Δύο επιτυχίες στην παραπέρα εξερεύνηση του πλανήτη Αρη σημειώθηκαν τη βδομάδα που πέρασε, καθώς μια αμερικανική και μια ινδική αποστολή τέθηκαν με επιτυχία σε τροχιά γύρω από τον κόκκινο πλανήτη. Πρόκειται για την αποστολή «Αρειανή Ατμόσφαιρα και Εξέλιξη Πτητικών» (Mars Atmosphere and Volatile Evolution) ή MAVEN της NASA και την «Αποστολή Δορυφόρος του Αρη» (Mangalyaan) του Ινδικού Οργανισμού Διαστημικών Ερευνών (ISRO). Οπωσδήποτε η ινδική αποστολή έκανε πολύ μεγαλύτερη αίσθηση, αφού με αυτήν η Ινδία γίνεται μέλος της ολιγομελούς ομάδας κρατών ή ενώσεων κρατών (ΕΣΣΔ, ΗΠΑ, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος) που έχουν θέσει με επιτυχία σκάφος σε τροχιά γύρω από τον Αρη, η πρώτη ασιατική χώρα που έχει πετύχει κάτι τέτοιο και η μοναδική χώρα που το πέτυχε με την πρώτη. Τα δύο τρίτα των αποστολών στον Αρη αποτυγχάνουν και μόλις το 2011 είχε αποτύχει αντίστοιχη κινεζική αποστολή, όπως είχε γίνει άλλωστε νωρίτερα και με μια ιαπωνική αποστολή.

Το «Μανγκαλιγιάν» («Αρειανό σκάφος» στα σανσκριτικά), που εκτοξεύτηκε στις 5 Νοέμβρη 2013 και μπήκε σε αρειανή τροχιά στις 24 Σεπτέμβρη 2014 (όπως προβλεπόταν), είναι κατά κύριο λόγο μια γενική δοκιμή όλων των τεχνολογιών που απαιτούνται για διαπλανητικές αποστολές, δείγμα της προσεκτικής πορείας βήμα βήμα της Ινδίας στο Διάστημα, που είχε ως προηγούμενο ορόσημο τη μη επανδρωμένη αποστολή σε σεληνιακή τροχιά το 2008. Κατά τ' άλλα, το «Μανγκαλιγιάν», χρησιμοποιώντας πέντε επιστημονικά όργανα ινδικής κατασκευής, θα αναζητήσει ίχνη μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Αρη, ως πιθανή ένδειξη μικροβιακής ζωής στο υπέδαφος, θα ανιχνεύσει για νερό μετρώντας την αναλογία ισοτόπων υδρογόνου και θα κάνει φωτογράφιση υψηλής ευκρίνειας της επιφάνειας του εδάφους και χαρτογράφηση των ορυκτών. Προς το παρόν οι φωτογραφίες της επιφάνειας του Αρη που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τον ISRO δεν δείχνουν να είναι υψηλής ευκρίνειας, αλλά αυτό λίγο επηρεάζει τη μεγάλη επιτυχία της αποστολής.

Το «Μανγκαλιγιάν» ανύψωσε σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τη Γη ένας ινδικός πύραυλος PSLV-XL. Επειδή ο πύραυλος δεν ήταν αρκετά ισχυρός ώστε να στείλει απευθείας το σκάφος στον Αρη, αλλά και για να μειωθεί το κόστος της αποστολής που είναι μόλις 70 εκατομμύρια δολάρια (το ένα δέκατο ανάλογων αποστολών των ΗΠΑ), το «Μανγκαλιγιάν» για να κερδίσει ταχύτητα χρησιμοποίησε τη διαδικασία, που αξιοποιεί τη γήινη βαρύτητα ως χέρι που γυρίζει σφεντόνα.

Ο Ινδικός Οργανισμός Διαστημικών Ερευνών (ISRO), έχοντας λιγοστούς πόρους στη διάθεσή του, κατάφερε να οδηγήσει την Ινδία, μέσα σε μερικές δεκαετίες, στην ομάδα των χωρών που διαθέτουν εκτεταμένη αυτόνομη διαστημική ικανότητα. Αντίθετα με τους σκοπούς εκείνων που το επέβαλαν, σ' αυτό το αποτέλεσμα βοήθησε και το αμερικανικό εμπάργκο προηγμένης πυραυλικής τεχνολογίας, που ανάγκασε τους Ινδούς να βρουν μόνοι τους λύσεις σε πολλά προβλήματα και να κατασκευάσουν δικές τους τεχνολογίες εκεί που το εμπάργκο έβαζε περιορισμούς. Οι βάσεις του ινδικού διαστημικού προγράμματος τέθηκαν με τη συνεργασία και τη βοήθεια της Σοβιετικής Ενωσης. Τα διαστημικά κέντρα της Ινδίας είναι δομημένα με βάση την αρχή της σοβιετικής διαστημικής τεχνολογίας, που προέβλεπε την ανάπτυξη όλων των απαραίτητων τεχνολογιών σε μεγάλα συγκροτήματα και όχι το κομμάτιασμα της όλης δουλειάς σε απομακρυσμένα μεταξύ τους ερευνητικά κέντρα και βιομηχανίες, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ.

