Ηταν η πρώτη σύντομη συνέντευξη της Αλέιδα Γκεβάρα όταν ήρθε στη χώρα μας, καλεσμένη από τον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο. Εγινε μια εκδήλωση για να την τιμήσουν και στο τέλος την παρακάλεσα να μου αφιερώσει λίγο χρόνο για λίγες ερωτήσεις.

Της χάρισα μία από τις ζωγραφισμένες πέτρες του Γιάννη Ρίτσου που κοσμούσαν τη βιβλιοθήκη μου, γιατί ήμουν σίγουρη ότι τον γνώριζε και τον θαύμαζε. Συγκινήθηκε. Είχε έκφραση γλυκιά και χαμόγελο ζεστό. Προσιτή παρουσία.

Κόρη ενός υπερανθρώπου, του Τσε Γκεβάρα.

- Τον θεωρούμε ημίθεο τον πατέρα σας. Αυτό το εισπράττετε από τον κόσμο;

- Είναι τεράστιος ο θαυμασμός, η αγάπη του κόσμου. Ηταν ο άνθρωπος που κυριαρχήθηκε από τα ιδανικά του. Στο τελευταίο γράμμα που μας έστειλε, έγραφε:

«Αν έρθει η μέρα που θα διαβάσετε αυτό το γράμμα μου, θα πει πως ο πατέρας σας έχει φύγει από κοντά σας. Ο πατέρας σας είναι ένας άνθρωπος που ενεργεί όπως σκέφτεται. Που έμεινε πάντα πιστός στις πεποιθήσεις του. Προπάντων, να κρατήσετε μέσα σας την ικανότητα να αισθάνεστε πολύ βαθιά κάθε αδικία που διαπράττεται εναντίον οποιουδήποτε, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται στον κόσμο. Αυτή είναι η πιο ωραία αρετή ενός επαναστάτη».

- Και η γνωριμία του με τον Φιντέλ πόσο τον καθόρισε;

- Στο Μεξικό έγινε η πρώτη τους συνάντηση. Μίλησαν για θέματα πολιτικά. Απλά και ξεκάθαρα. Τον εντυπωσίασαν οι απόψεις του Φιντέλ, οι θέσεις του, και σκέφτηκε ότι αξίζει να πεθάνει κανείς για τα μεγάλα ιδανικά.

Τα χαρακτηριστικά του ήταν η πίστη του, η επιμονή, η αυταπάρνηση, η περιφρόνηση στον θάνατο.

- Τι αγαπάτε περισσότερο, την τέχνη ή την πολιτική;

- Και με τα δύο γνωρίζεις καλύτερα τους ανθρώπους. Συνδέονται μεταξύ τους. Οπως αυτή η πέτρα που μου χαρίσατε, του Γιάννη Ρίτσου. Πάνω σε μια πέτρα, που είναι δύσκολο να ζωγραφίσεις, αποτύπωσε την ιδεολογία του. Την ελεύθερη σκέψη του.

Αγαπώ, πάντως, οτιδήποτε είναι προοδευτικό.

- Ποιο είναι το στοιχείο που θαυμάζετε σε έναν άνθρωπο;

- Η συνέπεια. Αυτό χαρακτήριζε και τον πατέρα μου. Του προσφέρθηκαν διάφορες θέσεις υψηλές μετά την επικράτηση της Επανάστασης, αλλά δεν ήταν αυτός ο σκοπός στη ζωή του. Η εξασφάλιση μιας θέσης. Ηταν αγωνιστής, επαναστάτης. Πίστευε ότι κάθε λαός που ελευθερώνεται είναι ένα κερδισμένο σκαλοπάτι της μάχης για την απελευθέρωση ενός άλλου λαού.

Ισως η Αλέιδα δεν πρόλαβε να απαντήσει σε άλλες ερωτήσεις, όμως η σοφή παιδαγωγός μας Ελλη Αλεξίου βρήκε χρόνο να γράψει κάποιες σκέψεις για τον Τσε Γκεβάρα.

«Ο Τσε έγραφε πολύ, τα συμβάντα της κάθε μέρας, τις δύσκολες ώρες, τα απρόοπτα, τα ριψοκίνδυνα τολμήματα με τα αποτελέσματά τους, τους τρόπους που υπερνικήθηκαν αξεπέραστα εμπόδια ή που διαψεύστηκαν ελπίδες και τέλειωσαν επιχειρήσεις με απώλειες, θανάτους και αποδεκατισμό.

