Γρηγοριάδης Κώστας

Πρόσφατο ψήφισμα του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (23 Σεπτέμβρη 2008), «Σχετικά με τη διαδικασία της Μπολόνια και την κινητικότητα των φοιτητών», επιβεβαιώνει αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση. Μάλιστα, εκφράζεται η ανησυχία της ΕΕ για την κινητικότητα των φοιτητών και τον αντίκτυπο που θα έχει η Μπολόνια σε αυτήν και προτείνονται μέτρα προς τα κράτη - μέλη. Ετσι προωθείται: Ενταξη περιόδου κινητικότητας των φοιτητών στα προγράμματα σπουδών, συνεργασία με τις επιχειρήσεις για χρηματοδότηση της κινητικότητας, αναγνώριση των «άτυπων και μη τυπικών εμπειριών» και ένταξή τους στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων...

Το σχετικό ψήφισμα δεν κάνει βήμα πίσω από τους βασικούς στόχους της Μπολόνια, δηλαδή τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) και του Ευρωπαϊκού Χώρου Ερευνας, την εφαρμογή και επέκταση του συστήματος των πιστωτικών μονάδων (που μετατρέπει το πτυχίο σε άθροισμα αποσπασματικών δεξιοτήτων), τη διάσπαση των πτυχίων σε κύκλους σπουδών, την ψευδεπίγραφη «αξιολόγηση»... Μάλιστα, σημειώνεται ότι η κινητικότητα αποτελεί «προτεραιότητα στο πλαίσιο του ανακαθορισμού των μειζόνων στόχων της διαδικασίας της Μπολόνια μετά το 2010» και επισημαίνεται ότι «η κινητικότητα είναι ένας από τους έξι κύριους στόχους που ορίζονται στη διακήρυξη της Μπολόνια».

Το ψήφισμα κινείται στη βάση των ελευθεριών του Μάαστριχτ και της «πέμπτης ελευθερίας», της «ελεύθερης κυκλοφορίας της γνώσης», δηλαδή της κινητικότητας φοιτητών, επιστημόνων και λοιπού πανεπιστημιακού, ερευνητικού, διδακτικού και διοικητικού προσωπικού.

Το γεγονός ότι η ΕΕ εξαίρει την κινητικότητα των φοιτητών, των εκπαιδευτικών και των ερευνητών, δεν έχει να κάνει με οικειοθελή κινητικότητα, οικειοθελή - ας πούμε - μετανάστευσή τους. Εκείνο που επιδιώκει το κεφάλαιο και η ΕΕ είναι να εθιστούν οι νέοι σε μια διαρκή και αναγκαστική περιπλάνηση, ώστε να προσαρμόζονται πιο εύκολα στις ανάγκες του κεφαλαίου, που θέλει να μπορεί να βρίσκει τις ειδικότητες των εργαζομένων που κάθε φορά χρειάζεται για την αύξηση των κερδών, γρήγορα, φτηνά και ευέλικτα. Η περίοδος των σπουδών στο πανεπιστήμιο προσφέρεται για να γαλουχηθεί ο νέος στην προοπτική της ζωής χωρίς καμία σταθερότητα. Είναι πιο εύκολο να εθιστεί ο νέος από τα «φοιτητικά θρανία» στην ευελιξία και τη διαρκή περιπλάνηση που θα αντιμετωπίσει ως εργαζόμενος αύριο.

Και μπορεί το Ευρωκοινοβούλιο να μιλάει για «ποιότητα» στις σπουδές, ωστόσο με τον προσανατολισμό στην προώθηση της κινητικότητας τα προγράμματα σπουδών όχι μόνο δεν αναβαθμίζονται, αλλά στρέφονται στις δεξιότητες: Στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, στην απόκτηση επικοινωνιακών δεξιοτήτων, σε μια σειρά άτυπες μορφές μάθησης και εμπειρίες...

Επειδή ακριβώς η κινητικότητα και η προώθησή της δε στοχεύει κυρίως στα «φοιτητικά χρόνια» αλλά σε εκείνα που ακολουθούν, δηλαδή στον αυριανό εργαζόμενο, το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «καλεί τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια να συνεργαστούν με τον ιδιωτικό τομέα (π.χ. οικονομικές ή επιχειρηματικές οργανώσεις όπως εμπορικά επιμελητήρια), προκειμένου να ανευρεθούν νέοι αποτελεσματικοί μηχανισμοί συγχρηματοδότησης της κινητικότητας των φοιτητών σε κάθε στάδιο (πτυχίο - μάστερ - διδακτορικό) βελτιώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο την ποιότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων». Με άλλα λόγια, η ποιότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων - όπως την εννοεί η ΕΕ - είναι θέμα των επιχειρήσεων, εξαρτάται από την εμπλοκή και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων! Γι' αυτό άλλωστε και το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνιστά στα κράτη - μέλη «εποικοδομητικό διάλογο και αμφίδρομες ανταλλαγές μεταξύ εταιρειών και πανεπιστημίων, προκειμένου να δημιουργηθούν καινοτόμες εταιρικές σχέσεις και να διερευνηθούν νέοι τρόποι συνεργασίας»...

