Για έναν κομμουνιστή, εκείνης της ηρωικής «παλιάς φρουράς», από τους ελάχιστους επιζήσαντες, σαν τον Αλέκο Παπαδάτο, που έφυγε πριν ένα μήνα «πλήρης ημερών», όσα κι αν γράψουμε, θα είναι λίγα...

Οι επισκέψεις του στον Περισσό όλο και αραίωναν. Ερχόταν όμως - λες και το 'χε «τάμα» - σε τακτά διαστήματα κι έδινε το «παρών»! Ηθελε να δει τους συντρόφους στην ΚΕ του ΚΚΕ, να παρακολουθήσει κάποια εκδήλωση στην αίθουσα Συνεδρίων, ή να δώσει ένα γραφτό του στο «Ριζοσπάστη» για δημοσίευση. Το 'βλεπες, κουραζόταν, κοντανάσαινε, σέρνοντας με κόπο τα 88 χρόνια του. Κι ωστόσο, ένιωθε νιος, όπως και ήταν πραγματικά στην ψυχή, στο μυαλό, στην καρδιά. Μα, κι αφάνταστα αισιόδοξος, με μια πίστη «βουνό» και απίθανη λεβεντιά. Πάντα ευγενικός, με χαμόγελο και με ένα γλυκό λόγο στο στόμα, για το Κόμμα, για τους συντρόφους, για την ΚΝΕ και τους νέους αγωνιστές. Ερχόταν αθόρυβα και σεμνά, όπως και έφευγε, αλλά και πολύ διακριτικά, μη τυχόν ενοχλήσει. Και - το πιο σημαντικό - κάθε φορά είχε να καταθέσει στο Κόμμα την προσφορά του. Ενα χρηματικό ποσόν από ενισχύσεις φίλων, πατριωτών του, γνωστών. Αυτό τον έκανε ιδιαίτερα ικανοποιημένο. Ηξερε τι πρόβλημα είναι το οικονομικό και πόσο δύσκολα «τα βγάζει πέρα» το Κόμμα.

Αξέχαστος σύντροφος, παλαίμαχος αγωνιστής, ανεκτίμητος άνθρωπος. Γεμάτος καλοσύνη και ειλικρίνεια. Υπόδειγμα συνέπειας, εργατικότητας, πειθαρχίας. Ανήκει σ' εκείνους, που στέργιωσαν το ΚΚΕ και αφιέρωσαν τη ζωή τους στα κομμουνιστικά ιδεώδη. Στάθηκε πάντα πιστός στο Κόμμα, στην εργατική τάξη και στο λαό. Αγνός πατριώτης και αληθινός διεθνιστής. Πέρασε όλες τις δοκιμασίες, χωρίς την παραμικρή πολιτική και ιδεολογική ταλάντευση.

Μπαίνοντας το 2000, ήταν ευχαριστημένος. Ηθελε ακόμα δυο χρόνια να πιάσει τα 90. Και το είχε τιμή και περηφάνια που ανάλωσε στον αγώνα τα 70! Οι δυνάμεις του, όμως, λίγο - λίγο τον εγκατέλειπαν. Επεσε στο κρεβάτι. Και στις 7 του Μάη, «μας άφησε γεια»!... Απ' αφορμή το μνημόσυνό του, σήμερα, στο Γ` Νεκροταφείο, ο αγαπημένος του «Ρίζος» τού αφιερώνει αυτή τη σελίδα. Με επιλογή χαρακτηριστικών σημείων από δικά του ενυπόγραφα κείμενα. Σαν ελάχιστο φόρο τιμής. Το παράδειγμά του διδάσκει και διαπαιδαγωγεί. Η μορφή του θα είναι πάντα ζωντανή!

Ο Αλέκος Παπαδάτος γεννήθηκε στ' Αργοστόλι της Κεφαλονιάς το 1912. Γραμματικές γνώσεις Δημοτικού. Επάγγελμα τσαγκάρης. Στο κίνημα από τη 10ετία του '20. Γραμματέας της ΟΚΝΕ στο Αργοστόλι. Μέλος του ΚΚΕ. Συνδικαλιστής. 1932 φυλακή στο Ιτζεδίν. 1933 φαντάρος. 1935 εξορία στη Γαύδο. 1937 - 1942 στην Ακροναυπλία. 1943 σε στρατόπεδα στην Κατούνα και το Λαζαρέτο. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, απ' την Κέρκυρα περνάει στην Ελεύθερη Ελλάδα και συμμετέχει στην Αντίσταση. Με την Απελευθέρωση, καθοδηγητής των Οργανώσεων Πρέβεζας και Κεφαλονιάς - Ιθάκης. 1947 εξορία στην Ικαρία. Στον Εμφύλιο, στην Αθήνα, σε παράνομη δουλιά. Το 1955 πιάνεται και το 1957 καταδικάζεται από το στρατοδικείο σε ισόβια. Το 1966 αποφυλακίζεται και δουλεύει στην ΕΔΑ. Το 1967 στέλνεται εξορία στη Γιούρα και τη Λέρο. Το 1974, με τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ, δουλεύει σε διάφορους τομείς, μέχρι το τέλος της ζωής του.

