Η συλλογή με τίτλο «Για το κράτος» που κυκλοφορεί από τη «Σύγχρονη Εποχή» περιέχει τρία κείμενα του Β. Ι. Λένιν, είναι γραμμένα μετά τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης και καταπιάνονται με τα κρίσιμα ζητήματα της αστικής και της προλεταριακής εξουσίας, παίρνοντας υπόψη και την ίδια την πείρα της προλεταριακής επανάστασης, του τσακίσματος του αστικού κράτους και της συγκρότησης νέας επαναστατικής εργατικής εξουσίας.

Στη συλλογή περιέχονται: Η διάλεξη στο πανεπιστήμιο Σβερντλόφ, με τίτλο «για το κράτος» που έγινε τον Ιούλη 1919, σχετική ομιλία του Λένιν στο ιδρυτικό συνέδριο της ΚΔ, με τίτλο «Θέσεις και εισήγηση για την αστική δημοκρατία και τη δικτατορία του Προλεταριάτου» (Μάρτης 1919), καθώς και άρθρο του Λένιν που δημοσιεύτηκε στο ομώνυμο περιοδικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς, το Δεκέμβρη 1919 υπό τον τίτλο: «Οι εκλογές για τη συντακτική συνέλευση και η δικτατορία του προλεταριάτου».

Θυμίζουμε ότι στις κρίσιμες μέρες πριν από την Επανάσταση, ο Λένιν είχε καταπιαστεί επίσης με την αποσαφήνιση θεωρητικών ζητημάτων για το κράτος. Ακόμα και τις μέρες που κρυβόταν παράνομος σε μια καλύβα στο Ραζλίφ, ασχολήθηκε εντατικά με την επεξεργασία των χειρογράφων του που ολοκληρώθηκαν με την έκδοση του γνωστού βιβλίου «Κράτος και Επανάσταση - η διδασκαλία του μαρξισμού για το κράτος».

Αραγε, ποια αξία έχουν σήμερα κείμενα που γράφτηκαν πριν από σχεδόν 100 χρόνια; Η ανάγνωσή τους μπορεί να δώσει πολλές αφορμές για παραλληλισμούς με το σήμερα σχετικά με την ίδια την ουσία του κράτους, καθώς και για μια σειρά πλευρές της πολιτικής διαπάλης. Για τις ανάγκες της βιβλιοπαρουσίασης, ξεχωρίζουμε δύο ομάδες ζητημάτων που συνδέονται στενά μεταξύ τους: α) Ποια ήταν η πείρα της Οχτωβριανής Επανάστασης σχετικά με το ζήτημα του κράτους και της κυβέρνησης και β) Πώς διαμορφώνεται η συνείδηση των πλατιών λαϊκών μαζών - ποια η έκταση της επίδρασης της επαναστατικής πρωτοπορίας σε αυτές; Αφού το ΚΚΕ είναι το κόμμα της εργατικής τάξης, γιατί οι εργαζόμενοι ακολουθούν άλλα κόμματα;

Η παρούσα βιβλιοπαρουσίαση δεν έχει σκοπό να απαντήσει στο ερώτημα αυτό, όμως αποτελεί ένα επιπλέον έναυσμα να διαβαστεί το βιβλίο. Η έκδοση αυτή συνεισφέρει τόσο στον επίκαιρο εξοπλισμό των κομμουνιστών που παλεύουν για την άνοδο της ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης, όσο και στον ευρύτερο προβληματισμό εργαζομένων και νέων.

Η διάλεξη του Λένιν «για το κράτος» αποτελεί έναν πολύ καλό οδηγό για τον προσανατολισμό στη μελέτη του συγκεκριμένου θέματος. Που, όπως λέει ο Λένιν, αποτελεί μια από τις «μεγαλύτερες προλήψεις» και δεν είναι τυχαία η σχεδόν κοινότοπη επίκληση: «Δεν έχουμε κράτος - πού είναι το κράτος» που αποσπά το κράτος από το ταξικό του περιεχόμενο, άλλοτε πάλι το κράτος βαφτίζεται «δημόσιο» ή μια σειρά παροχές και βοηθήματα βαφτίζονται ως «κοινωνικό κράτος».

