Είμαστε στα 1987, λοιπόν. Μια δεκαετία εκπνέει, μια άλλη ετοιμάζεται να ανατείλει. Κανείς δε φαντάζεται ακόμη τις δραματικές αλλαγές που επιφυλάσσει. Συγκλονιστικά τραγικές συνολικά για τους λαούς του κόσμου και με αλυσιδωτές συνταρακτικές επιπτώσεις στο εθνικό επίπεδο.

Οι ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες δε σηματοδότησαν μόνο τη ραγδαία χειροτέρευση του επιπέδου ζωής, ως συνάρτηση του επιπέδου κατακτήσεων, των εργαζομένων της χώρας. Αλλά ενδυνάμωσαν οπορτουνιστικές τάσεις στα Κομμουνιστικά Κόμματα και στο ΚΚΕ, που οδηγήθηκε στην κόψη του ξυραφιού, στη δίνη μιας κρίσης, η οποία παραλίγο θα κόστιζε την ίδια τη φυσιογνωμία του ως επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης, βασισμένου στις αρχές, στην κοσμοθεωρία του μαρξισμού - λενινισμού και, κατά συνέπεια, την ίδια την ύπαρξή του.

Εχει, όμως, αξία να σκύψουμε στο χρονικό των εξελίξεων εκείνης της περιόδου, οριοθετώντας την από το 12ο έως το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ.

Πίσω στο 1987, έπειτα από εφτά περίπου χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ, εφτά χρόνια δημαγωγίας και καπηλείας των αντιιμπεριαλιστικών συνθημάτων, η πραγματική του φύση έχει ήδη ξεσκεπαστεί. Η πολιτική του κινείται σταθερά σε συντηρητική κατεύθυνση, προσαρμόζοντας την κοινωνικοοικονομική ζωή στις απαιτήσεις του μεγάλου κεφαλαίου, οξύνοντας τα λαϊκά προβλήματα, δημιουργώντας όλες τις προϋποθέσεις για να εμφανιστούν, πλάι στα παλιά, και «νέα τζάκια», που διεκδικούν μερίδιο από την «πίτα» που δημιουργείται.

Ο «κιτρινισμός», η διαφθορά, τα σκάνδαλα ταλαιπωρούν την πολιτική ζωή του τόπου, ενώ η αρρώστια του Α. Παπανδρέου θα γίνει αφορμή να πέσει «λάδι στη φωτιά».

Το 1987, στο διάστημα από 12 έως 16 του Μάη, το ΚΚΕ πραγματοποιεί το 12ο Συνέδριό του, απ' το βήμα του οποίου εκτιμά: «Βαθύτερη προσαρμογή στην ΕΟΚ και στο σύστημα του ιμπεριαλισμού, ενίσχυση της μονοπωλιακής συγκέντρωσης και διεθνοποίησης του κεφαλαίου, επιθέσεις ενάντια στις κατακτήσεις των εργαζομένων, βίαιη προσαρμογή της οικονομίας στις κατευθύνσεις της ΕΟΚ και στις δυνάμεις του άνισου καπιταλιστικού ανταγωνισμού, νέες εξαρτήσεις και μορφές εκμετάλλευσης, ακόμα πιο μαζική ανεργία, μεγαλύτερο στράγγισμα της δημοκρατίας, περιορισμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων». Θα επιβεβαιωθεί πανηγυρικά από την ίδια τη ζωή.

Απέναντι σ' αυτήν την κατάσταση, το Συνέδριο θα επεξεργαστεί και θα αποφασίσει την πρόταση για αλλαγή, για μια νέου τύπου ανάπτυξη, με κατεύθυνση το σοσιαλισμό. Θα εκτιμήσει ότι η επίτευξη του στόχου περνά μέσα από τη συγκρότηση ενός κοινωνικοπολιτικού συνασπισμού. Το εγχείρημα πρωτόγνωρο, εξαρχής επισημαίνονται οι δυσκολίες και η ανάγκη να δοθεί βάρος στην «ανάπτυξη ενός τέτοιου μαζικού λαϊκού κινήματος, που θα είναι ικανό να αχρηστεύει τις υπονομευτικές ενέργειες των αντιπάλων και να υπερασπίζεται τη δημοκρατικά εκφρασμένη θέληση της πλειοψηφίας του λαού».

