Ο «Καλλικράτης» θεσμοθετείται και πραγματοποιείται σε μία εποχή που οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα βιώνουν μια άγρια αντιλαϊκή - αντεργατική επέλαση. Η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται πλήρως τη σημασία της μεταρρύθμισής της. Η νέα διοικητική μεταρρύθμιση είναι βασικός πυλώνας της πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου, ντόπιου και ξένου ή όπως το διατύπωσε στο Υπουργικό Συμβούλιο ο υπουργός Εσωτερικών Γ. Ραγκούσης, «είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αλλά και ένα από τα θεμέλια της νέας αξιοπιστίας που οικοδομεί καθημερινά η κυβέρνηση».

Ομως, ο «Καλλικράτης» έχει και μιαν άλλη διάσταση, πιο μακροπρόθεσμη και πιο στρατηγική. Διαμορφώνει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την προσαρμογή της Ελλάδας στο νέο - επί τω αντιδραστικότερω - ευρωπαϊκό οικοδόμημα, όπως αυτό ορίζεται στην περιβόητη Συνθήκη της Λισαβόνας. Η αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το νομοσχέδιο για τον ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ, λέει χαρακτηριστικά: «Από την 1η Δεκεμβρίου 2009 έχει τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας. Ετσι, η παρούσα νομοθετική πρωτοβουλία (πρόγραμμα "ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ") εναρμονίζεται και συμβαδίζει με αρχές και αξίες που αποτελούν τη βάση για το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εφαρμοστεί, αυτό της Ευρωπαϊκής Ενωσης».

Με την εφαρμογή του «Καλλικράτη» καταργούνται πάνω από 4.000 νομικά πρόσωπα και επιχειρήσεις που λειτουργούσαν στο πλαίσιο της σημερινής δομής της Τοπικής Διοίκησης. Αμεση συνέπεια αυτής της εξέλιξης θα είναι να βρεθούν στην ανεργία πάνω από 35.000 συμβασιούχοι και στην ανασφάλεια το σύνολο των μονίμων υπαλλήλων και αυτών που εργάζονται με σχέση Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου (ΙΔΑΧ).

Η κυβέρνηση, τώρα, που θέλει να περάσει το νομοσχέδιο με τις λιγότερες αντιδράσεις, διατείνεται ότι κανένας από τους μονίμους και τους ΙΔΑΧ δε θα χάσει τη δουλειά του. Απλώς θα μεταταχθεί στις νέες υπηρεσίες που θα δημιουργηθούν με τη σύσταση των νέων οργανισμών των ΟΤΑ.

Ομως, η αλήθεια είναι διαφορετική. Δεδομένου ότι θα δημιουργηθούν νέοι οργανισμοί και νέες υπηρεσίες στους ΟΤΑ και δε γνωρίζουμε το περιεχόμενο τους, μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι κανείς από τους προαναφερόμενους εργαζόμενους δεν έχει εξασφαλισμένη θέση εργασίας στη νέα αυτοδιοικητική δομή της χώρας. Από υψηλότατα κυβερνητικά χείλη (βλ. Πάγκαλος) αλλά και από τον Συνήγορο του Πολίτη έχει διακηρυχθεί σε όλους τους τόνους πως μονιμότητα υπάρχει όταν υπάρχει η θέση για την οποία ο μόνιμος υπάλληλος προσελήφθη. Ποιος εγγυάται ότι στους νέους οργανισμούς των ΟΤΑ δε θα καταργηθούν σημερινές μόνιμες θέσεις; Και αν δεν είναι σίγουροι για τη θέση τους οι μόνιμοι, πως θα είναι σίγουροι οι ΙΔΑΧ; Αλλωστε, υπάρχει το δεδομένο ότι κυβέρνηση και ιμπεριαλιστικοί μηχανισμοί (ΔΝΤ, ΕΕ) έχουν διακηρύξει σε όλους τους τόνους ότι θα μειωθούν δραστικά οι δημόσιοι υπάλληλοι και θα γίνουν χιλιάδες απολύσεις.

