Δύο αιώνες, για να αναφερθούμε στην εντελώς σύγχρονη ιστορία, οξύτατης ταξικής σύγκρουσης, που "είχε τα πάντα" και βεβαίως τη γέννηση, άνδρωση και πορεία του εργατικού - λαϊκού κινήματος και της συνειδητής πρωτοπορίας του, του ΚΚΕ, και η συνέχιση βέβαια αυτής της πορείας άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στη λαϊκή συνείδηση με δύο όψεις.

Η μια αφορά στην «εγγραφή» στη λαϊκή συνείδηση μιας «μοίρας», εκείνης του κατατρεγμένου, του ηττημένου, του ανθρώπου χωρίς ελπίδα.

Η άλλη αφορά την τιτάνια προσπάθεια απόρριψης κάθε ιδέας για δήθεν προκαθορισμένη «μοίρα» της εργατικής τάξης και του λαού, αφορά τη συνειδητή τιτάνια προσπάθεια συγκροτημένης πάλης της εργατικής τάξης, μαζί βέβαια με τη φωτιά μιας αδάμαστης εμπιστοσύνης - ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές - στις αστείρευτες δυνάμεις του λαού, στις τεράστιες δυνατότητες που αυτός έχει για να καθορίζει ο ίδιος την πορεία της ζωής του, να καθορίζει ο ίδιος το μέλλον του.

Αυτές οι δύο όψεις, αξεδιάλυτες και «συμπλεκόμενες» αρκετές φορές, εκφράστηκαν και εκφράζονται με την φόρμα λαϊκού τραγουδιού.

Η όψη της μοιρολατρίας, θα αναπαράγει, στην εξέλιξή της, αρχικά ένα τραγούδι - φολκλόρ με το σχήμα «γειτονιά - καημός» που σαφώς απέρριπτε ο Μάνος Λοΐζος.

Η όψη του κοινωνικού αγώνα, του δημιουργού που είναι στην πρωτοπορία, θα κληρονομήσει τις καλύτερες στιγμές της πορείας του λαϊκού τραγουδιού, θα το επεξεργαστεί, θα το αφομοιώσει και θα συμβάλει στην εξέλιξή του, διευρύνοντας και τα όριά του.

Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 18-9-1982 με την είδηση του θανάτου του Μάνου Λοΐζου στο 8ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή»

Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα, η προσπάθεια του Μάνου Λοΐζου, να διευρύνει τα όρια του λαϊκού τραγουδιού, έχοντας ανοιχτά τα μάτια της συνείδησής του στο γίγνεσθαι του καιρού του.

Ετσι, λαμβάνοντας πάντα υπόψη μας τη «μεγάλη εικόνα», το παγκόσμιο γίγνεσθαι, πάντα από τη σκοπιά των συμφερόντων των λαών και της πάλης τους, τα «Νέγρικα» του 1967 δεν είναι καθόλου λιγότερο «λαϊκά» από την «Ευδοκία» του 1971.

Εξάλλου, ο ίδιος ο Λοΐζος, σε συνέντευξή του στη εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» στις 27 Δεκέμβρη 1966 υπογράμμιζε ότι υπό την απειλή του ιμπεριαλιστικού τέρατος με τα πολλά προσωπεία και εφόσον πλέον «γνωρίζουμε», έχουμε χρέος όχι μόνο να το ξεσκεπάσουμε και να του εναντιωθούμε, αλλά και ότι «οι καημοί της ταβέρνας με τη μοιρολατρική αίσθηση ανήκουν στο παρελθόν πια...».

Σε ό,τι αφορά, δε, την εξέλιξη της ίδιας της μουσικής, ήταν αλίμονο (!) ο θάνατος που έκοψε τη δημιουργική πορεία του Μάνου Λοΐζου, έχοντας όμως προλάβει να κληροδοτήσει εκείνα τα μικρά μπόλια, με τα οποία οι μουσικοί μπορούν να μπολιάσουν το δέντρο της μουσικής, κάνοντας από τα φύλλα του να αναδυθούν οι χυμοί της ζωής.

