Στις 12 Οκτώβρη εγκαινιάστηκε στη Θεσσαλονίκη και θα συνεχίσει να λειτουργεί έως τις 30 Νοέμβρη η κοινή εικαστική έκθεση Ελλήνων και Τούρκων καλλιτεχνών στον Πολυχώρο Πολιτισμού Ισλαχανέ, με τίτλο «Κάτω απ' τον ίδιο ουρανό, γύρω απ' την ίδια θάλασσα».

Η έκθεση αυτή γεννήθηκε από τη συνεργασία της καλλιτεχνικής ομάδας FireArt, που έχει ως βάση της την πόλη της Θεσσαλονίκης, και το Κέντρο Πολιτισμού «Ναζίμ Χικμέτ» της Κωνσταντινούπολης. Αφορμή των συζητήσεων μεταξύ των καλλιτεχνών, προκειμένου να δημιουργήσουν τα έργα που εκτίθενται, υπήρξαν η πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία, οι προβληματισμοί πάνω στις αιτίες που γεννούν τους πολέμους γενικότερα και η κοινή μοίρα των λαών. Εχοντας ξεκάθαρο ότι οι αντιθέσεις και οι ανταγωνισμοί της αστικής τάξης για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές, για τους ενεργειακούς αγωγούς, για την κατάκτηση αγορών και τον έλεγχο περιοχών με στρατηγική σημασία εκφράζονται και στις σχέσεις των δύο χωρών, οι καλλιτέχνες θέλησαν να τονίσουν την αξία της αλληλεγγύης και όλα όσα έχουν κοινά οι λαοί.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Πολυχώρος Πολιτισμού στεγάζεται στο κτίριο της πρώην Οθωμανικής Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων (Σχολή Χαμιδιέ, μετέπειτα μηχανουργείο Αξυλιθιώτη). Η ίδρυση της σχολής κατά τον 19ο αιώνα βασίστηκε στην ιδέα της Τεχνικής Εκπαίδευσης ως οργανωμένου κρατικού θεσμού καθώς η αστική τάξη - και κυρίως το μεγάλο τμήμα της που στηριζόταν στο εμπόριο - είχε κάθε λόγο να αξιοποιήσει τη μαθητεία ως το αποτελεσματικότερο μέσο για να αποχτήσουν οι εργάτες τις απαιτούμενες τεχνικές - επαγγελματικές δεξιότητες. Από το 1920 και μετά το ακίνητο νοικιάστηκε σε ιδιώτες για να στεγάσει βιοτεχνικές χρήσεις. Στον χώρο αυτό, λοιπόν, ανάμεσα σε παλιά μηχανήματα και εργαλεία, παρουσιάζονται αυτές τις μέρες έργα γλυπτικής, ζωγραφικής και σύγχρονων μέσων (φωτογραφία, βίντεο, ψηφιακές εκτυπώσεις) εμπνευσμένα από τη ζωή του λαού, από όσα ζει και τον προβληματίζουν.

Την έκθεση ανοίγει η προσωπογραφία του σπουδαίου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ από την Ευπραξία Μπαντάζου, η οποία μας θυμίζει τα λόγια του:

«Υπάρχουν δύο Τουρκίες και δύο Ελλάδες. Η αληθινή και η ψεύτικη.

Η ανεξάρτητη και η δουλική.

Η πατρίδα του ελληνικού λαού. Αυτή είναι η γνήσια Ελλάδα.

Η Τουρκία του τούρκικου λαού. Αυτή είναι η γνήσια Τουρκία.

Φίλοι μου Ελληνες.

Πρέπει ν' αγωνιστούμε μαζί, χέρι με χέρι για την εθνική ανεξαρτησία των χωρών μας, για τη δημοκρατία, ενάντια σε κάθε εκδήλωση φασισμού, ενάντια στους ιμπεριαλιστές.

Ετσι η φιλία μας θα γίνεται μέρα με τη μέρα πιο ισχυρή».

Τα έργα επικεντρώνονται σε τέσσερις επιμέρους θεματικές: Τα δεινά που φέρνει ο πόλεμος, οι συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης στην καπιταλιστική ειρήνη, οι αιτίες του πολέμου, η ανάγκη του ξεσηκωμού και της επανάστασης.

Από τα δεινά του πολέμου, τους καλλιτέχνες συγκινεί ιδιαίτερα το θέμα των προσφύγων, το ξεσπίτωμα, ένα κοινό βίωμα του ελληνικού και του τουρκικού λαού που πριν από 100 χρόνια ξεσπιτώθηκαν για τα συμφέροντα των αστικών τους τάξεων. «Γκρεμισμένες ζωές, χαμένες, αφού η φωτιά του πολέμου, του κάθε ιμπεριαλιστικού πολέμου, γκρεμίζει τα σπίτια, τα όνειρα, τη ζωή. Ανθρωποι φοβισμένοι περπατούν χωρίς να γνωρίζουν πού πηγαίνουν, όμως πρέπει να προχωρήσουν ελπίζοντας σε ένα όμορφο μέλλον», δηλώνει η Αναστασία Καλτσή. Οι πρόσφυγες της Ανδριάννας Κουμεντάκου συνεχίζουν το επικίνδυνο ταξίδι με την εύθραυστη βάρκα τους μέσα στην πόλη και γίνονται γροθιά στο στομάχι όσων επιλέγουν να κλείνουν τα μάτια στην κοινή μοίρα της εργατικής τάξης. Στο έργο της Νεφέλης Κυριάκου η μάνα πρόσφυγας παίρνει τη μορφή κάθε γυναίκας και καθαγιάζεται μέσα από τον αγώνα για την ίδια και για τα παιδιά της. Σφαγή, πόνος, ο άνθρωπος κρέας για τις μηχανές του πολέμου, τα παιδιά αθώα θύματα στα συντρίμμια. Η Τέχνη περιγράφει και κρίνει.