«Το 1932 με συλλάβανε για μοίρασμα προκηρύξεων και με δικάσανε με το "Ιδιώνυμο" 3 χρόνια φυλακή και 2 εξορία. Το Εφετείο Πάτρας λιγόστεψε την ποινή σε 1 χρόνο φυλακή και 1 εξορία. Τη φυλακή την έκανα στο Ιτζεδίν. Εκεί γνώρισα εκλεκτούς συντρόφους: Τον Σακαρέλλο, που τον σκότωσαν στην Κατοχή, το Μήτσο Κατσουρκιώτη απ' το Αγρίνιο, που σκοτώθηκε στον ισπανικό πόλεμο, τον Αχιλλέα Κοντάρα κ.ά. Το 1933, όταν τελείωσε η ποινή μου, με πήραν φαντάρο. Απολύθηκα μετά την καταστολή του κινήματος του 1935. Με κυβέρνηση Δεμερτζή με συλλάβανε και με στείλανε στη Γαύδο, όπου αντί 1 κρατήθηκα 3 χρόνια...

Από τα Σφακιά μ' ένα καΐκι "σκυλοπνίχτη" ξανοιγόμαστε στο Λιβυκό Πέλαγος, όπου για 5 ώρες η φουσκοθαλασσιά μας έκανε τελατίνι. Τα χαράματα αράξαμε στον κολπίσκο Σαρακίνικο στη Γαύδο. Η πρώτη εντύπωση ήταν η χαρούμενη υποδοχή από τους εξόριστους συντρόφους με τα τραγούδια του Δημητρόφ, του Τέλμαν κ.ά. και τον αντιφασιστικό χαιρετισμό με τη γροθιά υψωμένη. Η ομάδα τότε αριθμούσε 20 συντρόφους με γραμματέα τον Μήτσο Γούναρη, τροχιοδρομικό απ' τη Θεσσαλονίκη. Με την κήρυξη της δικτατορίας (το 1936) σε κάθε ερχομό του καϊκιού γινόμαστε περισσότεροι.

Το σπίτι μας ήταν κοντά στη θάλασσα. Το έκτισαν μόνοι τους οι σύντροφοι. Από κείνους που πήραν μέρος στο έργο δε βρήκαμε κανένα, μόνο τον Τάκη Φίτσιο. Χωρίς αυτό θα μέναμε στα τσαντίρια... Χτίσαμε και λουτρό, κι ένα σταύλο για την "κυρά - Μαριώ" (τη γομάρα, που κουβαλούσαμε νερό) και το γιο της, το "Μανιαδάκη". Είχαμε και το σκύλο μας τον "Φράνκο", που μας αγαπούσε και μας φύλαγε (δεν έμοιαζε με τον συνονόματό του της Ισπανίας). Από τις κότες μας ξεχώριζε μία (στην κλεψιά και στη βρωμιά) και άκουγε στο όνομα "Φρειδερίκη"!...

Ο αριθμός των κατοίκων δεν ξεπερνούσε τους 100. Η Γαύδος έχει τροπικό κλίμα, μεγάλη υγρασία. Και το χειρότερο, βαριάς μορφής ελονοσία. Χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Κανένα ενδιαφέρον από τη Γενική Διοίκηση Κρήτης. Ο εξόριστος γιατρός μας Αντωνιάδης την αντιμετώπιζε με κινίνο και ενέσεις. Η ομάδα μας προμηθευόταν φάρμακα από Αθήνα και Κρήτη και εξυπηρετούσε τους κατοίκους. Ελεγαν: "Επήγα στην Κολεκτίβα για φάρμακα". "Θα πάω το κοπέλι στην Κολεκτίβα να το δει ο γιατρός"...

Από νερό υπόφερε όλο το νησί.

Παίρναμε μέρος στη μορφωτική προσπάθεια. Είχαμε την ψυχαγωγία μας. Κάναμε τις εκδρομές μας. Τα οικονομικά μας τα εξασφαλίζαμε με το 10δραχμο επίδομα και τις ενισχύσεις της Εργατικής Βοήθειας.

Το σημαντικότερο για τη ζωή μας ήταν το καΐκι, που μας έφερνε τρόφιμα, αλληλογραφία, εφημερίδες. Αγναντεύαμε από ένα ύψωμα. Κι όταν το βλέπαμε να έρχεται, φωνάζαμε το σύνθημα: "Γκελίορ!" (Ερχεται)».

«Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά με έκλεισε στην Ακροναυπλία... Το 1941 με τη γερμανική εισβολή διέπραξε σε βάρος μας την πιο εγκληματική και βρώμικη πράξη. Η κυβέρνηση, το παλάτι, οι Εγγλέζοι έφευγαν. Κι εμάς, 600 αντιφασίστες, μας άφησαν στο κάτεργο. Για να μας παραδώσουν στους κατακτητές σαν ομήρους. Κι όχι μόνο αυτό.

Εκείνες τις μέρες κινδυνέψαμε. Οι Εγγλέζοι έρχονταν με τα βαπόρια τη νύχτα στο λιμάνι του Ναυπλίου και φόρτωναν αυτοκίνητα, πολεμικό υλικό κλπ. Τους εντόπισε η γερμανική αεροπορία και άρχισαν οι βομβαρδισμοί και οι πολυβολισμοί. Οι πιλότοι περνούσαν πάνω απ' την Ακροναυπλία κι έκαναν "κάθετη εφόρμηση". Ορισμένες φορές οι βόμβες έπεφταν έξω απ' τη μάντρα των προαυλίων μας. Μια βόμβα έπεσε στις σκάλες, μα ευτυχώς δεν εξερράγη. Ζούσαμε τον πόλεμο απροστάτευτοι κι εκτεθειμένοι στο θάνατο. Οι αρμόδιες αρχές δεν έκαναν τίποτα για να μας προφυλάξουν. Και δεν περιμέναμε τέτοια πατριωτική απόφαση απ' τον φασίστα στρατηγό Πάτερη και το επιτελείο του».

«Η πρώτη μεγάλη μεταγωγή από την Ακροναυπλία 200 συντρόφων (από τους 600) έγινε αρχές Γενάρη 1943. Εζησα όλη τη βασανιστική της πορεία απ' την αρχή ως το τέλος. Ενα παγωμένο πρωινό, με εντολή των Ιταλών, οι "Ελληνες" φρουροί φώναξαν: "Οσοι ακούσουν τα ονόματά τους, να ετοιμαστούν για μεταγωγή. Σε μια ώρα φεύγουν!".

Μας μεταφέρανε στο σταθμό. Μας έκλεισαν σε βαγόνια για άλογα. Τα χαράματα φτάσαμε στην Πάτρα. Με βαπόρι βγήκαμε σε κάποιον όρμο και από κει με φορτηγά σταματήσαμε στην Κατούνα.

Αργότερα, μας μετέφεραν στον κάμπο της Βόνιτσας, μακριά απ' την πόλη, σε αυστηρή απομόνωση. Μας έφερναν ελάχιστο νερό με βυτίο, λίγο ψωμί και τρόφιμα. Μείναμε τρεις μήνες. Οι εμφανίσεις του ΕΛΑΣ στην περιοχή τους φόβισαν και πήραν την απόφαση να μας μεταφέρουν αλλού».

«Ανοιξη 1943. Στη Βόνιτσα, μας ανέβασαν σε πλοίο κι άρχισε το ταξίδι. Νομίσαμε πως μας πάνε για Ιταλία, σε στρατόπεδο εργασίας. Μετά από πολλές ώρες, μας έβγαλαν στο νησί Λαζαρέτο, απέναντι απ' την Κέρκυρα. Εδώ ήταν στρατόπεδο με πολλούς κρατούμενους από διάφορα μέρη. Αρχίζαμε τη δουλιά να οργανώσουμε τη ζωή μας. Την όλη ευθύνη είχε το γραφείο της Ομάδας, που το αποτελούσαν ο Ηλίας Καράς, ο Νίκος Κανακαρίδης και ο Απόστολος Γκρόζος. Κύριο καθήκον, να φέρουμε κοντά μας όλους τους άλλους αγωνιστές.

Η δουλιά γινόταν οργανωμένα σε όλο το στρατόπεδο. Ενημερώναμε και με τα νέα που παίρναμε από την Κομματική Οργάνωση της Κέρκυρας. Μια μέρα, μας διέταξαν να μπούμε στους θαλάμους. Αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει. Ενα βενζινόπλοιο από την Κέρκυρα, μαζί με τα τρόφιμα, μας έφερε και το μεγάλο νέο για τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας. Οι Ιταλοί άρχισαν να φωνάζουν: "τέλειωσε ο πόλεμος" και να τραγουδάνε. Το γραφείο μας στέλνει στον διοικητή επιτροπή και ζητάει να μας αφήσει ελεύθερους. Η απάντηση ήταν ούτε ναι ούτε όχι.