Ο Μάνος Λοΐζος, κυπριακής καταγωγής, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 22 Οκτωβρίου 1937.

Μέχρι τα 17 του οι επιρροές του ήταν από την συμφωνική μουσική, ως μαθητής Ωδείου, αλλά και τα τραγούδια της λατέρνας καθώς και εκείνα που άκουγε από το ραδιόφωνο, από ρεμπέτικα μέχρι ταγκό.

Το 1955 έρχεται στην Αθήνα και ο ερχομός του συμπίπτει με την εμφάνιση του Μάνου Χατζηδάκι στη δισκογραφία, με ήχους να ξεχύνονται από τα ραδιόφωνα -για όσους είχαν- τα θέατρα, τους κινηματογράφους, αλλά και από τα σοκάκια και τα ταβερνάκια των φτωχογειτονιών.

Υπό ήχους εξαίσιους έμπαιναν τα θεμέλια για την καλλιτεχνική δημιουργία του Μάνου Λοΐζου, ο οποίος βαθμιαία ανακαλύπτει το λαϊκό τραγούδι στην εξέλιξη του οποίου συμβάλλει τα μέγιστα ο Μίκης Θεοδωράκης.

Φοιτητής, αρχικά της Φαρμακευτικής και κατόπιν της Ανωτάτης Εμπορικής, ο Μάνος Λοΐζος θα τις εγκαταλείψει και τις δύο για τη μεγάλη του αγάπη, το τραγούδι.

Το 1962, ασκώντας παράλληλα διάφορα επαγγέλματα για βιοπορισμό, θα μελοποιήσει το «Τραγούδι του Δρόμου» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, με ερμηνευτή τον Γιώργο Μούτσιο. Με την βοήθεια του Μίμη Πλέσσα το «Τραγούδι του Δρόμου» θα κυκλοφορήσει σε δίσκο, τον πρώτο του, των 45 στροφών.

Τον Απρίλη του 1962 αναλαμβάνει τη διεύθυνση της χορωδίας του νεοσύστατου Συλλόγου Φίλων Ελληνικής Μουσικής.

Ενα μελωδικό ποτάμι εξαίσιων ήχων αρχίζει να αναβλύζει από τα χέρια και την ψυχή του Μάνου Λοΐζου, ήχων ταυτόχρονα συνδεδεμένων με την πορεία του νεολαιίστικου και του λαϊκού κινήματος.

Κορυφαίες στιγμές του από την άποψη αυτή, η πρώτη κοινή συναυλία με τον στενό του φίλο, Χρήστο Λεοντή, στις 11 Μάρτη 1963 στο «Ακροπόλ», με τα έσοδά της να διατίθενται για το Δ' Πανσπουδαστικό Συνέδριο και η πρώτη εκτέλεση του κύκλου τραγουδιών «Τα Νέγρικα» σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη στη Φοιτητική Εβδομάδα της Ανωτάτης Βιομηχανικής, το Φλεβάρη του 1967 με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον αξέχαστο Γιώργο Ζωγράφο.

Παρουσιάστηκαν για δεύτερη φορά στις 19 Απρίλη στη συναυλία της Εθνικής Φοιτητικής Ενωσης Ελλάδας, της ΕΦΕΕ με την Μαρία Φαραντούρη και τον Διονύση Σαββόπουλο.

Η «Πανσπουδαστική» είχε προετοιμάσει τρίτη συναυλία για την 21η Απριλίου 1967. Τα τανκς της χούντας ματαίωσαν τα πάντα.

Ο Μάνος Λοΐζος φεύγει για την Αγγλία και ύστερα από έξι μήνες δύσκολης παραμονής στο Λονδίνο, επιστρέφει στην Αθήνα στις αρχές του 1968.

Το φθινόπωρο εκείνης της χρονιάς κυκλοφορεί ο πρώτος του μεγάλος δίσκος ο «Σταθμός» σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου.

