Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια, που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια, ανέδειξε για μια ακόμη φορά ότι η επιτάχυνση της προσπάθειας για ενσωμάτωση των Δ. Βαλκανίων στο ευρωατλαντικό οικονομικό και πολιτικό «μπλοκ», κάθε άλλο παρά άσχετη είναι με τις διαπιστώσεις που γίνονται από τα πιο επίσημα ευρωπαϊκά χείλη, για την αυξανόμενη παρουσία άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων στην περιοχή και ειδικότερα την οικονομική επέμβαση της Κίνας, αλλά και την πολιτική επιρροή της Ρωσίας. Εξάλλου, δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η Υπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Φ. Μογκερίνι, προειδοποιούσε ότι «τα Δυτικά Βαλκάνια θα μπορούσαν να μετατραπούν σε σκακιέρα γεωπολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων».

Ενδεικτικά μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι τα όσα καταγράφονται σε πρόσφατο κείμενο του τμήματος αναλύσεων του Ευρωκοινοβουλίου¹ όπου επισημαίνεται ότι οι αυξανόμενες εντάσεις στα δυτικά Βαλκάνια, τα μετατρέπουν ξανά σε «πυριδιταποθήκη της Ευρώπης», υπονομεύοντας έτσι «την πρόοδο, τη σταθερότητα και την ευημερία» της ευρύτερης περιοχής. Το ίδιο κείμενο εργασίας, που αναφέρεται στο ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή, σημειώνεται ότι η Μόσχα μπορεί να μην είναι ο μοναδικός παράγοντας που διαμορφώνει τις ανησυχητικές αυτές εξελίξεις, ωστόσο «έχει σίγουρα συμβάλει "παίζοντας" με τις εθνικές εντάσεις και τη δυσαρέσκεια στη μετα-γιουγκοσλαβική περίοδο».

Σε ό,τι αφορά την οικονομική επιρροή της Ρωσίας, η μελέτη την εντοπίζει κατά κύριο λόγο στον ενεργειακό τομέα, καθώς σήμερα η Ρωσία προμηθεύει σχεδόν το 100% του φυσικού αερίου που καταναλώνουν ετησίως η Σερβία, η ΠΓΔΜ και η Βοσνία. Από αυτήν την άποψη, αντιμετωπίζεται βεβαίως με θετικό τρόπο η ακύρωση του σχεδίου για την κατασκευή του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου «South Stream», μετά από την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αφού, όπως υπογραμμίζεται, το έργο αυτό «θα παγίωνε την κυριαρχία της Ρωσίας» στην ενεργειακή αγορά της περιοχής.

Υπενθυμίζουμε ότι η Επιτροπή επικαλέστηκε την «αντιμονοπωλιακή» νομοθεσία της ΕΕ, για να ακυρώσει το έργο του «South Stream», την ίδια στιγμή που εξίσου έντονη και αρνητική προς το έργο υπήρξε και η αμερικανική παρέμβαση στις Βρυξέλλες αλλά και στη Βουλγαρία, χώρα πρώτης υποδοχής του αγωγού.

Τα επόμενα χρόνια, ΕΕ και ΗΠΑ προώθησαν τα έργα κατασκευής αγωγών μεταφοράς αζέρικου φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά (TANAP που διασχίζει την Τουρκία και η προέκτασή του ΤΑΡ που διασχίζει την Ελλάδα, την Αλβανία και καταλήγει στην Ιταλία), σχεδιάζοντας τη συμμετοχή και την τροφοδοσία των Δυτικών Βαλκανίων από αυτήν την πηγή, παράλληλα βέβαια με το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο.

Φαίνεται, πάντως, ότι η Ρωσία δεν έχει εγκαταλείψει τα σχέδιά της να δημιουργήσει μια «νότια όδευση» για την προμήθεια φυσικού αερίου της Ευρώπης. Τα έργα για τον «Turkish stream» προχωρούν ταχύτατα, τη στιγμή που αναπτύσσεται έντονο παρασκήνιο για την κατασκευή μιας διακλάδωσης που θα περνά, ξανά, μέσα από την Βουλγαρία.

Πολύ πιο σημαντική πάντως σε οικονομικό επίπεδο είναι η παρουσία της Κίνας στην περιοχή, η οποία χρηματοδοτεί μια σειρά από έργα στους τομείς της Ενέργειας και των υποδομών Μεταφορών. Κείμενο που δημοσίευσε πρόσφατα η επίσημη ενημερωτική ιστοσελίδα της ΕΕ, «euroactive»², επισημαίνει την τεράστια διείσδυση της Κίνας στους σημαντικούς αυτούς τομείς της οικονομίας.

Εν μέσω μιας περιόδου κατά την οποία «η ΕΕ είναι απασχολημένη με τα οικονομικά της, η Κίνα έχει μετατραπεί σε βασικό πιστωτή του ανατολικού τμήματος της Ηπείρου». Η παρουσία της αυτή, σύμφωνα με το άρθρο, εντάσσεται στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της Κίνας «Μία Ζώνη ένας Δρόμος» που αποσκοπεί στη δημιουργία μεγάλων δικτύων επικοινωνίας σε ξηρά και θάλασσα, που για την υλοποίησή του, το Πεκίνο δεν φείδεται οικονομικών πόρων, παρεμβαίνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο σε ευρύτερους ευρωπαϊκούς στρατηγικούς ενεργειακούς και μεταφορικούς τομείς.