Ολα αυτά τα κατέγραφε για να γίνουν οι εμπειρίες αυτές διδάγματα για μελλοντικούς αγώνες. Αγνόησε στη ζωή του τι πάει να πει προβολή ή φιλοδοξία. Και τα σημειωματάριά του αξιοποιήθηκαν μόνο μετά τον θάνατό του.

Ο Τσε άφησε δύο σειρές ημερολογίων που αποτελούνε σήμερα δύο αυτοτελή ολοκληρωμένα βιβλία. Το ένα είναι "Η Επανάσταση στην Κούβα" και το άλλο είναι το "Ημερολόγιο Βολιβίας".

Τα δύο αυτά βιβλία, παρόλο που δεν γράφτηκαν για να πάρουν μια μέρα τη μορφή ή τον χαρακτηρισμό συγγραμμάτων, είναι σήμερα τα πιο αγαπημένα αναγνώσματα όχι μόνο του λαού της Κούβας ή της Βολιβίας μα όλης της Γης.

Είναι γραμμένα με τόση αμεσότητα, με τόση αυθόρμητη και ανεπιτήδευτη ειλικρίνεια, με τόσο πάθος, αγωνία, δεν διαβάζεις θαρρείς κείμενο μα ακούς την εκμυστήρευση μιας καρδιάς. Γιατί στα βιβλία αυτά, όπως είναι και φυσικό, δίνονται και οι χαρακτήρες των συναγωνιστών, περιγράφονται τύποι γεμάτοι αυταπάρνηση και αυτοθυσία, αλλά και δειλοί, ή που δειλιάσανε μπρος στις δυσκολίες, ή που αποδείχθηκαν προδότες και πράκτορες...

Οσοι ασχολήθηκαν με το συγγραφικό έργο του Τσε, φίλοι του και συναγωνιστές, συγγραφείς και μεταφραστές σε όλο τον κόσμο, εκφράζουν ομόφωνα τη γνώμη πως τα κείμενα του Τσε συγκεντρώνουν την αγάπη των αναγνωστών με την απλότητα, τη δύναμη της σκέψης και το ζεστό, άνετα διατυπωμένο, εξομολογητικό ύφος.

Τα ημερολόγια του Τσε μπόρεσαν να γίνουν κτήμα των λαών χάρη στην προσεκτική και δύσκολη αποκρυπτογράφηση του δύσκολου γραφικού χαρακτήρα του Τσε από την σύντροφό του, Αλέιδα Μαρτς Τσε Γκεβάρα.

Και ο Φιντέλ Κάστρο αποφαίνεται με θαυμασμό για το συγγραφικό έργο του Τσε: Ελεγε ότι έγραφε με τα χαρίσματα ενός κλασικού. Οι αφηγήσεις του για τον πόλεμο είναι απαράμιλλες. Το βάθος της σκέψης του εντυπωσιακό, δεν έγραφε ούτε το παραμικρό δίχως εξαιρετική σοβαρότητα, δίχως εξαιρετικό βάθος. Είμαστε σίγουροι ότι μερικά από τα κείμενά του θα περάσουν στους απογόνους σαν κλασικά ντοκουμέντα της επαναστατικής σκέψης.

Και ο Κάστρο συμπληρώνει: Η πολεμική του κραυγή δεν θα φτάσει μόνο σε ένα αυτί έτοιμο να τη δεχτεί, μα σε εκατομμύρια αυτιά. Και δεν θα είναι ένα χέρι, μα εκατομμύρια χέρια που εμπνευσμένα από το παράδειγμά του θα απλωθούν για να αδράξουν τα όπλα.

Ο Τσε είχε αναδειχθεί ένας αξεπέραστος άνθρωπος, με βαθιά σκέψη, με ευφυΐα οραματιστή, με μεγάλη καλλιέργεια, συγκέντρωνε στην προσωπικότητά του τον άνθρωπο των ιδεών και τον άνθρωπο της δράσης. Ηταν ένας ακέραιος άνθρωπος, με ανώτερη εντιμότητα, με απόλυτη ειλικρίνεια, με στωική, σπαρτιάτικη ζωή, στη διαγωγή του ήταν αδύνατο να βρεις έστω και μια κηλίδα.

Μπροστά στην Ιστορία, οι άνθρωποι που ενεργούν σαν αυτόν, που τα κάνουν όλα και τα δίνουν όλα για την υπόθεση των ταπεινών, γίνονται όλο και πιο μεγάλοι με την κάθε μέρα που περνά».