Με το ψήφισμά του, το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί τα πανεπιστήμια να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις και να εισαγάγουν «περίοδο κινητικότητας σε συνδυασμό με σπουδές» σε όλα τα προγράμματα πτυχίων, «ώστε να ενθαρρύνονται οι φοιτητές να μεταβαίνουν στο εξωτερικό». Εκείνο που προωθείται, δηλαδή, είναι τα προγράμματα κινητικότητας να γενικευτούν τόσο, ώστε να προβλέπονται μάλιστα στα προγράμματα σπουδών! Στην ίδια λογική κινείται το Ευρωκοινοβούλιο και όταν «ζητεί οι πρακτικές ασκήσεις και άλλες άτυπες και μη τυπικές εμπειρίες κινητικότητας εγκεκριμένες από πανεπιστήμια να λάβουν μονάδες ECTS και να αναγνωριστούν ως αναπόσπαστο τμήμα του προγράμματος σπουδών». Δηλαδή, στα προγράμματα σπουδών να ενταχτούν λογής λογής καταρτίσεις και εκμάθηση δεξιοτήτων, από τις ξένες γλώσσες, μέχρι το σεμινάριο για το «χ» θέμα που μπορεί να παρακολουθήσει ένας φοιτητής σε ένα ξένο πανεπιστήμιο...

Στο πλαίσιο αυτό, στο ψήφισμα επαναλαμβάνεται έντονα ο «επείγοντας χαρακτήρας» της «εφαρμογής του συνολικού, ενιαίου και αποτελεσματικού συστήματος μεταφοράς ακαδημαϊκών μονάδων ECTS: Τα προσόντα φοιτητών και ακαδημαϊκών πρέπει να είναι δυνατόν να μεταφέρονται εύκολα σε όλη την Ευρώπη χάρη σε ένα ενιαίο κοινό πλαίσιο». Δηλαδή, να γενικευτούν οι πιστωτικές μονάδες που μετατρέπουν τα πτυχία σε πιστοποιητικό - άθροισμα δεξιοτήτων, ασύνδετων μεταξύ τους. Στόχος άλλωστε της Μπολόνια είναι τα πτυχία - σούπα, που δεν ανταποκρίνονται σε στέρεη μόρφωση πάνω σε ένα επιστημονικό αντικείμενο. Με αυτόν τον τρόπο, ανοίγει ο δρόμος της πλήρους υποβάθμισης και απαξίωσης των πτυχίων και δίνει τη σκυτάλη στις διαρκείς πιστοποιήσεις των προσόντων των αποφοίτων.

Στο συγκεκριμένο ψήφισμα, υπογραμμίζεται ότι «το σύστημα πτυχίων τριών σταδίων (πτυχίο - μάστερ - διδακτορικό) θα μπορούσε να καταστεί περισσότερο ευέλικτο ιδίως χρησιμοποιώντας το σύστημα "4 + 1" αντί του "3 + 2" για το πρώτο και δεύτερο στάδιο. Αυτό θα μπορούσε να είναι κατάλληλο, προκειμένου να καταστεί δυνατή η περισσότερη κινητικότητα και απασχολησιμότητα των πτυχιούχων»... Μπαίνει με αυτόν τον τρόπο στο προσκήνιο, ένα χρόνο περίπου πριν το 2010 που έχει οριστεί ως ημερομηνία - ορόσημο για την εφαρμογή της Μπολόνια, η «εγκατάλειψη» του «αγγλοσαξονικού» μοντέλου ως προς τα έτη φοίτησης. Την ίδια στιγμή, εισάγεται στην ατζέντα η συζήτηση για τον «σύντομο κύκλο σπουδών», που έχει ήδη αποφασιστεί από το Μπέργκεν και επαναλαμβάνεται σε μια σειρά ευρωενωσιακά ντοκουμέντα.

Βέβαια, και μόνο το γεγονός ότι το ζήτημα των ετών φοίτησης εντάσσεται σε ένα ψήφισμα που επιβεβαιώνει την προσήλωση στις διακηρυγμένες αρχές της Μπολόνια και της στρατηγικής της Λισαβόνας αναδεικνύει ότι το κύριο ζήτημα των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων δεν κρίνεται στενά από τη διάρκεια των σπουδών, αλλά από το περιεχόμενο των σπουδών και τη στροφή στην κατάρτιση. Αλλωστε, η υποβάθμιση των σπουδών και των πτυχίων παραμένει γεγονός από τη στιγμή που εφαρμόστηκαν οι κύκλοι σπουδών, με βάση τους οποίους εξοβελίζεται η επιστημονική ειδίκευση από το πτυχίο και μεταφέρεται στα πάσης φύσεως μεταπτυχιακά (φυσικά όχι σε όλα τα μεταπτυχιακά!) και δημιουργούνται απόφοιτοι πολλών ταχυτήτων.

Αναδεικνύεται από τα ίδια τα πράγματα ότι η πολιτική της ΕΕ δεν έχει «καλές» και «κακές» πλευρές. Η πολιτική της ΕΕ είναι από την κορφή μέχρι τα νύχια ταγμένη να υπηρετεί τα συμφέροντα του κεφαλαίου για την αύξηση της κερδοφορίας του. Η ίδια η ΕΕ, ως ιμπεριαλιστικός οργανισμός, εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολυεθνικών, ρίχνει νερό στο μύλο της εκμετάλλευσης των εργαζομένων.

Οι εργαζόμενοι και η νεολαία δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν, περιμένοντας να δουν μια «προοδευτική» αλλαγή στην ΕΕ. Η ΕΕ δεν αλλάζει. Μόνος δρόμος είναι η σύγκρουση και η ρήξη με την πολιτική των μονοπωλίων και της εξουσίας τους σε κάθε κράτος - μέλος της ΕΕ, με την ίδια την ΕΕ, μέσα από τη διεκδίκηση αποκλειστικά ενιαίας δημόσιας δωρεάν ανώτατης εκπαίδευσης για όλους, η απειθαρχία και η ανυπακοή στις αντιδραστικές κατευθύνσεις. Στο προσκήνιο πρέπει να μπουν οι ανάγκες των εργαζομένων και της νεολαίας, τόσο στη μόρφωση όσο και στη δουλειά. Ανάγκες που δε θα ικανοποιηθούν όσο κουμάντο κάνουν τα μονοπώλια.