Παπαγεωργίου Βασίλης |
Η ίδρυση του ΕΚΕΘΕΧ κινείται στην ίδια κατεύθυνση που άνοιξε το ΠΑΣΟΚ με τη μετατροπή πολλών πολιτιστικών οργανισμών από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ, κατεύθυνση που συνεχίζει να κινείται και η ΝΔ και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις προχωράει ακόμη περισσότερο, όπως το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το οποίο έχει πια υπαχθεί στο νόμο περί ΔΕΚΟ.
Από την αιτιολογική έκθεση που συνόδευε το σχέδιο Νόμου είναι προφανείς οι σκοποί της ίδρυσης του ΕΚΕΘΕΧ. Ο πρώτος και κύριος λόγος που φτιάχνεται είναι η προβολή της χώρας στο εξωτερικό μέσω του θεάτρου. Δε θα είχε κανείς αντίρρηση να παίζει και έναν τέτοιο ρόλο το ΕΚΕΘΕΧ. Αν σαν βασικό του στόχο και προοπτική είχε την ανάπτυξη της θεατρικής τέχνης και του χορού, αν η ίδρυσή του στόχευε στο να συμβάλει στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για ανεμπόδιστη δημιουργία στο θέατρο και το χορό. Αν είχε σαν στόχο την ανάληψη δράσεων για την πλατύτερη επικοινωνία λαϊκών στρωμάτων με το θέατρο και το χορό.
Ετσι, η τέτοια έμφαση στην προβολή της χώρας στο εξωτερικό μέσω του θεάτρου και του χορού, μας οδηγεί συνειρμικά στη λογική που έχει, κατ' επανάληψη, προβληθεί για το περιεχόμενο της πολιτιστικής πολιτικής που έχει στον πυρήνα της τη σύνδεση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων με την τουριστική βιομηχανία.
Ετσι ιδρύει ΝΠΙΔ, το οποίο υποτίθεται ότι ενεργεί για το δημόσιο συμφέρον, διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα, αλλά με τη νομική μορφή που έχει δεν υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο. Ετσι, διασφαλίζει ότι με απλές διαδικασίες θα μπορεί να ενεργεί και, μάλιστα, ακριβώς όπως θέλει ο υπουργός, αφού όλες οι διαδικασίες που αφορούν σε αναθέσεις μελετών, προμήθειες, προκηρύξεις διαγωνισμών και οι σχετικές συμβάσεις θα εγκρίνονται από αυτόν (άρθρο 11). Μπορεί κανείς να πει ότι αυτό δεν είναι κατ' ανάγκη αρνητικό. Στην ουσία, όμως, εκείνο που καλύπτει με αυτήν τη διάταξη είναι η άμεση εξάρτηση του Κέντρου από το υπουργείο και τις επιλογές του. Ουσιαστικά σημαίνει ότι εκχωρεί αρμοδιότητες του ΥΠΠΟ (Διεύθυνση Θεάτρου και Χορού) σε ένα ΝΠΙΔ. Ποιος είναι ο λόγος που θεωρεί η κυβέρνηση αναγκαία αυτήν τη ρύθμιση; Μια σκέψη είναι ότι θέλει να λειτουργεί ευέλικτα και απρόσκοπτα και κυρίως χωρίς να χρεώνεται την ευθύνη, αλλά και χωρίς ουσιαστικά να υπόκειται σε κοινωνικό έλεγχο η όλη δραστηριότητα του Κέντρου.
Το ευέλικτο το εξασφαλίζει με τη νομική μορφή. Το απρόσκοπτο το εξασφαλίζει διορίζοντας ένα 9μελές ΔΣ από τα μέλη του οποίου μόνο δύο είναι εκπρόσωποι που στέλνονται από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς φορείς του θεάτρου και του χορού (άρθρο 4), ενώ όλοι οι υπόλοιποι είναι απευθείας διορισμένοι από τον υπουργό. Το μόνο προαπαιτούμενο προσόν αυτών των προσώπων είναι επί λέξει «Ως Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος ορίζεται προσωπικότητα από το χώρο των Γραμμάτων, του θεάτρου ή του χορού» (άρθρο 4 παρ. 2), το ίδιο προσόν προβλέπεται να έχουν και οι άλλοι τέσσερις από τους υπόλοιπους πέντε διορισμένους (άρθρο 4 παρ. 3), ο πέμπτος είναι ο εκάστοτε προϊστάμενος της Διεύθυνσης θεάτρου και χορού του ΥΠΠΟ. Το γεγονός ότι δεν αναφέρει ρητά για ποιους φορείς μιλάει και κυρίως επειδή δεν προσδιορίζει αν πρόκειται για συνδικαλιστικούς φορείς εργαζομένων ή επαγγελματικές ενώσεις εργοδοτών αφήνει ανοιχτό το περιθώριο της απομόνωσης των συνδικαλιστικών φορέων των εργαζομένων του χώρου από το ΕΚΕΘΕΧ. Φυσικά, η παρουσία αυτών των εκπροσώπων έτσι και αλλιώς είναι το άλλοθι που χρειάζεται η κυβέρνηση για να δηλώσει τον δήθεν σεβασμό της προς το μαζικό κίνημα, ενώ στην πραγματικότητα το θέλει απλά συνένοχο στις επιλογές της. Αυτό φαίνεται από το άρθρο 4 παρ. 4 όπου προβλέπεται ο ελάχιστος αριθμός παρόντων για την ύπαρξη απαρτίας. Ακόμη και στην οριακή αυτή περίπτωση απαρτίας οι εκπρόσωποι των φορέων είναι μειοψηφία.