Το γραφείο έδωσε εντολή "όλοι, με τα πράγματά τους, να κατεβούν στο μόλο". Σε συνεννόηση με την ΚΟ ήρθαν τα καΐκια και μας μετέφεραν στην Κέρκυρα. Εγκαταλείψαμε το στρατόπεδο, χωρίς να μας εμποδίσει η φρουρά. Η ΕΑΜική οργάνωση βρήκε καταλύματα στην πόλη και στα χωριά για 300 άτομα. Η φιλοξενία των Κερκυραίων ήταν πρωτόγνωρη.

Από την Κέρκυρα, ελεύθεροι πια, με τη βοήθεια της Οργάνωσης, ξεπερνώντας όλες τις δυσκολίες, περνάμε με βάρκες στην Αλβανία. Κι από κει στην Ελεύθερη Ελλάδα και συμμετέχουμε στην Εθνική Αντίσταση».

«Το 1947, μετά το Δόγμα Τρούμαν, κρατώ, με εντολή του ΠΓ, τους δρόμος για να περνούν στελέχη του Κόμματος στο ΔΣΕ. Στη θέση αυτή έμεινα μέχρι τη σύλληψη του Στέργιου Αναστασιάδη, το 1948.

Αυτή την περίοδο, στην ΚΟ Αθήνας - Πειραιά η Ασφάλεια είχε αρχίσει συλλήψεις, που έφταναν μέχρι τις ΚΟΒ. Μεγάλο χτύπημα δέχτηκε και η ΚΟ Θεσσαλονίκης. Συλλάβανε τον γραμματέα Αρίστο Βασιλειάδη, τον Κώστα Φαρμάκη κ.ά. Τους καταδίκασαν σε θάνατο και τους σκότωσαν. Ακολουθεί το χτύπημα στην ΚΟ Χαλκίδας. Πιάστηκαν πάνω από 20. Δικάστηκαν σε θάνατο 14. Εκτελέστηκαν 8, ανάμεσά τους κι ο Τάκης Φίτσιος. Τέλος 1948 στην Αθήνα, συλλαμβάνεται το κλιμάκιο με τον Στέργιο Αναστασιάδη, το Βαγγέλη Καβαδία κ.ά., τους καταδίκασαν σε θάνατο και τους σκότωσαν.

Μετά τις συλλήψεις, στην καθοδήγηση περνάει ο Μπάρμπας (Πλουμπίδης). Μου αναθέτει κομματική και συνδικαλιστική δουλιά. Συνδέθηκα με μικρό αριθμό μελών της 1ης Αχτιδικής Επιτροπής, που είχαν απομείνει και με το Συνδικαλιστικό Τομέα. Εκείνη την περίοδο γνωρίστηκα και με τον σ. Κ. Σ. (Κωτσάκη). Δουλέψαμε μαζί από το 1948 ως το 1955, που μας συλλάβανε.

Μετά το Βίτσι - Γράμμο (1040) θριαμβολογούσαν οι χασάπηδες του λαού πως τέλειωσαν με τους κουκουέδες. Αλλά στις 5.3.50 γίνονται οι βουλευτικές εκλογές, παίρνουμε 164.000 ψήφους και βγάζουμε 18 βουλευτές. Ηταν μια καλή αρχή. Κερδίσαμε νέες πολιτικές θέσεις. Το αποτέλεσμα έδωσε νέα ώθηση στο εργατικό κίνημα για πιο αποφασιστικά ανοίγματα στους οικονομικούς και πολιτικούς αγώνες, που πρωτοστατούσαν τα συνδικαλιστικά μας στελέχη. Ο παράνομος "Ριζοσπάστης" κυκλοφορούσε κατά διαστήματα, από το 1947 ως το 1950. Εβγαινε σε παράνομο τυπογραφείο, με υπεύθυνο τον Γιώργο Γεωργίου.

Αμέσως μετά τις εκλογές, φτάνει στην Ελλάδα ο Νίκος Μπελογιάννης και περνάει η ηγεσία στα χέρια του, με νέους συνεργάτες, μαζί με τον Μπάρμπα. Χωρίς καθυστέρηση, αρχίζει η ανασυγκρότηση των ΚΟ. Από τις πρώτες μέρες του ερχομού του, με βρήκε. Μου ανέθεσε κομματική δουλιά και μια πρόσθετη ευθύνη στις Φυλακές Αβέρωφ. Ο Μπελογιάννης είχε στόχο να βγάλει το ΚΚΕ σε μια πλατιά πολιτική δράση, σε συνεργασία με τις δημοκρατικές δυνάμεις και πολιτικούς παράγοντες, που δεν ανέχονταν την αμερικανοδουλία κι αξίωναν, πάλευαν να μπει η Ελλάδα στο δρόμο της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης».

(Από γράμμα του στην ΚΕ του ΚΚΕ με ημερομηνία 12.9.1988)