Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι (Ιούλης 1974)

έτσι λέει κι ο πατέρας μου συχνά.

Η δική μου η πατρίδα έχει μοιραστεί στα δυο,

ποιο από τα δυο κομμάτια πρέπει ν' αγαπώ;».

Το τετράστιχο της Γιεσίν Νεσίν, έμελλε να γίνει ύμνος για την Κύπρο και να εκφράσει το σύνολο σχεδόν των προσφύγων, που επί 35 χρόνια φτάνουν στα οδοφράγματα και ζητούν να γυρίσουν στον τόπο τους. Από τις 15 Ιούλη του 1974, που έγινε το φασιστικό πραξικόπημα της ελλαδικής χούντας, της ΕΟΚΑ Β' και των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που νέμονται την ευρύτερη περιοχή, και τις 20 Ιούλη του 1974, οπότε και ακολούθησε η πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής, έχουν περάσει 35 χρόνια.

35 χρόνια πόνου, καρτερικότητας και μαρτυρίου. Συναισθήματα που αγγίζουν όλες τις κοινότητες του κυπριακού λαού, Ελληνοκύπριους, Τουρκοκύπριους, Μαρωνίτες, Λατίνους και Αρμένιους. Μία τραγωδία και μία πατρίδα μοιρασμένη, που δεν κάνει διακρίσεις.

«Κυπραίοι που μιλούν ελληνικά και Κυπραίοι που μιλούν τουρκικά, είμαστε ίδιοι», λέει ο Χακκί και τα μάτια του γεμίζουν δάκρυα. «Και του χρόνου σπίτι μας», ένας παππούς στην ελληνοκυπριακή πλευρά.

Φέτος, στην Κύπρο πραγματοποιούνται απευθείας διαπραγματεύσεις, με θέμα την επίλυση του Κυπριακού, μεταξύ του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια, και του Τουρκοκύπριου ηγέτη, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά επιμένει στη λύση αρχών, βάσει της δικοινοτικής - διζωνικής ομοσπονδίας, με μία ιθαγένεια και μία διεθνή προσωπικότητα, σύμφωνα με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου, χωρίς επιδιαιτησίες, εγγυήτριες δυνάμεις, «μητέρες πατρίδες και παραμάνες». Μία δίκαιη και βιώσιμη λύση για τον κυπριακό λαό, που θα επουλώνει τις πληγές και δε θα ανοίγει καινούριες. Η Τουρκία επιμένει και καθοδηγεί στη λύση «δύο ίσων συνιστώντων κρατών, στο πλαίσιο της συνομοσπονδίας», κάνοντας λόγο για την «ύπαρξη δύο λαών» στο Νησί και επαναφέροντας σε κάθε ευκαιρία το «Σχέδιο Ανάν».

Ωστόσο, το Κυπριακό είναι ένα πρόβλημα, που μετρά περισσότερα από 60 χρόνια στην πρόσφατη Ιστορία και χάνεται στο χρόνο. Αιτία, η γεωστρατηγική θέση του Νησιού, που κατέχει θέση - κλειδί για κάθε ιμπεριαλιστικό σχέδιο ελέγχου της Μέσης Ανατολής και αποτελεί κόμβο για όλες τις γραμμές συγκοινωνιών προς την περιοχή αυτήν. Απέχει 175 μίλια από τη Βηρυτό, 175 από τη Χάιφα και 190 από τη διώρυγα του Σουέζ. Αποτελεί την ιδανική βάση συγκέντρωσης και ανεφοδιασμού στρατευμάτων για ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Αλλωστε, ΗΠΑ, Βρετανία και ΝΑΤΟ διαθέτουν εγκαταστάσεις συλλογής πληροφοριών στην Κύπρο, οι οποίες εξυπηρετούν μόνιμα δυτικά συμφέροντα ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Η θέση της και μόνο, λοιπόν, κάνει την Κύπρο «Μήλον της Εριδος» μεταξύ των ιμπεριαλιστών, που σχεδίαζαν τη διχοτόμησή της από τη δεκαετία του '50 ακόμα. Τα προβλήματα στη σύγχρονη Ιστορία ξεκινούν με τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, οπότε και ο κυπριακός λαός συνειδητοποίησε την ανάγκη να διεκδικήσει αγωνιστικά την εθνική του απελευθέρωση, από το Ηνωμένο Βασίλειο, του οποίου αποτελούσε αποικία. Οι πρώτες μεγάλες διαδηλώσεις στην Κύπρο διοργανώνονται με επικεφαλής το ΑΚΕΛ, το 1945, και έπεται συνέχεια.