Η ΚΕ εκτιμά ότι η αλλαγή «δεν αποτελεί μια νομοτέλεια για το πέρασμα στην επαναστατική διαδικασία μετάβασης στο σοσιαλισμό», αλλά, ωστόσο, «πηγάζει από πραγματικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, αποτελεί ριζοσπαστική λύση στα εκρηκτικά προβλήματα του λαού, προσφέρει την εναλλακτική λύση ενάντια στο δικομματισμό, διευκολύνει την παραπέρα συσπείρωση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, της ίδιας της αλλαγής και του σοσιαλισμού. Ταυτόχρονα, μπορεί να αποτελέσει το πέρασμα στην ενιαία επαναστατική διαδικασία μετάβασης στο σοσιαλισμό. Η κατεύθυνσή της είναι αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή».

Το Συνέδριο ξεκαθαρίζει ότι δεν προκαθορίζει την έκταση και τη σύνθεση του συνασπισμού. Επιδιώκει σχέσεις με όλες τις δυνάμεις, βασισμένες στην ισοτιμία, στο σεβασμό της αυτοτέλειάς τους, στην αναγνώριση της διαφορετικότητάς τους, στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, ενάντια σε κάθε πνεύμα ηγεμονισμού ή παραγνώρισης της επιρροής κάθε ξεχωριστής δύναμης. Υπογραμμίζει ακόμη ότι είναι στρατηγικής σημασίας η συμμαχία της εργατικής τάξης με την αγροτιά, τα μικρομεσαία στρώματα, τη διανόηση, τη νεολαία κ.ά. Και τονίζει πως η ενότητα της εργατικής τάξης αποτελεί τη βάση για την προώθηση της κοινωνικής συμμαχίας. Ταυτόχρονα, το Συνέδριο εκτιμά ότι συντελούνται νέες ποιοτικές αλλαγές στην κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα και αποφασίζει το επόμενο, 13ο, Συνέδριό του να είναι Προγραμματικό.

Το Μάη του 1988, το ΚΚΕ δίνει στη δημοσιότητα τις κατευθύνσεις - πλαίσιο για μια πολιτική συμφωνία των δυνάμεων της Αριστεράς και της προόδου, στη βάση του σχεδιασμού της ανάπτυξης με νέα κριτήρια, ενός προγράμματος ριζοσπαστικών δημοκρατικών αλλαγών και εξυγίανσης της πολιτικής, οικονομικής, δημόσιας ζωής, μιας ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής, στην κατεύθυνση της παγκόσμιας ύφεσης και συνεργασίας. Για μια νέα κοινωνική πολιτική για την Εκπαίδευση, την Υγεία, την Κοινωνική Ασφάλιση κ.ά. Ακόμα προτείνει η πολιτική συμφωνία να ριζώνει στο λαϊκό κίνημα και στα επιμέρους μέτωπα πάλης. Επαναφέρει το πλαίσιο των σχέσεων ανάμεσα στις συνεργαζόμενες δυνάμεις και προτείνει δημιουργία επιτροπής πολιτικής συνεργασίας και διαλόγου.

Ακολουθούν διαδοχικές συναντήσεις με άλλες δυνάμεις και το Δεκέμβρη του 1988 η Ολομέλεια της ΚΕ εκτιμά ότι «η ανάγκη του συνασπισμού έγινε υπόθεση του ίδιου του κόσμου της Αριστεράς».