Ομως, και σε καιρό ειρήνης τα συμφέροντα της αστικής τάξης συνθλίβουν τη ζωή του λαού. Ο Μάρκος Τραϊτοράκης ανοίγει το ζήτημα μιλώντας για τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, η οποία, όπως λέει, «χρησιμοποιείται και εδώ όπως και παντού για να μπαίνουν οι λάθος διαχωριστικές γραμμές σε καιρό πολέμου και ειρήνης». Η φωτογραφία που εκθέτει έρχεται να ζωντανέψει τις εικόνες του ποιήματος το οποίο την συνοδεύει αλλά και να δώσει την αίσθηση του ντοκουμέντου. «Είναι τραβηγμένη με κινητό κάποια Τσικνοπέμπτη στο χώρο που γέννησε το ποίημα. Δουλεύουμε μαζί χριστιανοί και μουσουλμάνοι της Θράκης, Αλβανοί και Ελληνες από Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη και αλλού». Αντίστοιχα ο Γιάννης Πρώιος επισημαίνει στο έργο του το βαλκανικό μίσος, αυτό που με τέχνη καλλιεργείται ώστε να διασπά και να αποπροσανατολίζει τους λαούς από τα πραγματικά τους προβλήματα. Οι φωτογραφίες του Levent Karaoglu απεικονίζουν, από την άλλη, τη φτώχεια του λαού στην Τουρκία, ενώ το δικάναλο βίντεο της Safiye Basar επισημαίνει ότι «η καταστροφή που επήλθε με τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης στην Τουρκία και υπό τον έλεγχο του διεθνούς κεφαλαίου δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στις οικονομικές διαστάσεις, αλλά ότι πρόκειται και για μια πολιτιστική καταστροφή».

Οι υπεύθυνοι για τα δεινά των λαών τόσο σε καιρό πολέμου όσο και σε καιρό ειρήνης έχουν όνομα. Στις αφίσες της Εμπρού Γιουσούφ και στο εύστοχο σκίτσο του Omer Kocag κατονομάζονται οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ ως οι μπροστάρηδες των πολέμων, αυτοί που γεννούν την προσφυγιά και σπέρνουν τον θάνατο. Στο έργο της Χρύσας Κοφίνα ένας αγωγός Ενέργειας περνάει πάνω από τα γκρεμισμένα σπίτια, όμως το κόκκινο μπαλόνι στα δεξιά δεν παραπέμπει μόνο στην ανθρώπινη απουσία αλλά και στην ελπίδα του καινούριου που μπορεί να γεννηθεί.

Οπως επισημαίνει η Seda Boy, «η έξοδος από το χάος και η επαναχειραφέτηση ξεκινούν όταν τα άτομα ανοίγουν τα μάτια τους. Η συνέχεια της ζωής απαιτεί αγώνα και ο αγώνας ξεκινά με το να κοιτάς και να βλέπεις». Ετσι, στα έργα της Αρχοντίας Παπαγεωργίου και του Ευγένιου Γκάλκιν ο πόλεμος μετατρέπεται σε επανάσταση, ο λαός παίρνει τη μοίρα στα χέρια του για να φτιάξει έναν καλύτερο κόσμο.

Ομως, ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των καλλιτεχνών στην αλλαγή της πραγματικότητας; Η φοιτητική ομάδα Fotokolekt συμμετέχει στην έκθεση με ένα δυναμικό έργο κι ακόμα πιο δυναμικά δηλώνει για τον ρόλο της Τέχνης: «Σηκώνουμε τα μανίκια, δε φοβόμαστε να λερώσουμε τα χέρια μας! Σε πείσμα αυτών που κλείνουν τα μάτια στο κοινωνικό γίγνεσθαι εξοβελίζοντάς το από τις στείρες τους ζωές και προσπαθούνε να διαδώσουν το σκοτάδι, εμείς εστιάζουμε τον φακό μας στην κοινωνία και στην πραγματικότητα. Και δεν μας απασχολεί μόνο η τεκμηρίωση και η μαρτυρία. Γνωρίζουμε πόσο ισχυρό όπλο είναι η κάμερά μας για να αλλάξουμε αυτήν την τάξη πραγμάτων και ξεκινάμε με αυτήν την πρόθεση. Στρέφουμε την κάμερά μας στην κοινωνία! Βγάζουμε φωτογραφίες για να αλλάξουμε τον κόσμο...».

Η έκθεση παρουσιάστηκε στην Κωνσταντινούπολη το καλοκαίρι, συνεχίζει το ταξίδι της στη Θεσσαλονίκη και θα ακολουθήσουν και άλλοι σταθμοί. Ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ λειτουργεί τα πρωινά 10 π.μ. με 2 μ.μ., ενώ την Τετάρτη συνεχίζει μέχρι τις 8 μ.μ. Τα Σαββατοκύριακα είναι κλειστός.

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Χαρά Αμοιρίδου, Safiye Basar, Seda Boy, Νίκος Γαλαζούδης, Ευγένιος Γκάλκιν, Εμπρού Γιουσούφ, Fotokolekt, Αναστασία Καλτσή, Levent Karaoglu, Γιώργος Κιτσούκης, Omer Kocag, Ανδριάννα Κουμεντάκου, Χρύσα Κοφίνα, Νεφέλη Κυριάκου, Ευπραξία Μπαντάζου, Δέσποινα Shekine Nainti, Αρχοντία Παπαγεωργίου, Γιάννης Πρώιος, Χαράλαμπος Τουμπέκης, Μάρκος Τραϊτοράκης, Νάσος Χαλκίδης.