Το 1970, και πάλι σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, κυκλοφορούν οι «Θαλασσογραφίες». Στο δίσκο αυτό με το τραγούδι «Σεβάχ ο Θαλασσινός» ο Μάνος Λοΐζος πραγματοποιεί την πρώτη του εμφάνιση ως ερμηνευτής σε δικό του τραγούδι.

Το 1971, γράφει τη μουσική για την εκπληκτική ταινία του Αλέξη Δαμιανού «Ευδοκία», όπου ξεχωρίζει το εμβληματικό «Ζεϊμπέκικο».

Το 1974, σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου θα κυκλοφορήσει ο δίσκος «Καλημέρα Ηλιε» και «Τα Τραγούδια του Δρόμου» που είχαν γραφτεί νωρίτερα και τα τραγουδούσε μόνο σε «φιλικό κύκλο», λόγω της χούντας.

Το 1975, κυκλοφορούν για πρώτη φορά σε δίσκο «Τα Νέγρικα», ενώ την ίδια χρονιά παρουσιάζει «Τα Τραγούδια μας» σε στίχους Φώντα Λάδη. Με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα θα κυκλοφορήσουν σε δίσκο το 1976. Εκτοτε, δεν υπάρχει απεργιακός αγώνας που να μην ακουστεί τουλάχιστον ένα από τα τραγούδια αυτά.

Τον Ιούνη του 1979, κυκλοφορεί ο δίσκος «Τα τραγούδια της Χαρούλας» με τη φωνή της Χαρούλας Αλεξίου και στίχους του Μανώλη Ρασούλη και του Πυθαγόρα Παπασταματίου.

Πρόκειται για δίσκο - σταθμό στην ελληνική δισκογραφία, για έναν κύκλο τραγουδιών που μας προειδοποιούσε να γεμίσουμε νερό τα παγούρια μας, γιατί έπρεπε να διασχίσουμε την έρημο του «εκσυγχρονισμού», της ενσωμάτωσης, της αφασίας, της βαρβαρότητας και της έκπτωσης.

Η είσοδος στην έρημο αυτή θα αποτυπωθεί ακόμα πιο έντονα στον επόμενο και τελευταίο δίσκο του Μάνου Λοΐζου, «Για μια μέρα ζωής» που κυκλοφόρησε το 1980.

Το 1981, με κλονισμένη την υγεία του δίνει συναυλίες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, και επιστρέφοντας τον Ιούλη εκείνης της χρονιάς δίνει συναυλίες με τον Θάνο Μικρούτσικο και τον Χρήστο Λεοντή.

Στις 8 Ιούνη 1982, νοσηλεύεται ύστερα από εγκεφαλικό στο Γενικό Κρατικό και στις 16 Αυγούστου αναχωρεί για τη Μόσχα.

Ενώ νοσηλεύεται, παθαίνει και δεύτερο εγκεφαλικό στις 7 Σεπτέμβρη.

Κρατήθηκε στη ζωή με τη βοήθεια των γιατρών έως τις 3 το απόγευμα της 17ης Σεπτεμβρίου 1982.

«Ολα σε θυμίζουν» και ο λυγμός της Χαρούλας, ύγρανε χιλιάδες μάτια εκείνο το απόγευμα στο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή».

«Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, αν δεν καούμε εμείς πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη;» τραγουδούσε με την κιθάρα του, τον Ναζίμ Χικμέτ και τα «Γράμματα στην αγαπημένη» που κυκλοφόρησε μετά το θάνατο του, θυμίζοντάς μας πως ο δρόμος του δημιουργού πρέπει να εξυπηρετεί διαρκώς την κοινωνική συνείδηση.

Ο Μάνος Λοΐζος πορεύθηκε μέσα στους αγώνες του κινήματος, ο σύντροφος Μάνος Λοΐζος πορεύθηκε μαζί με το ΚΚΕ και σε αυτόν τον δρόμο δεν ταλαντεύτηκε ποτέ, ανοίγοντας με την τέχνη του ένα «παράθυρο ανοιχτό στη λιακάδα» για το λαό μας, για όλους εμάς.