Πέρα από τα βουνά | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Ο Ζία Ζανγκ Κε, ένας από τους μεγαλύτερους ζώντες κινηματογραφιστές διεθνώς, με το βαθιά διαπεραστικό του βλέμμα, συνιστά την πιο αξιόπιστη πηγή που μας φέρνει νέα από την Κίνα σε τακτά διαστήματα. Δεν μπορεί παρά να θυμόμαστε τη σπονδυλωτή ταινία «Αίσθηση αμαρτίας» (2013) με θέμα τη «νέα», καπιταλιστική Κίνα και τα παμπάλαια, σύμφυτα και εγγενή προβλήματα που ο καπιταλισμός φέρνει μαζί του. Στο «Αίσθηση αμαρτίας» (2013) είδαμε μια Κίνα να βράζει από υπόγειες εντάσεις και οργισμένη επιθυμία εκδίκησης σε επίπεδο προσωπικό. Η τελευταία ταινία του Κινέζου δημιουργού, ενός από τους μεγαλύτερους ζώντες κινηματογραφιστές παγκοσμίως, με τίτλο «Πέρα από τα βουνά» (2015), είναι ένα φιλόδοξο, φρέσκο έργο, με δυνατό περιεχόμενο σε σχέση με αυτά που λέει για την εξέλιξη των κοινωνιών. Η ταινία συμμετείχε στο διαγωνιστικό μέρος του τελευταίου Φεστιβάλ των Καννών και παρουσιάζει την Κίνα σε ήδη κατασταλαγμένη, παγιωμένη κατεύθυνση και τους «πολλούς» υποταγμένους στις βαθιές αλλαγές. Το δυτικότροπο «Go West» που τραγουδούν οι «Pet Shop Boys», είναι το στίγμα που ανοίγει και κλείνει την ταινία.

Τέλη του 1999. Με εντυπωσιακές ρίψεις πυροτεχνημάτων, με χάρτινους πολύχρωμους δράκους και παραδοσιακές λαϊκές εκδηλώσεις, ετοιμάζονται οι πάντες να υποδεχτούν την καινούργια χιλιετία. Η Κίνα ανοίγεται όλο και πιο θαρρετά στον καπιταλισμό. Φυτρώνουν νεόπλουτοι με κινητά τηλέφωνα, με γερμανικά αυτοκίνητα και αμερικανικό μέλλον. Τη νεαρή Τάο (σύντροφο και μούσα του σκηνοθέτη) φλερτάρουν δυο παιδικοί της φίλοι. Ο προλετάριος Λιάνζι, εργάτης σε ανθρακωρυχείο και ο πλούσιος Ζανγκ, ιδιοκτήτης σταθμού βενζίνης. Ο Ζανγκ δίνει τελεσίγραφο στην Τάο να επιλέξει σύζυγο. Εναν από τους δυο τους. Η Τάο μπορεί να είναι ερωτευμένη με τον πρώτο, υποκύπτει όμως στην εξαγορά του καπιταλιστή δεύτερου. Η Τάο δεν είναι ακριβώς θεματοφύλακας του παλιού, αλλά ενσαρκώνει την αλληγορία της Κίνας σε μια ιστορική καμπή. Γύρω από αυτό το τρίο, που μαρτυρά τους δυο τρόπους να βλέπει κανείς τη ζωή, η κινεζική ιστορία γράφεται ως επί το πλείστον μέσα από τις αναχωρήσεις και τις επιστροφές από το σταθερό σημείο της μικρής τους πόλης. Μέσα σε μια ώρα, ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί ένα κινέζικο «Jules et Jim», με έμφυτη αίσθηση του κάδρου και της σύνθεσης των πλάνων.

Η ταινία αποτελείται από δύο - ουσιαστικά τρία - μέρη, που ανάμεσά τους χωρούν πολλά χρόνια. Η ίντριγκα ξεκινά σε ένα σκοτεινό παρόν. Ο Ζία Ζανγκ Κε, σκηνοθέτης της μνήμης, εκτιμά μελαγχολικό και απάνθρωπο το μέλλον που έρχεται και μεταφράζει την πάροδο του χρόνου και τις βαθιές αλλαγές σε όρους ανθρώπινης συμπεριφοράς. Φιλμάροντας την οικουμενικότητα των ερωτικών συναισθημάτων, ο σκηνοθέτης τοποθετεί στο προσκήνιο ακριβώς την έλλειψη συναισθημάτων, το σταδιακό, προοδευτικό πάγωμα των ανθρώπινων σχέσεων και το θρυμματισμό των κοινωνικών δεσμών. Ο σκηνοθέτης φτιάχνει ένα, τολμηρό στην κατασκευή του, μελόδραμα, με χρόνο γραμμικό και μεταβαλλόμενη αισθητική.

Ενώ στην «Αίσθηση αμαρτίας» (2013) υπήρχε έντονο το στοιχείο της εσωτερικής μετανάστευσης, στο «Πέρα από τα βουνά» αυτοί που μεταναστεύουν είναι οι πλούσιοι Κινέζοι. Πηγαίνουν στην κοντινή Αυστραλία, στην υπόσχεση καλύτερης ζωής, μιλούν αγγλικά μεταξύ τους, αποκτούν δυτικά ονόματα και δυτική ταυτότητα. Ο γιος του καπιταλιστή Ζανγκ ονομάζεται Ντόλαρ... Στην Αυστραλία απομυθοποιούνται ελπίδες, έρωτες, ψευδαισθήσεις και επιλογές. Το τρίτο αυτό μέρος είναι το λιγότερο πετυχημένο, ενώ το πέρασμα στα αγγλικά αποδυναμώνει τους διαλόγους. Είναι το πιο αδύνατο, το πιο απόν, επιδερμικό και αβαθές κομμάτι της ταινίας, με ερμηνείες πολύ κοντά στο «ψεύτικο»... Ισως βέβαια αυτός να ήταν ο στόχος! Ψάχνοντας μια εικονική μητέρα, ο νεαρός Ντόλαρ ερωτεύεται τη δασκάλα του, κρατά όμως πάνω του τα κλειδιά του μητρικού σπιτιού στην Κίνα. Το «Πέρα από τα βουνά» είναι ίσως το πιο προσβάσιμο φιλμ του σκηνοθέτη.

Η ταινία καλύπτει χρονικά ένα τέταρτο του αιώνα (1999 -2025) και δείχνει την Κίνα σε πλήρη και βαθιά μετατροπή, ανάμεσα στο σεβασμό αιώνιων παραδόσεων και στις καπιταλιστικές σχέσεις που τις σμπαραλιάζουν.

Με τους: Τάο Ζάο, Γι Ζανγκ, Σίλβια Τσανγκ κ.ά.

Παραγωγή: «Mountains may depart», Κίνα, Γαλλία (2015)