Στο παιχνίδι μπαίνουν και οι ΗΠΑ, που αναλαμβάνουν την ηγεμονία στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, εντάσσοντας και αυτές την Κύπρο στο στρατηγικό σχεδιασμό, το δικό τους και του ΝΑΤΟ. Από το 1949, που ιδρύεται το ΝΑΤΟ, και μετά, σταθερό, ακλόνητο στοιχείο της αμερικανικής πολιτικής στο πρόβλημα της Κύπρου ήταν ο έλεγχός του, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από την Ατλαντική Συμμαχία, η αναζήτηση δηλαδή της όποιας λύσης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Ετσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε κάθε φάση που γνώρισε το κυπριακό ζήτημα, πολέμησαν οποιαδήποτε προσπάθεια διεθνοποίησής του μέσω του ΟΗΕ. Υποστηρικτές τους σε αυτές τις προσπάθειες ήταν, πάγια, η κυρίαρχη τάξη της Ελλάδας και των κομμάτων της, αλλά και η κυρίαρχη τάξη της Τουρκίας, την οποία οι ίδιοι έβαλαν στο Κυπριακό.

Την περίοδο του '55, γεννιούνται στην Κύπρο η ΕΟΚΑ, του χίτη Γ. Γρίβα, ο οποίος, στο όνομα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, δολοφονούσε και τρομοκρατούσε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους αριστερούς, τα στελέχη, τα μέλη και τους οπαδούς του ΑΚΕΛ, παρά το γεγονός ότι στις τάξεις της υπήρξαν και αγνοί αγωνιστές. Αντίστοιχα, στην τουρκοκυπριακή κοινότητα γεννιέται, από τον Ραούφ Ντεκτάς, ακόμα μια εθνικιστική τρομοκρατική τουρκοκυπριακή οργάνωση με το όνομα ΚΙΤΕΜΠ, που το 1957 εξελίχθηκε στην ΤΜΤ, η οποία καλούσε σε αγώνα κατά των Ελληνοκυπρίων. Χύνεται το πρώτο αίμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων και μπαίνουν οι σπόροι της διχόνοιας...

Το '50, η Βρετανία και οι ΗΠΑ, στο πλαίσιο της πολιτικής του «διαίρει και βασίλευε», εμπλέκουν στο Κυπριακό την Τουρκία, καλλιεργώντας εθνική συνείδηση στην τουρκοκυπριακή κοινοτητα. Η ανοιχτή εμπλοκή της Τουρκίας στο ζήτημα της Κύπρου έχει την αρχή της στα τέλη Ιούνη του 1955, όταν η Βρετανία κάλεσε Ελλάδα και Τουρκία σε τριμερή Διάσκεψη στο Λονδίνο για το Κυπριακό, καθιστώντας έτσι την Τουρκία ισότιμο συνομιλητή στις υποθέσεις της Κύπρου, επιδιώκοντας να μην ξανατεθεί το Κυπριακό στον ΟΗΕ.

Ταυτόχρονα, αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σχέδια διχοτόμησης του Νησιού. Χαρακτηριστικό το σχέδιο Μακ Μίλαν το 1958 - «Σχέδιο για Συνεταιρισμό στην Κύπρο» - που προέβλεπε τη σύνδεση της Κύπρου με τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία και τη συνεργασία των τριών κρατών για τη διοίκηση του Νησιού, τη συγκρότηση δύο Κοινοβουλίων, με δύο ιθαγένειες για τους κατοίκους του και μεταβατικό στάδιο 7 χρόνων.

Το 1960 υπογράφονται οι Συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου, οι οποίες και θέτουν τις βάσεις της διχοτόμησης, αφού προέβλεπαν:

-- Τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτους με επίσημες γλώσσες την ελληνική και την τουρκική, υπό την κηδεμονία της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Τα τρία κράτη - κηδεμόνες εγγυούνταν την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με το δικαίωμα να επεμβαίνουν από κοινού ή το καθένα χωριστά όταν αυτή απειλείται.

-- Τον αποκλεισμό οποιασδήποτε μερικής ή ολικής ένωσης του κυπριακού κράτους με κάποιο άλλο. Στο πλαίσιο αυτό, τα βασικά σημεία του κυπριακού Συντάγματος, διατυπωμένα με βάση τις αρχές των Συμφωνιών, δε θα ήταν δυνατό να τροποποιηθούν.

-- Ως σύστημα διακυβέρνησης της Κύπρου ορίστηκε η Προεδρική Δημοκρατία, με Πρόεδρο Ελληνοκύπριο και αντιπρόεδρο Τουρκοκύπριο, εκλεγμένους τον πρώτο από τους ελληνικής και τον δεύτερο από τους τουρκικής καταγωγής κατοίκους του νησιού. Και ο Πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος οπλίζονταν με το δικαίωμα του βέτο για θέματα της εξωτερικής πολιτικής, των Ενόπλων Δυνάμεων, της ασφάλειας κλπ.

-- Το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποτελούνταν από επτά Ελληνοκύπριους και τρεις Τουρκοκύπριους.

