Θαυμαστής της δραματουργίας του Ιψεν, ο Τζόις το 1915 γράφει και δημοσιεύει τη συλλογή διηγημάτων «Οι Δουβλινέζοι», αρχίζει να γράφει κεφάλαια του αριστουργήματός του «Οδυσσέας» και το θεατρικό «Εξόριστοι». Εργο εν πολλοίς αυτοβιογραφικό. Πλάνης στην Ευρώπη, με τη γυναίκα που ερωτεύθηκε, μια αμόρφωτη αλλά όμορφη υπηρέτρια, μάνα των παιδιών του, την οποία μετά από πολλά χρόνια έκανε νόμιμη σύζυγό του, παντρεύτηκε, υποφέροντας οικονομικά πάντα, με σοβαρό πρόβλημα όρασης που κατέληξε στην τύφλωσή του, με βιώματα απιστίας και ζήλιας, στο πρόσωπο του ακατάπαυστα πολυγραφότατου συγγραφέα Ρίτσαρντ Ρουάν πλάθει ένα σχεδόν πιστό ομοίωμά του. Ο Ρίτσαρντ, φημισμένος στο εξωτερικό αλλά μη καταξιωμένος όσο του αξίζει στην πατρίδα του, πείθεται από τον παιδικό του φίλο, γνωστό δημοσιογράφο Ρόμπερτ, να επιστρέψει στο Δουβλίνο, με τη «γυναίκα» και το παιδί του παράνομου έρωτά τους. Η επιστροφή θα ξυπνήσει μνήμες και παλιά συναισθήματα, θα εξάψει υποψίες και θα αποκαλύψει προθέσεις, προδοσίες και ενοχές. Ο Ρίτσαρντ ξαναθυμάται τον ανικανοποίητο νεανικό έρωτά του για την καλλιεργημένη και πιανίστα Βεατρίκη, τη μόνη ικανή να τον νιώσει πνευματικά. Η Βεατρίκη, όμως, δεν ανταποκρίθηκε στο δικό του έρωτα, αλλά ερωτεύθηκε τον παιδικό του φίλο και εξάδελφό της Ρόμπερτ, ο οποίος όμως ερωτοτροπούσε κρυφά από τον φίλο του με την όμορφη Βέρθα. Στον Ρόμπερτ ξαναφουντώνει ο ανικανοποίητος νεανικός έρωτας για τη Βέρθα. Η Βέρθα ξαναφοβάται μήπως την απατήσει ο Ρίτσαρντ με την Βεατρίκη, αλλά και ούτε αποκρούει και ούτε κρύβει από τον άντρα της την ξαναφουντωμένη ερωτική πολιορκία της από τον Ρόμπερτ. Αντίθετα, αποκαλύπτει λεπτομερώς τις ερωτικές εξομολογήσεις και τις σαρκικές προκλήσεις του Ρόμπερτ, «δοκιμάζοντας» τα αισθήματα του άντρα της. Καθώς κι εκείνος την αφήνει ελεύθερη να υποκύψει ή όχι σαρκικά στον Ρόμπερτ, του λέει την ώρα του ραντεβού μαζί του και τον προκαλεί να πάει κι εκείνος την ίδια ώρα στο σπίτι του φίλου του και να δει με τα μάτια του τα συμβαίνοντα. Οι σχέσεις και τα αισθήματα των προσώπων, σαν σε ρινγκ, περνούν μια σκληρή δοκιμασία - συνειδησιακή, ψυχολογική και πνευματική - κατά την οποία αποκαλύπτεται η αλήθεια του καθένα τους και όπου το κύριο ζητούμενο είναι η ελεύθερη επιλογή και αυτοδιάθεση του ατόμου, αλλά προπάντων η αγάπη. Και αυτή τελικά, όπως νίκησε στη ζωή του Τζόις, νικά και στο έργο του. Η Βέρθα θα επιλέξει εφ' όρου ζωής να ζήσει με τον Ρίτσαρντ, ακόμα και στην ξενιτιά, όπως ακριβώς έκανε και η γυναίκα του Τζόις. Η Ρούλα Πατεράκη μετέφρασε, μαζί με τον Αντώνη Γαλέο, εύγλωττα το έργο, αλλά και το σκηνοθέτησε έτσι που να προβάλλει και ο αισθητισμός της γραφής του Τζόις αλλά και το αβυσσαλέο, παρά την επιφανειακή, ειρωνική διάθεση, ψυχολογικό άλγος του ερωτικού τετράπτυχου. Μια παράσταση πολύ ενδιαφέρουσα, άκρως ατμοσφαιρική, με κοστούμια και θαυμαστής απλότητας σκηνικό του Γιώργου Πάτσα, που συμβολίζει το δαίδαλο της ψυχής και των συναισθημάτων των προσώπων, με σκιερούς φωτισμούς του Αλέκου Γιάνναρου, ήχους και μουσικές που επέλεξε ο Νέστορας Κοψιδάς, με εκφραστική κινησιολογία της Μπέτυς Δραμισιώτη και βίντεο (παραπέμπει στο γραφείο- βιβλιοθήκη του Τζόις) της Μαρίας Αθανασοπούλου, με αξιόλογες ερμηνείες από τους Ακι Βλουτή (Ρίτσαρντ), Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου (Βεατρίκη), Γιάννη Παπαδόπουλο (Ρόμπερτ), Ιριδα Χατζηιωάννου. Εκφραστικότατη η «ανέκφραστη» ερμηνεία της Τασίας Σοφιανίδου. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ο πλούτος κειμένων για τη ζωή και τη δημιουργία του Τζόις στο βιβλίο - πρόγραμμα της παράστασης, που περιλαμβάνει και τη μετάφραση του έργου.