Φυσικά, η κυρίαρχη αστική διδασκαλία σχετικά με το κράτος «δικαιώνει τα κοινωνικά προνόμια, δικαιώνει την εκμετάλλευση που υπάρχει, δικαιώνει την ύπαρξη του καπιταλισμού, να γιατί είναι πολύ μεγάλο λάθος να περιμένουμε στο ζήτημα αυτό αμεροληψία, να περιμένουμε να εξετάζουν την υπόθεση αυτή σαν να μπορούν τάχα οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι είναι επιστήμονες να σας δώσουν εδώ την άποψη της καθαρής επιστήμης. Στο ζήτημα του κράτους, στη διδασκαλία για το κράτος ...θα δείτε πάντοτε την πάλη των διαφόρων τάξεων ανάμεσά τους».¹

Σε αυτήν τη διάλεξη, ο Λένιν αναδεικνύει πως η πάλη των τάξεων γέννησε το κράτος, ως μηχανισμό βίας της κυρίαρχης τάξης επάνω στην κυριαρχούμενη. «Οι μέθοδοι βίας άλλαζαν, όμως πάντα, όταν υπήρχε κράτος, υπήρχε σε κάθε κοινωνία μια ομάδα προσώπων που κυβερνούσαν, έδιναν διαταγές και, για να κρατούν την εξουσία, είχαν στα χέρια τους ένα μηχανισμό φυσικού εξαναγκασμού, μηχανισμό βίας, με εξοπλισμό αντίστοιχο στο τεχνικό επίπεδο κάθε εποχής».²

Οι «θέσεις και εισήγηση για την αστική δημοκρατία και η δικτατορία του προλεταριάτου» αποτυπώνουν όχι μόνο την επιστημονική προσέγγιση για το κράτος και τη θετική πείρα της Οχτωβριανής Επανάστασης, που είχε νικήσει στη Ρωσία, αλλά και την αρνητική πείρα της γερμανικής Επανάστασης που είχε μόλις ηττηθεί. Ειδικά στη Γερμανία, η σοσιαλδημοκρατία, με την επιρροή που είχε στην εργατική τάξη, είχε ευνουχίσει το εργατικό κίνημα, το είχε οδηγήσει στο να στηρίξει το αστικό καθεστώς. Ταυτόχρονα, η σοσιαλδημοκρατία είχε την άμεση ευθύνη για την άγρια δολοφονία των κομμουνιστών ηγετών Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζας Λούξεμπουργκ. Η σοσιαλδημοκρατία και ο οπορτουνισμός, που για ακόμα μια φορά, αποδείχτηκαν στήριγμα της αστικής εξουσίας, αυτοπροβάλλονταν ως οπαδοί της «καθαρής δημοκρατίας» και εναντιώνονταν στην επαναστατική εργατική εξουσία στη Ρωσία.

«Το κυριότερο πράγμα που δεν καταλαβαίνουν οι σοσιαλιστές και που φανερώνει πως θεωρητικά είναι κοντόφθαλμοι, πως είναι αιχμάλωτοι των αστικών προκαταλήψεων και πως πρόδωσαν πολιτικά το προλεταριάτο, είναι τούτο: Οτι στην καπιταλιστική κοινωνία όταν η ταξική πάλη, που βρίσκεται στη βάση της κοινωνίας αυτής, οξύνεται κάπως σοβαρά δεν μπορεί να υπάρξει τίποτε το ενδιάμεσο παρά μόνο τούτο: Είτε δικτατορία της αστικής τάξης είτε δικτατορία του προλεταριάτου. Κάθε ονειροπόλημα για κάποια τρίτη λύση είναι αντιδραστικό θρηνολόγημα μικροαστού. Αυτό το μαρτυρεί και η πείρα της υπερεκατόχρονης εξέλιξης της αστικής δημοκρατίας και του εργατικού κινήματος όλων των προηγμένων χωρών και ιδιαίτερα η πείρα της τελευταίας πενταετίας».³