-- Θα υπήρχε μία ενιαία Βουλή, όπου το 70% των εδρών θα το είχαν οι Ελληνοκύπριοι και το 30% οι Τουρκοκύπριοι (οι δύο κοινότητες θα ψήφιζαν ξεχωριστά η κάθε μία). Επίσης, θα υπήρχαν δύο ακόμη Βουλές, μία ελληνοκυπριακή και μία τουρκοκυπριακή που θα αποφάσιζαν για τα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και πνευματικά ζητήματα των δύο κοινοτήτων.

-- Οι μεγαλύτεροι δήμοι της Κύπρου θα διχοτομούνταν.

-- Η Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε στρατό δύο χιλιάδων ανδρών, από τους οποίους το 60% θα ήταν Ελληνοκύπριοι και το 40% Τουρκοκύπριοι. Ισος αριθμός ανδρών θα αποτελούσε και τα Σώματα Ασφαλείας, αλλά εδώ ο συσχετισμός θα ήταν 70% προς 30% αντίστοιχα, με δύο αρχηγούς, έναν από κάθε κοινότητα.

-- Η Μ. Βρετανία θα διατηρούσε τις βάσεις της στις περιοχές Ακρωτήρι, Επισκοπή, Παραμάλι, Δεκέλεια, Πέργαμος, Αγιος Νικόλαος και Ξυλοφάγου, καθώς και το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το λιμάνι της Αμμοχώστου και το αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Επίσης, στο Νησί θα στάθμευε τριμερές στρατηγείο Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου, καθώς και ελληνική στρατιωτική δύναμη 950 ανδρών και τουρκική 650 για την εγγύηση τήρησης των συμφωνιών.

Παράλληλα, Καραμανλής και Μεντερές υπογράφουν «συμφωνία κυρίων», εξασφαλίζοντας ότι θα προωθήσουν την είσοδο της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, αλλά και την εγκατάσταση βάσεών του στο Νησί, ενώ δεσμεύονται επίσης, προκειμένου να παρέμβουν στις κυπριακές αρχές να τεθούν εκτός νόμου το κομμουνιστικό κόμμα και η «κομμουνιστική δράση».

Οι Συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου δίνουν στην Κύπρο κρατική υπόσταση και δημιουργείται το Σύνταγμα του '60. Ενα Σύνταγμα, του οποίου την επομένη της γέννησής του σχεδιάζεται ο ενταφιασμός. Αποτέλεσμα του αγγλοαμερικανικού ιμπεριαλισμού είναι και η κρίση του '63, οπότε και ο Μακάριος προωθεί συνταγματικές αλλαγές και τα «13 σημεία», οδηγώντας στην πρώτη διχοτόμηση με την χάραξη της πράσινης γραμμής.

Το καλοκαίρι του 1964 ακολουθεί η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, που συμφωνεί με τις ΗΠΑ για αναζήτηση λύσης εκτός του πλαισίου του ΟΗΕ με έμμεσο ελληνοτουρκικό διάλογο, με διαιτητή τον πρώην Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Ντιν Ατσεσον, ο οποίος υποβάλλει τις προτάσεις του με φόντο τη διχοτόμηση. Ηταν τότε, που ο Γεώργιος Παπανδρέου πρότεινε να πάρει η Τουρκία το Καστελόριζο και η Ελλάδα ολόκληρη την Κύπρο.

Την ίδια εποχή, καλλιεργείται και η πραξικοπηματική ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ταυτόχρονα με την προετοιμασία της Τουρκίας, ώστε να επέμβει στρατιωτικά σε αυτό το ενδεχόμενο και να πάρει με τη δύναμη των όπλων όσα το σχέδιο Ατσεσον τής έδινε. Τα σχέδια δεν ευδοκιμούν και έτσι συνεχίζεται η πολιτική της αποδιεθνοποίησης - ΝΑΤΟποίησης του Κυπριακού, μέχρι την επιβολή της χούντας στην Ελλάδα.

Στις 15 Ιούλη 1974, πραγματοποιείται το πραξικόπημα της ελλαδικής χούντας και της ΕΟΚΑ Β' με την ιμπεριαλιστική υπογραφή των ΗΠΑ, για την ανατροπή του Μακαρίου. Πέντε μέρες μετά, ακολούθησε η τουρκική εισβολή, που δε συναντά καμία αντίσταση, ούτε από την Ελλάδα, ούτε φυσικά από τους ιμπεριαλιστές...

Πηγές:

1. Τα κείμενα των συμφωνιών: Γ. Ζωίδη - Τ. Αδάμου: «Η πάλη της Κύπρου για τη Λευτεριά», ΠΛΕ - 1960, σελ. 193-212. 2. Χρησιμοποιήθηκε, επίσης, το αρχείο του «Ρ» από το 1974 μέχρι σήμερα. 3. Τα βιβλία Ανδρέα ΦΑΝΤΗ, «Κυπριακό 1960-1974, Αναζητώντας την Αλήθεια», Νίκου Ψυρούκη, «Κύπρος, από την αυτοδιάθεση στην κατοχή».