Σήμερα η Κίνα χρηματοδοτεί τουλάχιστον πέντε νέους λιγνιτικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής Ενέργειας στα δυτικά Βαλκάνια (ένας στη Σερβία και τέσσερις στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, οι οποίοι χρηματοδοτούνται από μεγάλες κινεζικές τράπεζες, την «China Exim Bank» και την «Industrial Commercial Bank of China»), σε μια περίοδο που οι ευρωπαϊκοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί έχουν παύσει τη χρηματοδότηση τέτοιων έργων στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής που ακολουθεί η ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών ρύπων.

Τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων ωστόσο, συνεχίζει το άρθρο, «αποζητώντας ζεστό χρήμα συνάπτουν επιχειρηματικές συμφωνίες με την Κίνα, που θα μπορούσαν να αποδειχτούν προβληματικές κατά την πορεία των χωρών αυτών να γίνουν μέλη της ΕΕ».

Το άρθρο σημειώνει ότι με τα σημερινά δεδομένα κανένα από τα παραπάνω έργα δεν είναι σύμφωνο με τα όρια εκπομπής ρύπων που θέτει η ΕΕ, ενώ αμφισβητείται ακόμη και η «νομιμότητα» της χρηματοδότησής τους, γεγονός που, όπως λέει, μπορεί να εγείρει ζητήματα παραβίασης της «Συμφωνίας για την Ενεργειακή Ενωση της ΕΕ». Καταλήγει μάλιστα - εν είδει προειδοποίησης - σημειώνοντας ότι «οι κυβερνήσεις των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων θα ενδιαφερθούν για τα ευρωπαϊκά ''στάνταρντ'' μόνο όταν διαπιστώσουν ότι υπάρχουν σοβαρές συνέπειες για όσους δεν τα ακολουθούν, αλλά και όταν δουν τι μπορούν να κερδίσουν όσοι τα ακολουθούν».

Στον τομέα των Μεταφορών, επίσης, καταγράφεται σημαντική διείσδυση των κινεζικών κεφαλαίων. Την τελευταία δεκαετία οι κινεζικές επενδύσεις συνολικά στην Ευρώπη φτάνουν τουλάχιστον τα 320 δισ. ευρώ σύμφωνα με ανάλυση του «Bloomberg»³, οι οποίες, χονδρικά, διαμοιράζονται σε επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας στη δυτική Ευρώπη και στρατηγικής σημασίας υποδομές στην ανατολική και νότια. Σημαντικότερες επενδύσεις αυτήν τη στιγμή θεωρούνται, εκτός από το λιμάνι του Πειραιά, το διεθνές αεροδρόμιο των Τιράνων που εξαγοράστηκε από την «China Εverbright ltd» και ο τερματικός σταθμός στο λιμάνι της Κωνστάτζα της Ρουμανίας από την «Cofco Corp.».

Δεν σταματά εκεί, βέβαια, η κινεζική διείσδυση στην ευρύτερη περιοχή. Σημαντικές είναι επίσης οι κινεζικές επενδύσεις και στο δίκτυο σιδηροδρόμων, έχοντας υπογράψει σχετικό μνημόνιο συνεργασίας με τη Σερβία και την Ουγγαρία για την κατασκευή σιδηροδρόμου υψηλών ταχυτήτων, που θα συνδέει το Βελιγράδι με τη Βουδαπέστη. Το έργο κόστους 2,5 δισ. δολαρίων βρίσκεται σε εξέλιξη και χρηματοδοτείται άμεσα από κινεζικές τράπεζες, ενώ εμπλέκεται επίσης η κρατική κατασκευαστική εταιρεία «China Railway and Construction Corporation» (CRCC). Σύμφωνα με στοιχεία του σέρβικου υπουργείου μεταφορών που επικαλείται το «Βloomberg»⁴ οι κινεζικές επενδύσεις στη Σερβία, έχουν φτάσει τα 3 δισ. ευρώ και αναμένεται να διπλασιαστούν το αμέσως επόμενο διάστημα.

Τα σιδηροδρομικά έργα στον συγκεκριμένο άξονα αποτελούν άλλωστε σημαντικό τμήμα στη στρατηγική της Κίνας για την ανάπτυξη του «νέου δρόμου του μεταξιού». Θυμίζουμε ότι στο ίδιο τμήμα των σχετικών σχεδιασμών που αφορούν την Ευρώπη, η Ελλάδα και το λιμάνι του Πειραιά αποτελούν βασικό ευρωπαϊκό σταθμό της Κίνας για την ενίσχυση των εξαγωγών της προς την Ευρώπη.

Το προηγούμενο διάστημα η κινεζική παρουσία σε λιμενικές εγκαταστάσεις της χώρας επεκτάθηκε και στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, μέσω του κινεζικού ομίλου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων «CMA», ο οποίος έχει το 49% του μετοχικού κεφαλαίου του γαλλικού ομίλου διαχείρισης λιμενικών εγκαταστάσεων «Terminal Link SAS», ενώ αξίζει να θυμίσουμε ότι στην ίδια κοινοπραξία, που απέκτησε το 67% του ΟΛΘ, συμμετέχουν επίσης οι «Deutsche Invest Equity Partners GmbH» (γερμανικό επενδυτικό ταμείο) και η «Belterra Investments Ltd.» (Ιβ. Σαββίδης).

Παραπομπές:

1. http://www.europarl.europa.eu/ RegData/etudes /ATAG/2017 /608627/ EPRS_ATA%28 2017%29 608627 _ EN.pdf

2. https://www.euractiv.com /section /energy /opinion /china -the -western- balkans- and- the- eu-can- three -tango/

3. https://www.bloomberg.com /graphics /2018-china- business- in- europe/

4. https://www.bloomberg.com/ news/articles/ 2018-05-16 /global-powers -square -up -for- influence-in-europe- s- balkan- flank