Το 2009 εμφανίζεται μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κατά 8,2 δισ. ευρώ. Το έλλειμμα διαμορφώθηκε στο 11,2% του ΑΕΠ (26,6 δισ. ευρώ) έναντι 14,6% το 2008. Αντίστοιχα, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο μειώθηκε και έφτασε στα 30 δισ. ευρώ έναντι 44 δισ. ευρώ το 2008.

Ωστόσο η συγκεκριμένη βελτίωση αποτελεί συγκυριακό φαινόμενο και δεν αντανακλά τάση βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας. Στην πραγματικότητα σχετίζεται με την επίδραση της κρίσης, τη μείωση των εισαγωγών λόγω πτώσης της εγχώριας ζήτησης, τη μείωση των τιμών του αργού πετρελαίου σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η διατήρηση του ελλείμματος σε ψηλά επίπεδα παρά τη συγκυριακή μείωση, αντανακλά την υποχώρηση των μεριδίων αγοράς των ελληνικών εξαγωγών και γενικότερα την απώλεια ανταγωνιστικότητας στη διεθνή καπιταλιστική αγορά.

Πτωτική είναι η πορεία της εθνικής αποταμίευσης ως ποσοστό του ΑΕΠ, ολόκληρο το διάστημα 2000 - 2008 (η εθνική αποταμίευση ορίζεται ως το μέρος του εθνικού εισοδήματος που δεν αποτελεί τελική καταναλωτική δαπάνη και περιλαμβάνει τόσο την αποταμίευση της γενικής κυβέρνησης όσο και του ιδιωτικού τομέα). Η πτωτική πορεία αντανακλά τόσο την αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος όσο και τη χαμηλή αποταμίευση των νοικοκυριών (που σχετίζεται με τη στασιμότητα του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος και την εντυπωσιακή αύξηση του δανεισμού για στεγαστικές, καταναλωτικές ανάγκες την ίδια περίοδο).

Η δυναμική του δημόσιου χρέους χαρακτηρίζεται από την έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ ως εκρηκτική. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο που προβλέπει επίτευξη των ετήσιων κυβερνητικών στόχων μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος, το δημόσιο χρέος προβλέπεται να σταθεροποιηθεί στο 134,5% το 2014. Ωστόσο, οι πρόσφατες προβλέψεις του ΔΝΤ είναι σαφώς πιο απαισιόδοξες. Στο βασικό σενάριο, το ΔΝΤ προβλέπει εκτίναξη του χρέους στο 148% του ΑΕΠ μέχρι το 2013 και αναφέρεται σε πιθανότητα σταδιακής αποκλιμάκωσής του στο 120% του ΑΕΠ το 2020. Η έκθεση εκφράζει σαφείς επιφυλάξεις για τις προβλέψεις του κυβερνητικού Προγράμματος Σταθερότητας, εκτιμώντας βαθύτερη κρίση μεγαλύτερης διάρκειας, όξυνση της ταξικής πάλης που θα εμποδίσει την πλήρη εφαρμογή των μέτρων, δυσκολία επανόδου της χώρας στο δανεισμό από ιδιωτικούς ομίλους με ανεκτά επιτόκια μετά το 2012, μεγαλύτερη υστέρηση των κρατικών εσόδων λόγω της βαθύτερης συρρίκνωσης του ΑΕΠ.

Στην έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ τονίζεται ότι στην περίπτωση κλιμακούμενης αύξησης του δημόσιου χρέους και μιας νέας αύξησης των επιτοκίων δανεισμού, θα ήταν αναγκαία η λήψη πρόσθετων μέτρων. Ωστόσο η ίδια η Εκθεση επισημαίνει ότι λόγω της υπαρκτής αύξησης της φορολογικής επιβάρυνσης του λαού είναι περιορισμένες πλέον οι δυνατότητες νέων μεγάλων φορο-επιδρομών. Ενισχύεται λοιπόν ο προσανατολισμός της μείωσης των κρατικών δαπανών και επιτάχυνσης των ιδιωτικοποιήσεων.

