Στον κατάλογο της Συνθήκης Ραμσάρ, περιλαμβάνονται 10 ελληνικοί υγροβιότοποι. Ενας από αυτούς είναι η λίμνη Κορώνεια. Η Κορώνεια συγκαταλέγεται επίσης στις προστατευόμενες περιοχές «Natura 2000».
Το πώς αντιλαμβάνονται, βέβαια, οι κυβερνήσεις της χώρας μας την προστασία των υγροτοπικών συστημάτων, φαίνεται από τα παρακάτω:
1) Οι 7 από τους 10 διεθνούς σημασίας ελληνικούς υγροβιότοπους, συμπεριλαμβανομένης της Κορώνειας, βρίσκονται από το 1990 στον κατάλογο Μοντρέ. Ο κατάλογος Μοντρέ περιλαμβάνει 59 συνολικά υγροβιότοπους της Ραμσάρ, που είναι υποβαθμισμένοι ή απειλούνται σημαντικά με υποβάθμιση και χρήζουν προστασίας. Με άλλα λόγια, το 70% των υγροβιοτόπων της χώρας μας, που προστατεύονται από τη Συνθήκη Ραμσάρ, βρίσκονται εδώ και 17 χρόνια στον κατάλογο των υγροβιότοπων διεθνούς σημασίας που απειλούνται εξαιτίας της έλλειψης μέτρων προστασίας!!!
Motion Team |
Ολα τα οικολογικά χαρακτηριστικά της Κορώνειας συνιστούν χαρακτηριστικά κατάρρευσης του οικοσυστήματος, που σε καμία περίπτωση δεν οφείλεται στα φυσικά φαινόμενα, όπως ισχυρίζονται μερικοί για να ελαφρύνουν το μερίδιο των ευθυνών τους. Στην κατάρρευση οδηγήθηκε η Κορώνεια από την επί δεκαετίες ασύνετη χρήση και ασύδοτη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων που διέθετε ως υγροτοπικό οικοσύστημα |
Στα πλαίσια, λοιπόν, της πρακτικής των ελληνικών κυβερνήσεων, όσον αφορά και στην Κορώνεια, τίποτα δεν εμπόδισε την επιταχυνόμενη υποβάθμιση στο όνομα της ...«ανάπτυξης» της ευρύτερης περιοχής. Ανεξέλεγκτες ήταν τόσο οι ρίψεις αποβλήτων κάθε είδους (βαρέα μέταλλα και άλλοι ρύποι από βαφεία και βιομηχανικές μονάδες της περιοχής, αστικά λύματα - ακόμη και σήμερα δε λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός της πόλης του Λαγκαδά λόγω της έλλειψης αποχετευτικού δικτύου) και η υπεράντληση υδάτων - 2.200 γεωτρήσεις, από τις οποίες οι μισές παράνομες - για βιομηχανική, αλλά και γεωργική χρήση.
Υπάρχουν, όμως, και «άγνωστα» στοιχεία, που προσδιορίζουν την οικολογική κατάσταση της Κορώνειας. «Αγνωστα», διότι από κανέναν κρατικό αρμόδιο φορέα δεν έχει υπάρξει μέχρι τώρα πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης, και, αντίστοιχα, βάση δεδομένων, παρά τις επισημάνσεις και τις προειδοποιήσεις των ειδικών επιστημόνων.
Ομως, αυτά τα «άγνωστα» στοιχεία της οικολογικής ταυτότητας της λίμνης είναι γνωστά σε επιστήμονες με ερευνητικό ενδιαφέρον για τη λίμνη.
Από ερευνητική ομάδα του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (με επιστ. υπευθ. την αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Μαρία Μουστάκα, η οποία ασχολείται με τους φυτοπλαγκτικούς οργανισμούς και την οικολογική κατάσταση της λιμνών Βόλβη - Κορώνεια, πάνω από 20 χρόνια) έχουν καταγραφεί από το 1995 μέχρι σήμερα διαδοχικές εκρήξεις φυτοπλαγκτού, συμπεριλαμβανομένων και τοξικών ειδών κυανοβακτηρίων. Αποκορύφωση του φαινομένου αυτού παρατηρήθηκε το Σεπτέμβριο του 2007, καθώς ανά λίτρο νερού βρέθηκαν δισεκατομμύρια κύτταρα γνωστών τοξικών κυανοβακτηρίων, που ενοχοποιούνται για μαζικούς θανάτους παρυδάτιων πτηνών, και ιδιαίτερα φλαμίνγκο. Πρόκειται για τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το Φεβρουάριο του 2007, όπως επιβαλλόταν δεοντολογικά, οι επιστήμονες του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ γνωστοποίησαν με έγγραφό τους στους αρμόδιους φορείς ότι σε δειγματοληψία, που πραγματοποίησαν, διαπίστωσαν ομοιότητα στη σύνθεση του φυτοπλαγκτού με εκείνη που καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2004. Το έγγραφο αυτό «έκρουε τον κώδωνα» για τον κίνδυνο να υπάρξουν και πάλι νεκρά πτηνά στη λίμνη, καθώς για τα λιμναία οικοσυστήματα το φυτοπλαγκτό (κυανοβακτήρια και ευκαρυωτικά φύκη) αποτελεί κρίσιμο δείκτη της οικολογικής κατάστασης. Καμιά ενέργεια, όμως, δεν έγινε από τις αρμόδιες αρχές για να προλάβει την καταστροφή. Οι αρμόδιες αρχές «αντέδρασαν» στην προειδοποίηση των επιστημόνων με τη δημιουργία μιας ακόμη επιτροπής, του συντονιστικού οργάνου για την αντιμετώπιση οικολογικών κρίσεων της Κορώνειας.