Προάγγελος του Συνασπισμού ήταν το κοινό πόρισμα ΚΚΕ - ΕΑΡ, το Δεκέμβρη του 1988, όπου είναι εμφανείς οι υποχωρήσεις του ΚΚΕ από πάγιες θέσεις του (π.χ. για την ΕΟΚ). Την ίδια χρονική περίοδο, στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, έχει ήδη αρχίσει να γράφεται η αρχή του τέλους. Σταθερά υποσκάπτεται και το σοσιαλιστικό οικοδόμημα στη Σοβιετική Ενωση, όπου βρίσκονται σε εξέλιξη τα «μεταρρυθμιστικά» σχέδια του Γκορμπατσόφ και των δυνάμεων της αντεπανάστασης.

Τη δημοσιοποίηση του κοινού πορίσματος ακολουθούν τους πρώτους μήνες του 1989 κοινές συγκεντρώσεις, ανά την Ελλάδα, ΚΚΕ και ΕΑΡ, που διοργανώνονται από επιτροπές πρωτοβουλίας για το Συνασπισμό της Αριστεράς. Στις 3 Φλεβάρη του 1989, πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη αντιπροσωπειών των κομμάτων ΚΚΕ, ΕΑΡ, ΕΔΑ, ΕΣΠΕ, ΑΚΕ, με τη συμμετοχή και των Στ. Γιώτα, Μ. Δρεττάκη, Στ. Νέστωρ και Ν. Κωνσταντόπουλου. Εκεί αποφασίστηκε η έκδοση πολιτικής δήλωσης, που προσδιορίζει την ταυτότητα του Συνασπισμού και τους στόχους του, καθώς και η συγκρότηση επταμελούς προσωρινής επιτροπής, που θα συντονίζει το έργο του και θα εποπτεύει την εκπόνηση του κοινού προγράμματος.

Στις 7/3/1989, το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ παρεμβαίνει στις εξελίξεις που σημειώνονται με τις αποκαλύψεις για ανάμειξη κυβερνητικών παραγόντων στο σκάνδαλο Κοσκωτά, κάνοντας λόγο για βαθιά πολιτική κρίση που εγκυμονεί κινδύνους για το λαό και τη χώρα. Καλεί τον πρωθυπουργό να αποχωρήσει, διευκολύνοντας την ομαλή διέξοδο από την κρίση και το σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Καλεί ακόμη το λαό να πάρει τη δημοκρατική λύση στα χέρια του, συμβάλλοντας αγωνιστικά στην κάθαρση και τη δημοκρατική διέξοδο από την κρίση.

Στις 7 Απρίλη του 1989, σε συνάντηση εκπροσώπων των κομμάτων και των προσωπικοτήτων του ΣΥΝ, αποφασίζεται η συγκρότηση των κεντρικών του οργάνων, δηλαδή 28μελούς Πολιτικής Επιτροπής και 8μελούς Γραμματείας. Πρόεδρος αναδεικνύεται ο Χ. Φλωράκης. Γραμματέας ο Λ. Κύρκος. Τη Γραμματεία απαρτίζουν οι Ανδρουλάκης, Γιάνναρος, Γιώτας, Δρεττάκης, Καραγκουλές, Λεντάκης, Νέστωρ και Πιτσιόρλας.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αναγκάζεται να προκηρύξει εκλογές στις 18 Ιούνη του 1989, στις οποίες το ΚΚΕ μετέχει μέσα από το Συνασπισμό. Κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα δεν αποσπά την αυτοδυναμία. Ομως, ο σχηματισμός κυβέρνησης επιβάλλεται από το αίτημα για κάθαρση και από τον κίνδυνο παραγραφής των αδικημάτων όσων εμπλέκονταν στο σκάνδαλο «Κοσκωτά». Το ΚΚΕ κρίνει ως επείγουσα τη σημασία της κάθαρσης, της μη παραγραφής και της δημοκρατικής διεξόδου.