Η Εκθεση του Διοικητή εστιάζει στη διασύνδεση της διόγκωσης του ελλείμματος και χρέους με το εξωτερικό έλλειμμα και χρέος (τα λεγόμενα δίδυμα ελλείμματα) και στην υστέρηση της εθνικής αποταμίευσης, θεωρώντας ότι αυτοί είναι οι παράγοντες που διαφοροποιούν το δημοσιονομικό εκτροχιασμό στην Ελλάδα απ' τις περιπτώσεις Ιαπωνίας, Ιταλίας (όπου υπάρχει εσωτερική αποταμίευση).

Η κυβέρνηση προβάλλει την επιλογή προσφυγής στο Μηχανισμό Στήριξης ως επιλογή σωτηρίας της ελληνικής οικονομίας απ' τη χρεοκοπία. Οπως ήδη εξηγήσαμε, πρόκειται για μηχανισμό δανεισμού με υψηλό επιτόκιο που έχει σαν στόχους:

α) Τη θωράκιση του ευρώ στον ανταγωνισμό των νομισμάτων.

β) Τη διασφάλιση των γαλλικών, γερμανικών, βρετανικών και εγχώριων ομίλων που έχουν δανείσει το ελληνικό δημόσιο.

γ) Τη στήριξη των εγχώριων μονοπωλιακών ομίλων και των τραπεζών,για τις οποίες προβλέπεται πακέτο πρόσθετων εγγυήσεων 10 δισ.

δ) Την αξιοποίηση του δανεισμού ως μοχλού για την προώθηση συνεχών κυμάτων αντιλαϊκών μέτρων με στόχο την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης και την κατεδάφιση δικαιωμάτων της εργατικής τάξης.

Η εφαρμογή των νέων αντιλαϊκών μέτρων θα επιδράσει παράλληλα στο βάθεμα της κρίσης την επόμενη διετία. Το ίδιο το μνημόνιο οικονομικής πολιτικής που συνοδεύει τη συμφωνία ενεργοποίησης του μηχανισμού στήριξης για την Ελλάδα, προβλέπει με δεδομένη την πιστή εφαρμογή των προβλεπόμενων αντιλαϊκών μέτρων και αναδιαρθρώσεων τα ακόλουθα:

• Μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 4% το 2010 και 2,5% το 2011. Συνεχή αύξηση του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ ως το 2013.
• Πρόβλεψη για κινδύνους χαμηλότερων δημόσιων εσόδων, ψηλότερων δημόσιων δαπανών που θα οδηγήσουν σε αρνητική αναθεώρηση της πρόβλεψης για το ρυθμό ανάπτυξης και λήψη πρόσθετων αντιλαϊκών μέτρων.
• Πρόβλεψη μείωσης δημόσιων επενδύσεων κατά 0,2% έως 0,4% του ΑΕΠ ετησίως για την περίοδο 2010-2012.

Τα νέα αντιλαϊκά μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που ήδη ενεργοποιήθηκαν περιλαμβάνουν κυρίως:

• Νέες μεγαλύτερες μειώσεις μισθών και συντάξεων όχι μόνο στο δημόσιο, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα.
• Αναβάθμιση του φορολογικού ελέγχου και εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης στους αυτοαπασχολούμενους, ΕΒΕ κλπ.
• Αύξηση του ΦΠΑ και γενικότερα της έμμεσης φορολογίας.

Βασικοί άξονες κλιμάκωσης της αντιλαϊκής επίθεσης το αμέσως επόμενο διάστημα είναι:

• Αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού, που αποτελεί τη σημαντικότερη παρέμβαση της περιόδου (ενίσχυση ανταποδοτικότητας, αύξηση ορίου συνταξιοδότησης, υποβάθμισης μέσω ενοποίησης των ταμείων σε 3, αποχαρακτηρισμός ΒΑΕ κλπ.).
• Μεταρρύθμιση του τομέα υγείας με αύξηση της ανταποδοτικότητας, με το διαχωρισμό του κλάδου υγείας απ' τον κλάδο συνταξιοδότησης, την κάρτα υγείας, την ολοήμερη λειτουργία των νοσοκομείων, τις αλλαγές στους μηχανισμούς τιμολόγησης και κοστολόγησης του φαρμάκου, την ανακοστολόγηση ιατρικών πράξεων, το λογιστικό έλεγχο χρήσεων στα νοσοκομεία κλπ.
• Αναδιάρθρωση της αγοράς εργασίας (μισθοί ιδιωτικού τομέα, ευελιξία και σύνδεση μισθού - παραγωγικότητας, παράταση/διεύρυνση μαθητείας, ευρύτερη χρήση μερικής απασχόλησης κλπ.).
• Απελευθέρωση των «κλειστών επαγγελμάτων».
• Επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων και της αύξησης των τιμολογίων λαϊκής κατανάλωσης σε πρώην ΔΕΚΟ (ΟΣΕ, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, ΕΥΔΑΠ - ΕΥΑΘ, ΟΛΘ, ΟΠΑΠ και περιορισμό της κρατικής συμμετοχής στη ΔΕΗ).

Οι δέσμες αντιλαϊκών μέτρων με στόχο τη θωράκιση της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλιακών ομίλων δεν έχουν ημερομηνία λήξης. Θα κλιμακωθούν την επόμενη περίοδο της τρέχουσας βαθιάς κρίσης και θα συνεχιστούν σε περίοδο αναιμικής ανάκαμψης, στο όνομα της διατήρησης της δημοσιονομικής εξυγίανσης και της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας.

Η ΝΔ, αν και στηρίζει στρατηγικές επιλογές της κυβέρνησης, εκφράζει επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα του προτεινόμενου μείγματος, που δεν αφορούν αποκλειστικά προπαγανδιστικές σκοπιμότητες. Εκφράζει τμήμα του βιομηχανικού και εμπορικού κεφαλαίου που ανησυχεί για την επίδραση των μέτρων στο βάθεμα της κρίσης, στην καθήλωση σ' ένα φαύλο κύκλο ύφεσης και επίμονων ελλειμμάτων. Στηρίζει τις αντιλαϊκές κατευθύνσεις των αναδιαρθρώσεων (εργασιακές σχέσεις, ασφαλιστικό κλπ.) και προβάλλει ως προτεραιότητα τα μέτρα τόνωσης της ανάπτυξης με ελάχιστο δημοσιονομικό κόστος (π.χ. πώληση - ενοικίαση ακίνητης περιουσίας του δημοσίου, λιμανιών - αεροδρομίων, επιτάχυνση ιδιωτικοποιήσεων), θέτει στο επίκεντρο την αδυναμία του σημερινού κρατικού μηχανισμού να συμβάλει στην αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων.

Αποδίδει σκοπιμότητα, στους χειρισμούς της κυβέρνησης το τελευταίο επτάμηνο σχετικά με το δανεισμό της χώρας (απόφαση διόγκωσης ελλείμματος για το 2009, κυβερνητικές εξαγγελίες για κίνδυνο χρεοκοπίας πριν διασφαλιστεί ο δανεισμός της χώρας με καλύτερους όρους, άρνηση λήψης του πρώτου πακέτου προσφορών με μικρότερα επιτόκια κλπ.).

Η πρόσφατη τοποθέτηση του προέδρου της για «κατάργηση του Μνημονίου μέσα από ανάπτυξη» δεν αναιρεί τov προσανατολισμό της ΝΔ στη στρατηγική της ΕΕ για αναδιάρθρωση συνταξιοδοτικού και εργασιακών σχέσεων με απώλεια κατακτήσεων. Αυτή η τοποθέτηση δεν είναι συμπαγής. Ενα τμήμα της ουσιαστικά επιθυμούσε εμφανή υπερψήφιση της συμφωνίας με ΔΝΤ - ΕΕ (όχι μόνο η Μπακογιάννη αλλά και ο Αβραμόπουλος και άλλοι, ανεξάρτητα από το πώς ψήφισαν). Αντίστοιχα και το ΠΑΣΟΚ δεν είναι συμπαγές ως προς το μίγμα πολιτικής.

Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφει 2 βασικές παραλλαγές στις προτάσεις του:

• Η πρώτη, του ΣΥΝ, στηρίζει ανοιχτά την αστική διαχειριστική πρόταση της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, για να δοθεί ώθηση στην καπιταλιστική ανάπτυξη με κρατικές επενδύσεις. Εστιάζει στην αναδιαπραγμάτευση του χρέους (διαγραφή ενός μέρους, χρονική μετακύληση του υπολοίπου, μείωση επιτοκίων κλπ).

Ο Γ. Δραγασάκης, εκφραστής αυτής της θέσης, ομολογεί ότι πρόκειται στην ουσία για την πρόταση Brady, υφυπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ το 1989, για την καπιταλιστική διαχείριση σε συνθήκες υπερχρέωσης. Διανθίζει την πρόταση του με τις γνωστές θέσεις περί δίκαιης αναδιανομής και παραγωγικής ανασυγκρότησης στο πλαίσιο της ΕΕ και γενικότερα του καπιταλισμού.

• Η δεύτερη, συνιστωσών του ΣΥΡΙΖΑ και άλλων οπορτουνιστικών ομάδων (Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής, ΚΟΕ κλπ.), καθώς και της Αριστερής Πρωτοβουλίας του ΠΑΣΟΚ, ανοίγει ζήτημα συγκρότησης πατριωτικού μετώπου που θα οδηγήσει σε στάση και άρνηση πληρωμών του χρέους, θα διαπραγματευτεί την έξοδο απ' την Ευρωζώνη και θα διαφοροποιήσει τις συμμαχίες της χώρας με τα ιμπεριαλιστικά κέντρα (άνοιγμα σε Ρωσία, Κίνα, Aραβικά κεφάλαια κλπ.).

Αυτή η γραμμή εκφράζεται με διάφορες παραλλαγές και αποχρώσεις. Η διαφορά τους με την πρώτη είναι κυρίως ως προς την έξοδο από την Ευρωζώνη. Η θέση ορισμένων να τεθούν «οι τράπεζες υπό δημόσιο έλεγχο» σχετίζεται με τον έλεγχο για να μην εξαγοραστούν «για ένα κομμάτι ψωμί», αφού θα υποστούν απαξίωση κεφαλαίου με την υποτίμηση του νομίσματος και για να ελεγχθεί η εκροή κεφαλαίων. Η συγκεκριμένη πρόταση αφήνει στο απυρόβλητο την καπιταλιστική ιδιοκτησία των μονοπωλιακών ομίλων και τη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ. Αν και συχνά κάνουν κριτική στον καπιταλισμό με βαρύτατους χαρακτηρισμούς (Ν. Γαλάνης της ΚΟΕ: «τέλος εποχής ολόκληρου του καπιταλισμού», εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» 19.5.2010), προβάλλουν έναν εκτατικό τύπο δημοσιονομικής διαχείρισης με κυβερνητικό φορέα την Αριστερά.

Ο ΛΑ.Ο.Σ. συνδυάζει τη στήριξη των κυβερνητικών μέτρων με την ψευδεπίγραφη κριτική των αναπτυξιακών πρωτοβουλιών της κυβέρνησης για την ανάγκη επιτάχυνσης και τη δημιουργία ευνοϊκότερου κλίματος για τις ιδιωτικές επενδύσεις και ιδιαίτερα για τις ξένες επενδύσεις.

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας διάδοχων σχημάτων διακυβέρνησης, αναμόρφωσης του πολιτικού συστήματος, δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη και η πρόσφατη επίθεση του προέδρου του ΣΕΒ Δασκαλόπουλου στο πολιτικό προσωπικό της αστικής τάξης. Οι συγκεκριμένες δηλώσεις, σε συνδυασμό με κινήσεις αστών πολιτικών (Μπακογιάννη, Μάνος), σηματοδοτούν κινητικότητα για την εμφάνιση φιλελεύθερου πόλου με άξονα την εναντίωση στον κρατισμό και την επιτάχυνση των αναδιαρθρώσεων.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

* Το άρθρο βασίζεται σε κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ (Μάης 2010)