Το πέρασμα από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό έφερε τον ελεύθερο εργάτη και προτεραιότητα απέκτησε ο οικονομικός καταναγκασμός έναντι του εξωοικονομικού. Ο εργάτης δεν είναι δεμένος στον καπιταλιστή με φυσικά ή νομικά δεσμά όπως ήταν ο δούλος ή ο δουλοπάροικος, αλλά είναι αναγκασμένος να πουλάει την εργατική του δύναμη για να μπορέσει να ζήσει. Ο καπιταλισμός έφερε το γενικό εκλογικό δικαίωμα, το κοινοβούλιο, την αιρετότητα, πράγματα που απέκτησαν μεγάλη σημασία στα μάτια των εργαζομένων, αφού έδωσαν τη δυνατότητα πλέον και στην εργατική τάξη να έχει πολιτικά κόμματα, να βγάζει βουλευτές στο αστικό κοινοβούλιο. Ο Λένιν επισημαίνει: «Στην πραγματικότητα εφόσον υπάρχει η ατομική ιδιοκτησία, το κράτος σας, και αν ήταν ρεπουμπλικανή δημοκρατία, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μηχανή στα χέρια των καπιταλιστών για την καταπίεση των εργατών και όσο πιο ελεύθερο είναι το κράτος τόσο πιο καθαρά εκφράζεται αυτό».⁴

Η σύγκληση της συντακτικής συνέλευσης είχε προκηρυχτεί πριν από την Επανάσταση του Οχτώβρη 1917, ενώ μετά τη νίκη της Επανάστασης έγιναν εκλογές για αντιπροσώπους στη Συντακτική Συνέλευση. Σε αυτό το κοινοβουλευτικό Σώμα, οι μπολσεβίκοι δεν υπήρξαν πλειοψηφία. Η συντακτική συνέλευση, που συνεδρίασε το Γενάρη 1918, για να διαμορφώσει σύνταγμα, προσανατολίστηκε στη μη αναγνώριση της σοβιετικής εξουσίας. Τελικά, η συντακτική συνέλευση κλήθηκε να διαλυθεί όπως και έγινε. Η διάλυσή της αναγνωρίστηκε από τα σοβιετικά όργανα εξουσίας. Αυτό το γεγονός φυσικά ξεσήκωσε θύελλα από την πλευρά της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη.

Το κείμενο αυτό του Λένιν, δημοσιευμένο 2 χρόνια περίπου μετά τη διάλυση της συντακτικής, συνοψίζει τις εξελίξεις, που είχαν προηγηθεί. Ο Λένιν αναδεικνύει τη σοβιετική εξουσία ως ανώτερο τύπο δημοκρατίας που έβαζε σε κίνηση τις εργατικές - λαϊκές μάζες σε διάκριση με τη συντακτική συνέλευση που ήταν κοινοβουλευτικό Σώμα. Ο Λένιν στο κείμενο αυτό συνοψίζει τη νέα πείρα που έφερε η Οχτωβριανή Επανάσταση, κάνει ολοφάνερο πως η αλλαγή της τάξης που βρίσκεται στην εξουσία δεν έχει σχέση με μια κυβερνητική εναλλαγή.

Ο Λένιν δείχνει πως οι μπολσεβίκοι έχοντας κυριαρχήσει στα βιομηχανικά κέντρα και έχοντας πάρει με το μέρος τους την πλειοψηφία των εργατών, τους στρατιώτες (αγρότες κυρίως) κατάφεραν να πάρουν σε συμμαχία και τις άλλες λαϊκές μάζες - την αγροτιά.

Η ίδια η διαδικασία της Επανάστασης και η νίκη της έφεραν νέα πείρα για την εργατική τάξη αλλά και για την πολυάριθμη τότε αγροτιά. Το τσάκισμα της αστικής κρατικής μηχανής, η απόσπαση της παραγωγής και άλλων μέσων από τα χέρια των καπιταλιστών, η απαλλοτρίωση της γης των γαιοκτημόνων δημιούργησαν τη βάση για την ικανοποίηση ζωτικών αναγκών των εργαζομένων μαζών.

Παραπομπές:

1. Σελ. 13

2. Σελ. 21

3. Σελ. 5

4. Σελ. 35