Βεβαίως, το πρόβλημα της Κορώνειας δεν εντοπίζεται στα τοξικά μόνο είδη φυτοπλαγκτού. Οι πληθυσμιακές εκρήξεις και των μη τοξικών ειδών φυτοπλαγκτού προκαλούν συνήθως αύξηση του pH σε τιμές που δεν είναι συμβατές με τη ζωή του οικοσυστήματος, οδηγώντας τελικά στην κατάρρευση του τροφικού πλέγματος και στην έντονη αποικοδόμηση του φυτοπλαγκτού και, ως εκ τούτου, στη μείωση των αποθεμάτων οξυγόνου.
Διατυπώνεται από κάποιους η άποψη ότι η Κορώνεια έχει υποστεί μη αντιστρεπτή υποβάθμιση. Μπορεί να είναι και έτσι. Ομως, μια τόσο κατηγορηματική θέση θα είχε νόημα, εάν είχαν ληφθεί μέτρα για την αποκατάσταση του οικοσυστήματος και δεν είχαν φέρει κανένα αποτέλεσμα.
Οσον αφορά, δε, στο αναθεωρημένο πρόγραμμα αποκατάστασης της λίμνης, υπάρχουν πολλά ερωτήματα για τη σκοπιμότητα της κατασκευής μεγάλων τεχνικών έργων, που προβλέπονται από αυτό, όταν όχι μόνο εξακολουθούν να ισχύουν οι αιτίες που μετέτρεψαν την Κορώνεια σε «τοξικό βούρκο», αλλά, πολύ περισσότερο, όταν δεν έχουν ληφθεί μέτρα στην κατεύθυνση αυτή και οι υπεύθυνοι περιορίζονται στις ανακοινώσεις σχεδίων που θα εφαρμοστούν ...στο μέλλον, και όχι στη λήψη άμεσων μέτρων για την ανόρθωση του οικοσυστήματος της Κορώνειας. «Μεγαλεπήβολα» κατασκευαστικά έργα προέβλεπε και το προηγούμενο πρόγραμμα αποκατάστασης της λίμνης (όπως μεταφορά νερού από τον Αλιάκμονα, που επίσης προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ), αλλά το οικοσύστημα έφτασε στην κατάρρευση.
Δεδομένου ότι η Κορώνεια βρίσκεται στο ίδιο σύμπλεγμα με τη Βόλβη, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή διότι ενέργειες που θα συνδέσουν τη σωτηρία της Κορώνειας με τη λίμνη Βόλβη, μπορεί να διαταράξουν την ισορροπία του οικοσυστήματος της Βόλβης. Σύμφωνα με τα δεδομένα των επιστημόνων του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, από το 1983 μέχρι και το 2007, η οικολογική κατάσταση της Βόλβης, παρά τα προβλήματα που επισημαίνονται, είναι σταθερή. Η Βόλβη χαρακτηρίζεται από υψηλή βιοποικιλότητα, αύξηση κυανοβακτηρίων τη θερμή και ξηρή περίοδο, όμως η παρουσία τοξινών είναι σε επίπεδα χαμηλής επικινδυνότητας. Ενώ η Κορώνεια αυτή τη στιγμή είναι σε κακή οικολογική κατάσταση και με οικολογική «ηλικία» στο τελευταίο στάδιο διαδοχής, που σημαίνει πριν το θάνατο, η Βόλβη είναι σε μια μέτρια κατάσταση, που με βιοπαρακολούθηση και βελτιωτικά έργα μπορεί να γίνει καλή.
Βεβαίως, δεν μπορούν να γίνουν τώρα προβλέψεις για την περίπτωση, κατά την οποία οι προσπάθειες για τη σωτηρία της Κορώνειας δεν οδηγήσουν στην αποκατάστασή της. Γνωρίζουμε όμως, καθώς η χώρα μας έχει μεγάλη πείρα από αποξηράνσεις, ότι οι αποξηράνσεις των υγροτόπων, που έγιναν σε άλλες περιπτώσεις, επέφεραν βαρύτατες επιπτώσεις στο περιβάλλον με κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις. Οσον αφορά, ειδικότερα, στα εδάφη που προκύπτουν από τις αποξηράνσεις των υγροτόπων, τις περισσότερες φορές είναι ακατάλληλα για καλλιέργεια εξαιτίας της μεγάλης αλατότητας και της διάβρωσης που τα χαρακτηρίζουν, τις συχνές πλημμύρες και άλλες παραμέτρους που καθιστούν την αποξήρανση για γεωργικές καλλιέργειες οικονομικά ασύμφορη. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της λίμνης Κάρλας, που τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια ανασύστασής της.
Καθώς είναι πλέον ολοφάνερο ότι η έλλειψη πολιτικής διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος έχει καταδικάσει σε θάνατο την Κορώνεια, μόνη ελπίδα για τη σωτηρία της είναι να κινητοποιηθούν ο λαός και οι φορείς του νομού και να επιβάλουν με τον αγώνα τους μέτρα που εδώ και 20 χρόνια έπρεπε να είχαν πάρει οι αρχές της Νομαρχίας της Θεσσαλονίκης και, φυσικά, οι κυβερνήσεις της ΝΔ και οι προηγούμενες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ. Σήμερα, λίγο πριν από το σημείο μηδέν για τη λίμνη Κορώνεια, η προσπάθεια για την αποκατάστασή της πρέπει να έχει τη στήριξη ενός ευρύτερου πολιτικού και κοινωνικού μετώπου, που θα διεκδικήσει:
Η αποκατάσταση του συστήματος της Κορώνειας θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία. Αξίζει, όμως, να το προσπαθήσουμε. Η ύπαρξη της λίμνης δίνει ζωή στην ευρύτερη περιοχή.