Η Ολομέλεια της ΚΕ εκφράζει την υποστήριξή της στην πρόταση της Γραμματείας του Συνασπισμού για το σχηματισμό κυβέρνησης ευρύτατης δυνατής αποδοχής, η οποία θα αναλάβει να προωθήσει τη διαδικασία της κάθαρσης και να οδηγήσει τη χώρα σε αδιάβλητες εκλογές. Παράλληλα, απορρίπτεται η πρόταση του ΠΑΣΟΚ για κυβέρνηση του ιδίου και του Συνασπισμού. Στα πλαίσια αυτά, προκύπτει η κυβέρνηση Τζαννετάκη. Το ΠΑΣΟΚ αρνείται τη συμμετοχή. Στη Βουλή, με δημόσια δήλωσή του και χωρίς καμιά ενημέρωση -συνεννόηση με το Κόμμα, ο Κ. Κάππος δηλώνει δημόσια τη διαφωνία του. Ηταν η αρχή της αποχώρησης και αντιπαράθεσής του με το Κόμμα.

Στις 11 Ιούλη του 1989, η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ κάνει δεκτό το αίτημα του Χ. Φλωράκη να αντικατασταθεί στη θέση του Γενικού Γραμματέα. Η ΚΕ αποφασίζει την αντικατάστασή του από τον Γ. Φαράκο στη θέση του Γ. Γραμματέα και ταυτόχρονα την ανάδειξή του Χ. Φλωράκη στη θέση του Προέδρου του Κόμματος.

Τον Αύγουστο του '89, σημειώνεται η πρώτη - περιορισμένη για το ΚΚΕ, τεράστια για την ΚΝΕ - διάσπαση, με την παραίτηση από την ΚΕ των Ν. Κοτζιά και Κ. Μπατίκα. Η ΚΝΕ δέχεται μεγάλο πλήγμα και το Σεπτέμβρη του 1989 το ΠΓ του Κόμματος συζητά για την κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η Οργάνωση. Το ΠΓ καταγγέλλει τη στάση μελών του ΚΣ της ΚΝΕ, τα οποία, με επικεφαλής τον τότε Γραμματέα της ΚΝΕ και μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Γ. Γράψα, περνούν σε ανοιχτή αντιπαράθεση με το Κόμμα και εξουσιοδοτεί την ΚΕ να προβεί σε άμεση λύση του προβλήματος.

Η ΚΕ, λίγες μέρες μετά, αποφασίζει έκτακτο συνέδριο της Οργάνωσης και ορίζει προσυνεδριακή επιτροπή με υπεύθυνο τον Σήφη Κωτσαντή, η οποία αναλαμβάνει την καθοδήγηση της Οργάνωσης. Τότε αποχωρούν από την ΚΕ 15 μέλη της, συμπαρασύροντας μεγάλο μέρος του δυναμικού της ΚΝΕ.

Τον Οκτώβρη του 1989, η χώρα ξαναμπαίνει σε ρυθμούς εκλογών. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ εκτιμά ότι η κυβέρνηση Τζαννετάκη προώθησε τις δεσμεύσεις της σε ό,τι αφορούσε στην κάθαρση, καθώς και ότι τα νομοθετικά μέτρα που πήρε προώθησαν τα δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων. Οι εκλογές διεξάγονται στις 5 Νοέμβρη του 1989, αλλά και πάλι δεν προκύπτει αυτοδυναμία. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ συζητά τις τρέχουσες εξελίξεις και την πορεία των διερευνητικών εντολών για το σχηματισμό κυβέρνησης. Δηλώνει πως στηρίζει την πρόταση του ΣΥΝ για συγκρότηση κυβέρνησης κοινής αποδοχής.

Πράγματι, περί τα τέλη του Νοέμβρη, συγκροτείται κυβέρνηση με τη συμμετοχή και των τριών πολιτικών δυνάμεων, ΣΥΝ, ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, για την αποφυγή μιας νέας απανωτής εκλογικής μάχης, με πρωθυπουργό τον Ξ. Ζολώτα.