Η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως, με τον «Καλλικράτη», προωθεί τη διοικητική αποκέντρωση, καθιστά, δηλαδή λιγότερο συγκεντρωτικό το ρόλο του κράτους, παραχωρώντας στην Τοπική Διοίκηση σημαντικές αρμοδιότητες. Στην πραγματικότητα, επιχειρεί να πετύχει το ακριβώς αντίθετο. Τους σημερινούς 1.034 δήμους και Κοινότητες τους συγχωνεύει σε 333 έως 343 νέους δήμους, που ενδεχομένως να αυξηθούν έως και τους 370. Επιπλέον, οι σημερινές 54 Νομαρχίες συγχωνεύονται σε 13 Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις και οι σημερινές 13 κρατικές περιφέρειες, συγχωνεύονται σε 7 περιφερειακές διοικήσεις.

Η προτεινόμενη μείωση του αριθμού των κρατικών περιφερειών και η ανάπτυξη (γεωγραφική και πληθυσμιακή) του μεγέθους των περιφερειών και των δήμων, αλλά και η ενίσχυσή τους συνδέεται με τη διαμόρφωση ικανότερων μηχανισμών κρατικής παρέμβασης αλλά ευνοϊκότερων συνθηκών και συγκέντρωσης - συγκεντροποίησης του κεφαλαίου (δημιουργία ΑΕ, ΣΔΙΤ κλπ.). Με αυτό τον τρόπο, ο κεντρικός μηχανισμός του κράτους αναλαμβάνει νέο ισχυρότερο ρόλο όσον αφορά τον έλεγχο και τη διαμόρφωση των προϋποθέσεων ώστε η κρατική παρέμβαση να διευκολύνει πιο άμεσα και γρήγορα την κερδοφορία των μονοπωλίων.

Τέτοιου τύπου μεταρρυθμίσεις δε συνιστούν «λιγότερο κράτος», όπως ισχυρίζονται ψεύτικα. Ετσι κι αλλιώς, το κράτος είναι το σύνολο των μηχανισμών διοίκησης, διεύθυνσης, καταστολής για λογαριασμό της τάξης τα συμφέροντα της οποίας εξασφαλίζει. Και αυτό αφορά τόσο τους κεντρικούς, όσο και τους τοπικούς και περιφερειακούς μηχανισμούς, όποιος κι αν είναι ο αριθμός τους. Η Τοπική Διοίκηση και οι Περιφέρειες είναι διοικητικές μονάδες - κρίκοι του ενιαίου διοικητικού μηχανισμού της αστικής τάξης.

Σε ό,τι αφορά στις αρμοδιότητες που μεταφέρονται στη καλλικράτεια Τοπική Διοίκηση, αυτή γίνεται για να μπορέσει το κράτος στις νέες συνθήκες να επιτελέσει πιο αποτελεσματικά το ρόλο του και διευκολύνει τη δράση του μεγάλου κεφαλαίου. Στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου γράφουν: «Οι δομικές αλλαγές για τη ριζική ανασύνταξη του κράτους είναι η κατάλληλη απάντηση στην πολύπλευρη κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα. Η σημερινή προβληματική δομή και η ραγδαία επιδείνωση της λειτουργίας του κράτους τα τελευταία χρόνια, είναι κύριος λόγος γιγάντωσης του δημοσιονομικού προβλήματος και εμπόδιο στην ανάπτυξη... Με το παρόν σχέδιο νόμου ("Πρόγραμμα Καλλικράτης") επιχειρείται ο συνολικός επανασχεδιασμός των επιπέδων διακυβέρνησης, σε μια Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης».

