Πέμπτη 26 Μάη 2011
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 24
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΤΕΡΕΝΣ ΜΑΛΙΚ
Το δένδρο της ζωής

Ενα κλειδί ανάγνωσης, που σχετίζεται με το πλαίσιο της προσέγγισης του μύθου από την πλευρά του δημιουργού, δίνεται ήδη στους τίτλους της αρχής, μέσα από το έντονο στίγμα θρησκευτικότητας στην οποία παραπέμπει το γραπτό του Ιώβ και οι έννοιες της χάρης και αλήθειας υπό το πρίσμα της διαχείρισης του πόνου μιας ανθρώπινης απώλειας. Γιατί εδώ δεν πρόκειται για ταινία που ο θεατής καλείται να παρακολουθήσει, αλλά για εμπειρία που προσκαλείται να βιώσει. Χρήσιμη, πάντως, για τον θεατή θα ήταν η αμετάκλητη απόφασή του να αφεθεί στη σύνθετη - αρχικά και μόνο - αφήγηση του Μάλικ, ο οποίος δεν έχει φήμη «εύκολου» αφηγητή. Χρειάζεται κάποιος χρόνος μέχρις ότου προσανατολιστεί κάποιος, τόσο ως προς τις σταθερές της δόμησης του μύθου και την αποκωδικοποίηση στοιχείων και σχέσεων που συνθέτουν τη μυθοπλασία, όσο και τον προσωπικό τρόπο χρήσης της κινηματογραφικής γλώσσας, τα διαφορετικά επίπεδα παράλληλης αφήγησης, αλλά και την προσέγγιση, την οπτική δηλαδή γωνία της αφήγησης, το πλαίσιο της οποίας αποκαλύπτεται εξαρχής, ως κλειδί για την ανάγνωση όλης της ταινίας.

Η πέμπτη ταινία του Τέρενς Μάλικ, του σκηνοθέτη της θαυμαστής ελεγειακής ταινίας από το 1998, «ThinRed Line», διαγωνίστηκε την προηγούμενη βδομάδα στις Κάννες και απέσπασε το πρώτο βραβείο, τον Χρυσό Φοίνικα του 64ου Φεστιβάλ. Δοξασία στη ζωή, με επιλογές ερμηνευτικής απόχρωσης μεν, αλλά που δεν μπορεί να καταλήξει παρά στα συμπεράσματα της υλιστικής ταινίας του Μπερτράν Ταβερνιέ του 1989, «Lavie et riend' autre», ότι δεν υπάρχει τίποτα που να είναι «πέρα και πάνω» από τη ζωή. Η ταινία πραγματεύεται ένα συνολικό πακέτο αξιών. Τόσο κοινωνικών όσο πολιτικών και αισθητικών. Βρισκόμαστε μπροστά στο «American Dream» σαν εθνικό όνειρο προόδου. Μόνο που εδώ παρουσιάζεται ετεροχρονισμένο κατά μισόν αιώνα. Με τους απόηχους των αξιών ενός «έντιμου» καπιταλισμού και του ονείρου ενός ουτοπικού κράτους και της αποδοχής του αμερικανισμού! Ταινία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μακρά φιλμική προσευχή, με μια εκπάγλου κάλλους ομορφιά στη μορφή όπου συνυπάρχει τόσο το θρησκευτικό στοιχείο, όσο κι εκείνο του φιλοσοφικού υπαρξισμού και της εξέγερσης του πρωτότοκου γιου προς τον αυταρχικό πατέρα. Η ταινία είναι μια σχηματική επινόηση, όπως ένα τεράστιο δένδρο με τις ρίζες και τα φυλλώματά του, η οποία, απελευθερωμένη από τους αφηγηματικούς κώδικες του κλασικού κινηματογράφου, διακλαδώνεται και διασκορπίζεται σε αφηγηματικές αναλαμπές.