Η αποστολή στον Αρη έγινε αντικείμενο εκτεταμένων συζητήσεων τόσο διεθνώς, όσο και μέσα στην Ινδία, σχετικά με τη σκοπιμότητά της, όταν στη χώρα οι ελλείψεις είναι τεράστιες, με εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων να διαβιούν σε συνθήκες εξαθλίωσης. Η συζήτηση αυτή είναι σε λάθος βάση, αφού θέτει το ζήτημα λες και η Ινδία είναι σοσιαλιστική χώρα και ο λαός της πρέπει να επιλέξει αν στη δεδομένη φάση ανάπτυξης ήταν προτιμότερο να επενδύσει τα 70 εκατομμύρια δολάρια για να καλύψει κάποιες ανάγκες του ή για να πραγματοποιήσει εξερεύνηση του Διαστήματος. Η Ινδία των BRICS, όμως, δεν κυβερνιέται από το λαό της αλλά από το κεφάλαιο, είναι καπιταλιστική χώρα και μάλιστα με τεράστιες ανισότητες ανάμεσα στην αστική τάξη και τους πάμπτωχους εργάτες και αγρότες. Δραστηριοποιείται στο Διάστημα για τους ίδιους λόγους που το κάνουν και οι άλλες καπιταλιστικές χώρες: Καλύτερη τοποθέτηση στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς από πλευράς κύρους αλλά και ουσίας (στρατιωτικά πλεονεκτήματα της τοποθέτησης δορυφόρων σε τροχιά, εξασφάλιση επικοινωνιών κ.τ.λ.), οικονομικό έσοδο από την παροχή εμπορικών υπηρεσιών (εκτόξευση δορυφόρων για τρίτους κ.τ.λ.), ανάπτυξη τεχνολογίας με επιβάρυνση του κρατικού κορβανά που θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια από τα μονοπώλια για παραγωγή καινοτόμων προϊόντων.

Η αμερικανική αυτόματη διαστημοσυσκευή MAVEN, που εκτοξεύτηκε στις 18 Νοέμβρη 2013 από το ακρωτήριο Κανάβεραλ και μπήκε σε τροχιά στις 21 Σεπτέμβρη 2014, θα διερευνήσει πώς η ηλιακή ακτινοβολία ενδέχεται να στέρησε τον Αρη από το μεγαλύτερο μέρος της ατμόσφαιράς του, μετατρέποντας σε παγωμένη έρημο έναν πλανήτη, που ίσως κάποτε μπορούσε να υποστηρίξει μικροβιακή ζωή.

Προηγούμενες αποστολές στον Αρη έδειξαν ότι η ατμόσφαιρα και το κλίμα του άλλαξαν στο πέρασμα του χρόνου, καθώς έχουν βρεθεί ενδείξεις ότι υπήρχαν μεγάλες ποσότητες υγρού νερού στην επιφάνειά του κατά την αρχαία αρειανή περίοδο, ενώ σήμερα δεν υπάρχει ούτε σταγόνα. Οι επιστήμονες θέλουν να μάθουν τι συνέβη στο νερό και πού πήγε η παχιά ατμόσφαιρα του πλανήτη. Η αποστολή MAVEN θα μελετήσει τη φύση των ανώτερων στρωμάτων της αρειανής ατμόσφαιρας, πώς η ηλιακή δραστηριότητα συμβάλλει στην απώλεια μέρους της ατμόσφαιρας και το ρόλο που έπαιξε διαχρονικά η διαφυγή αερίων στο Διάστημα.

Το επιστημονικό μέρος της εξειδικευμένης αυτής αποστολής της NASA θα ξεκινήσει σε 5 βδομάδες και θα έχει διάρκεια ενός έτους. Η τροχιά θα είναι ελλειπτική με κοντινότερη απόσταση προς τον πλανήτη τα 150 χιλιόμετρα. Σε αυτό το ύψος το σκάφος θα περνά μέσα από τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και θα αναλύει τα μόρια και τα ιόντα των αερίων που θα συλλέγει σε κάθε πέρασμα. Στο άλλο, το μακρινότερο άκρο της τροχιάς, σε ύψος 6.000 χιλιομέτρων, το MAVEN θα φωτογραφίζει τον Αρη στο υπεριώδες τμήμα του φάσματος. Ο συνδυασμός της κοντινής και μακρινής παρατήρησης θα επιτρέψει στους επιστήμονες να έχουν πιο πλήρη εικόνα για τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας.

Η αποστολή προβλέπει και πέντε «βυθίσεις» της διαστημοσυσκευής μέχρι το ύψος των 125 χιλιομέτρων, όπου βρίσκεται το όριο με τα κατώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα, έτσι ώστε να σχηματιστεί ένα πληρέστερο προφίλ ολόκληρου του εξωτερικού στρώματος. Από τις μετρήσεις που θα κάνει το MAVEN θα γίνει δυνατό να προσδιοριστούν με ακρίβεια η σημερινή κατάσταση της ανώτερης ατμόσφαιρας και της ιονόσφαιρας του Αρη και ο σημερινός ρυθμός απώλειας αερίων στο Διάστημα. Τα συμπεράσματα αυτά θα χρησιμοποιηθούν ώστε να γίνει αντίστροφη προβολή στο παρελθόν και να εκτιμηθούν οι αντίστοιχοι ρυθμοί πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.

Η αποστολή MAVEN στοίχισε γύρω στα 650 εκατομμύρια δολάρια, μεγάλο μέρος από τα οποία κατέληξε στα ταμεία της κατασκευάστριας «Λόκχιντ Μάρτιν». Εφόσον όλα πάνε καλά, η αμερικανική και η ινδική αποστολή αναμένεται να συνεργαστούν, όταν οι διαστημοσυσκευές ολοκληρώσουν τις ρυθμίσεις τροχιάς και κάνουν τους απαραίτητους ελέγχους καλής λειτουργίας.