Γενάρης 1990. Η κυβέρνηση Ζολώτα δεν έχει δώσει δείγματα γραφής σε ό,τι αφορά στην προώθηση των δεσμεύσεών της. Η χώρα ετοιμάζεται για τη νέα εκλογική αναμέτρηση, στις 8 Απρίλη, από την οποία αναδεικνύεται στην κυβέρνηση η ΝΔ.

Το ΚΚΕ, παράλληλα, μπαίνει στην τροχιά του 13ου Συνεδρίου του, στο φόντο των ανατροπών, που έχουν ήδη συντελεστεί σε χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι οποίες επέδρασαν, σύμφωνα με την εκτίμηση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, και στο εκλογικό αποτέλεσμα, μια και «ενίσχυσαν την προπαγάνδα των συντηρητικών δυνάμεων, προκάλεσαν συγχύσεις και απογοητεύσεις στις γραμμές μας, εντείνανε τα φαινόμενα αμφισβήτησης της Αριστεράς από μέρος της εκλογικής της επιρροής, ενώ μείωσαν τον ενθουσιασμό των μελών και οπαδών του Κόμματος».

Οι ανατροπές, όμως, επέδρασαν και στο ίδιο το Κόμμα, ενισχύοντας οπορτουνιστικές αντιλήψεις που προϋπήρχαν, οι οποίες αρχίζουν να εκδηλώνονται πιο έντονα από τις αρχές του '90, καθόλη την πορεία προς το 13ο Συνέδριο, αλλά και μετά, δουλεύοντας σταθερά στην κατεύθυνση διάλυσης του Κόμματος, διάχυσής του μέσα στο Συνασπισμό και τη μετατροπή αυτού σε Κόμμα. Παράλληλα, το ίδιο διάστημα παρουσιάζονται τα πρώτα προβλήματα εντός του Συνασπισμού και καταγράφονται οι πρώτες διαφωνίες σε ζητήματα τακτικής και στρατηγικής.

Η κρίση φαίνεται πιο καθαρά τον Ιούνη του 1990 (16, 17, 18/6), οπότε και συνήλθε η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ για να συζητήσει το προσχέδιο Θέσεων για το 13ο Συνέδριο του Κόμματος. Η πλειοψηφία του ΠΓ και η πλειοψηφία της ΚΕ εκφράζουν τη διαφωνία τους σε βασικά ζητήματα των Θέσεων, όπως τα έχει επεξεργαστεί η αρμόδια Επιτροπή. Κι αυτό παρότι είχε προηγηθεί και «σύνθεση» απόψεων. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι το γεγονός ότι στις 2 Ιούλη συνέρχεται εκ νέου η ΚΕ και αναθέτει στο ΠΓ πλέον να διαμορφώσει το τελικό σχέδιο Θέσεων.

Η προσυνεδριακή διαδικασία αρχίζει και συνεχίζεται σε κλίμα πόλωσης και οξύτατης εσωκομματικής διαπάλης από μερίδα στελεχών, που αρνούνται καθαρά πια το χαρακτήρα του ΚΚΕ ως επαναστατικού κόμματος, πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, αρνούνται την ταξική πάλη και την προοπτική του σοσιαλισμού και διεξάγουν οξύτατη φραξιονιστική πάλη μέσα στο Κόμμα.

Σ' αυτές τις συνθήκες, συνήλθε το 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ, στην Αθήνα, από τις 19 έως τις 24 Φλεβάρη 1991. Η διαπάλη με την οπορτουνιστική τάση, που επιδίωκε τη σοσιαλδημοκρατικοποίηση ή και τη διάλυση του Κόμματος, δεν έληξε μέσα στο συνέδριο, αν και αντιπαρατέθηκαν θεωρητικά, ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα. Παρ' όλα αυτά, η πλειοψηφία πάλεψε για τη διατήρηση του ΚΚΕ, για τον επαναστατικό του χαρακτήρα και το ρόλο του ως οργανωμένης συνειδητής πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