Περιπλεγμένο το σενάριο. Περιλαμβάνει το οικογενειακό χρονικό που τοποθετείται στη βαθιά Αμερική, κάπου στο Τέξας, της δεκαετίας του '50. Παράλληλες εικόνες φτιαγμένες με ειδικά ψηφιακά εφέ που καταπλήσσουν για την εικαστικότητά τους. Η γένεση του σύμπαντος και της ζωής στη Γη, αλλά και το τέλος, μια συλλογιστική που συνδέει και εντάσσει το ειδικό στο οικουμενικό, σαν ένα γιγαντιαίο καλειδοσκόπιο, ένα κινηματογραφικό βιτρό διάρκειας δύο ωρών και 20 λεπτών.

Η κάμερα του Μάλικ παρατηρεί και καταγράφει τα πράγματα στραμμένη προς τον ουρανό, τα αστέρια ή τις κορυφές των δένδρων. Μοιάζει με το βλέμμα ενός μικρού παιδιού που κοιτά τον πατέρα του από κάτω. Εναν πατέρα δυνάστη, πετρωμένο από τη θρησκεία, ερμηνευμένο από έναν τεράστιου εκτοπίσματος και σωστό Μπραντ Πιτ.

Ο Τζακ, ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας, μεγαλώνει ανάμεσα σε έναν αυταρχικό πατέρα και μιαν εύθραυστη μητέρα που στηρίζει τα παιδιά της στη ζωή. Η γέννηση των δύο αδελφών υποχρεώνει τον πρωτότοκο να μοιράζεται την - χωρίς όρους - μητρική αγάπη και τον έξαλλο ατομικισμό ενός πατέρα που έχει εμμονές για τη διαγωγή και το μέλλον των παιδιών. Ο πατέρας μπαίνει σε μια σύγκρουση με τον πρωτότοκό του, κάτι που λειτουργεί σαν γάγγραινα στο εσωτερικό της οικογένειας. Ως την μέρα που το τραγικό γεγονός του θανάτου θα διαρρήξει τις εύθραυστες ισορροπίες της οικογένειας.

Υμνος στη ζωή και τη φύση, μέσα από μια θεοποιημένη οπτική. Σουίτα από πλουσιοπάροχα μεστές εικόνες, στη διάταξη ενός μοντάζ σε ρυθμό που περνάει από το ροκάνισμα στο νευρικό, και δύο φωνές off - μια ανδρική και μια γυναικεία - που σχολιάζουν την εικόνα. Το ζευγάρι των Αμερικανών γονιών 3 αγοριών που ένα τους χάνει τη ζωή του. Ακολουθώντας απόλυτα μια μη-χρονολογικής τάξης αφήγηση, ο Μάλικ παίζει αποφασιστικά το χαρτί του εσωτερισμού και στο τέλος καταλήγει σε μιαν απλουστευμένη απόδειξη, παρά το γεγονός ότι αυτή η απόδειξη εκτείνεται και καταλαμβάνει περισσότερα επίπεδα. Εκτός βέβαια, αν αυτή η ειρωνική λήψη θέσης καταγγέλλει την αμερικανική μεταφυσική απλούστευση. Και από την αρχή, ένα άνδρας περιτριγυρισμένος από τους ουρανοξύστες και την υψηλή τεχνολογία των μεγαλουπόλεων φέρνει στη μνήμη του τα παιδικά του χρόνια, τη σύγκρουση με τον πατέρα του και τη συμφιλίωση, που, ούτως ή άλλως, θα έφερνε ο χρόνος. Η κάμερα μονίμως στραμμένη προς τα πάνω κοιτά ψηλά, προς τον ουρανό όπου βρίσκεται ο θρόνος του θεού. Προσωπική εμπειρία με επική ματιά, δυνατός δεσμός ανάμεσα στο προσωπικό και το καθολικό, οργανική ύφανση αυτών των δυο μαζί... Ειλικρινής λόγος... Σπουδαίες ερμηνείες! Αξίζει τον κόπο...

Παίζουν: Μπραντ Πιτ, Σον Πεν, Τζέσικα Τσαστέιν, Τζάκσον Χέρστ, Φιόνα Σόου, Τζοάνα Γκόινγκ, κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ (2009).


Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