Παρ' όλο που το ΔΣ, ουσιαστικά, ελέγχεται από τον ΥΠΠΟ, εντούτοις στο νομοσχέδιο εφαρμόζεται η ενός ανδρός αρχή, αφού ο διευθυντής του Κέντρου είναι αυτός που έχει όλη την ευθύνη της λειτουργίας του Κέντρου. Υποβάλλει για έγκριση στο ΔΣ το πρόγραμμα δράσης του Κέντρου, αλλά μετά την έγκρισή του αυτός αποφασίζει για όλες τις δραστηριότητές του χωρίς άλλη ενδιάμεση αναφορά στο ΔΣ, παρά μόνο στον ετήσιο απολογισμό του. Δηλαδή, όταν όλα θα έχουν, ήδη, πραγματοποιηθεί, για να πάρει το καλώς έχει.
Είναι, επίσης, προφανές από τις οικονομικές ρυθμίσεις που αφορούν στο Κέντρο, ότι το ΥΠΠΟ δεν υποχρεώνεται να καλύπτει το σύνολο της δαπάνης λειτουργίας του και των δαπανών που αφορούν στις επιχορηγήσεις θεατρικών ή χορευτικών σχημάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Δύο είναι τα στοιχεία που οδηγούν σε μια τέτοια εκτίμηση. Δεν προβλέπεται από το νομοσχέδιο ειδικός κωδικός για το Κέντρο και δεν υπάρχει ρητή διάταξη, που υπάρχει σε νόμους που αφορούν σε άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς (κρατικά θέατρα, ΕΛΣ, Μέγαρο Μουσικής), όπου προβλέπεται η κάλυψη από το ΥΠΠΟ του συνόλου του προϋπολογισμού τους. Ιδιαίτερα για το Μέγαρο η κάλυψη των οικονομικών του από το ΥΠΠΟ προβλέπεται από τη σχετική σύμβαση που επικυρώνει ο Ν. 2273/1994.
Η σχετική διάταξη για το Κέντρο προβλέπει «1. Το Κέντρο για την εκπλήρωση του σκοπού του χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς και από: ...» και παραθέτει τις άλλες πηγές χρηματοδότησης. Η παράθεση των άλλων πηγών, στην προκειμένη περίπτωση, δεν έχει τον τυπικό χαρακτήρα να δίνει τη δυνατότητα αποδοχής προσφορών κληροδοτημάτων ή και δωρεών από ιδιώτες, αλλά με δεδομένο τη μη ρητή υποχρέωση του ΥΠΠΟ να καλύπτει τον προϋπολογισμό της ετήσιας δαπάνης από τον κρατικό προϋπολογισμό καθιστά αυτές τις ρυθμίσεις ουσιαστικές. Πρόσθετο στοιχείο, που, επίσης, δεν έχει μόνο τυπικό χαρακτήρα είναι ότι στην έκθεση και την ειδική έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους δε δίνονται στοιχεία για την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού και μάλιστα η ετήσια δαπάνη του κρατικού προϋπολογισμού για το Κέντρο χαρακτηρίζεται ως «επιχορήγηση»!
Από τις δύο εκθέσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, προβλέπεται ότι η ετήσια δαπάνη λειτουργίας του Κέντρου, χωρίς σ' αυτή να υπολογίζονται τα ποσά των επιχορηγήσεων που θα δώσει στα θεατρικά και χορευτικά σχήματα ανέρχεται σε 1.122.400,00 ευρώ. Η δε δαπάνη για τον εξοπλισμό και την εγκατάστασή του σε 200.000,00 ευρώ, δηλαδή σύνολο δαπάνης 1.322.400,00 ευρώ. Αν αυτό το ποσό καλυφθεί, όπως πρέπει από το ΥΠΠΟ, και με δεδομένο ότι ο προϋπολογισμός του ΥΠΠΟ είναι, ήδη, ανεπαρκής για να καλύψει τις πραγματικές πολιτιστικές ανάγκες, η επιβάρυνσή του με αυτό το ποσό είναι σίγουρο ότι θα έχει επιπτώσεις σε άλλους τομείς της πολιτιστικής δραστηριότητας και όχι μόνο των Τεχνών. Ή, σε μια άλλη περίπτωση, το Κέντρο από την πρώτη κιόλας στιγμή θα προσφύγει στον ιδιωτικό τομέα, με τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις θα έχει αυτό.
Το ερώτημα που μπαίνει είναι, αν πραγματικά υπάρχει η ανάγκη ενός τέτοιου Κέντρου. Κανένας δε θα είχε αντίρρηση για την ύπαρξη ενός δημόσιου φορέα που θα βρίσκεται κάτω από δημόσιο έλεγχο. Ενα φορέα, που σε συνεργασία με τα συνδικάτα πρώτα και κύρια του χώρου, θα εκπονούσε προγράμματα, θα αναλάμβανε πρωτοβουλίες και θα εισηγούνταν μέτρα για την ανάπτυξη του θεάτρου και του χορού στην Ελλάδα. Μια ανάπτυξη που θα είχε στο κέντρο της τις λαϊκές ανάγκες για αισθητική καλλιέργεια και ψυχαγωγία, την έρευνα γύρω από το θέατρο και το χορό του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Μια ανάπτυξη που θα επέτρεπε και θα διαμόρφωνε τις προϋποθέσεις για την ανεμπόδιστη δημιουργία στο θέατρο και το χορό, χωρίς τις στρεβλώσεις της εμπορευματοποίησής τους που επιβάλλει η πολιτική και οι ανάγκες για συσσώρευση πλούτου του μεγάλου κεφαλαίου. Ενα φορέα πραγματικό στήριγμα των ανθρώπων που μοχθούν για το θέατρο και το χορό.