Το σημαντικότερο είναι ότι μεταφέρονται στην Τοπική Διοίκηση αρμοδιότητες με τεράστια κοινωνική σημασία που αφορούν ζητήματα Παιδείας, Υγείας, Πρόνοιας κλπ. Ετσι, διασπάται και κατακερματίζεται ο ενιαίος χαρακτήρας που πρέπει να έχουν αυτές οι υπηρεσίες στο πλαίσιο του κράτους, η ποιότητά τους υποβαθμίζεται ακόμα περισσότερο, ενώ ανοίγει τεράστια η κερκόπορτα της πλήρους ιδιωτικοποίησης. Στην ουσία, μέσω της υποχρέωσης που αναλαμβάνουν οι ΟΤΑ (σ.σ. σε συνεργασία με τους επιχειρηματίες αφού έτσι κι αλλιώς οι δήμοι λειτουργούν ως μεσίτες προς το κεφάλαιο), "ανοίγει" ακόμα περισσότερο η αγορά για να αναπτύξουν δραστηριότητα στους προαναφερόμενους τομείς τα μονοπώλια και οι επιχειρηματίες. Με όσα προβλέπει το σχέδιο νόμου μπαίνει θέμα οικονομικής δυνατότητας των δήμων να παρέχουν υπηρεσίες. Οποιοι δήμοι έχουν αρκετά έσοδα - δηλαδή χρήματα από τη φορολόγηση των εργαζομένων - θα παρέχουν υπηρεσίες, όσοι δεν έχουν θα συνεργάζονται με τους επιχειρηματίες που θα φτιάχνουν έργα που θα ακριβοπληρώνουν και πάλι οι εργαζόμενοι.

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) από τους οποίους θα χρηματοδοτούνται οι νέοι ΟΤΑ αυτοί θα προέρχονται από τη φορολογία. Για τη χρηματοδότηση των δήμων θα πηγαίνει: το 20% από το Φόρο Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων, το 12% από το ΦΠΑ και το 50% από το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας. Για τη χρηματοδότηση των Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων θα πηγαίνει το 2,4% από το Φόρο Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων και το 4% από το ΦΠΑ.

Με απλά λόγια, η χρηματοδότηση των νέων δήμων θα προέρχεται από τη φορολογία και επιπλέον προβλέπεται ότι οι ΟΤΑ, στη διοικητική περιφέρεια των οποίων αποδίδει η φορολογία, θα παίρνουν μπόνους, δηλαδή περισσότερα χρήματα από αυτά που θα τους αναλογούν μέσω των ΚΑΠ. Ετσι, δημιουργείται ένα αυτοδιοικητικό σύστημα πολλαπλών ταχυτήτων και οι νέοι ΟΤΑ μετατρέπονται σε φοροκυνηγούς και σε μηχανισμό πίεσης προς τους φορολογούμενους αφού θα έχουν ίδιον όφελος από την απόδοση του φορολογικού συστήματος.

Υπερχρεωμένοι δήμοι και νομαρχίες θα δημιουργήσουν νέα υπερχρεωμένα αυτοδιοικητικά σύνολα, για τα οποία η κυβέρνηση προβλέπει τη διαδικασία... εξυγίανσής τους: θα δημιουργηθεί, λέει, ειδικό ταμείο εξυγίανσης, τα χρήματα του οποίου θα προέρχονται από τους ΚΑΠ, από τα χρήματα δηλαδή των πολιτών. Ταυτόχρονα, διαγράφονται τα χρέη του κράτους προς την Τοπική Διοίκηση αφού καμία αναφορά δε γίνεται για την απόδοση των παρακρατηθέντων και την ευθύνη της Πολιτείας στο όλο ζήτημα. Ετσι, οι εργαζόμενοι χρεώνονται ολόκληρο το λογαριασμό: Τόσα χρόνια πλήρωναν φόρους αλλά η κυβέρνηση δεν απέδιδε στην Τοπική Διοίκηση το μερίδιο που της αναλογούσε (σ.σ. αν και το όποιο ποσό δινόταν, δεν κατευθυνόταν σε έργα και υπηρεσίες προς όφελος των εργαζομένων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων αλλά πήγαινε στις τσέπες των επιχειρηματιών που συνεργάζονταν ή έπαιρναν έργα από τους δήμους) και τώρα καλούνται να πληρώσουν και πάλι για την εξυγίανση μιας υπερχρεωμένης Τοπικής Διοίκησης.