Ο Μαρσέλ Νάγκι, ένας άνθρωπος δίχως πεπρωμένο

Οσες ταινίες και να γυριστούν, όσα και να ειπωθούν, για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων στα γερμανικά στρατόπεδα, πάντα θα είναι ελάχιστα μπροστά στο έγκλημα! Και είναι κρίμα που η ηγεσία των Ισραηλινών, με τη μεταπολεμική στάση της, έκανε ό,τι μπορούσε να αμαυρώσει - και να ακυρώσει - αυτόν τον τεράστιο πόνο! Πολύ δύσκολα, πια, παρακολουθείς τη γενοκτονία του εβραϊκού λαού, χωρίς να πάει το μυαλό σου στο σημερινό Ισραήλ και στη φασιστική συμπεριφορά του, απέναντι σε έναν άλλο λαό!

Μετά τον αναγκαίο πρόλογο, ας έρθουμε στην ταινία! Πρόκειται για ένα μικρό κινηματογραφικό αριστούργημα. Ενα αριστούργημα, που διαθέτει όλες τις αρετές μιας καλής αμερικανικής παραγωγής, ενώ, παράλληλα, αποκαλύπτει, ας μου επιτραπεί ο «νεολογισμός», ευρωπαϊκό πολιτισμό και σκέψη! Μια σκέψη, που το απογειώνει. Που το βγάζει έξω από τα «στενά» πλαίσια του καλού, έστω, εμπορικού κινηματογράφου και το μεταφέρει στις φιλοσοφικές και κοινωνικές πραγματείες! Και όλα αυτά με έναν μοναδικό καλλιτεχνικό τρόπο!

Ισως είναι η πρώτη φορά που ο κινηματογράφος, ασχολούμενος με το συγκεκριμένο θέμα, αποφεύγει την εκμετάλλευση της οργής και του μελό. Οι δημιουργοί της ταινίας, ενώ έχουν στα «χέρια» τους μια «πηγή», από την οποία μπορούν να αντλήσουν εμπορική συγκίνηση, αυτοί προτίμησαν - και κατόρθωσαν - να αποστασιοποιηθούν από τα εξωτερικά στοιχεία και να διεισδύσουν, με κώδικες ψυχανάλυσης, στην ψυχή και στο μυαλό των θυμάτων.

Κατεχόμενη Βουδαπέστη. Οι Εβραίοι καρτερικά περιμένουν τη μοίρα τους. Οι φήμες, ότι κάπου εξοντώνεται η φυλή τους, δε στέκονται αρκετές για να τους ενεργοποιήσουν! - έστω και αντανακλαστικά. Παρότι μικρό δείγμα αυτής της πραγματικότητας βιώνουν οι ίδιοι καθημερινά στο πετσί τους. Αρκετοί από αυτούς, μάλιστα, δέχονται οικειοθελώς να φύγουν για τα γερμανικά στρατόπεδα εργασίας, όπως η προπαγάνδα εμφανίζει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης! Πιστεύουν ότι έτσι μπορεί, ίσως, να λύσουν το πρόβλημα της ανεργίας και της πείνας! (Αλλοι, βέβαια, οι περισσότεροι, μεταφέρονται με το ζόρι)!

Θύμα αυτής της λογικής και ένας δεκατετράχρονος Εβραίος. Ο οποίος ενώ του δίνεται η ευκαιρία να το σκάσει, αυτός προτιμάει την «περιπέτεια». Μαζί με τους φίλους του επιλέγουν, τρόπον τινά, την αιχμαλωσία τους και τη μεταφορά τους στα στρατόπεδα. Νταχάου, Αουσβιτς, Μαουτχάουζεν και, τέλος, για καλή τους τύχη, το μικρό στρατόπεδο Τάιτς. (Εκεί φούρνοι δεν έκαιγαν κάθε μέρα!).

Το μικρό Εβραιόπουλο, τελικά, διασώζεται. Ομως, βγαίνοντας από την κόλαση, η ψυχή του (και το σώμα του) είναι γεμάτη πληγές και ερωτηματικά. Ερωτηματικά που φτάνουν μέχρι το αναπάντητο -μέχρι σήμερα - ερώτημα: «Γιατί οι Εβραίοι δεν αντέδρασαν; Γιατί οδηγήθηκαν σαν πρόβατα στη σφαγή;».

Επιστρέφοντας στην απελευθερωμένη Βουδαπέστη ο νεαρός Εβραίος (γέρος, πια, εσωτερικά), προσπαθεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα που τον καίει. Αντί απάντησης, όμως, καινούρια ερωτηματικά φορτώνουν τους κουρασμένους ώμους του. Η οικογένειά του διαλύθηκε, η περιουσία του εξαφανίστηκε. Ευκαιρία, λοιπόν, ήταν ο πόλεμος, για να εμφανιστούν όλες οι κακές πλευρές του ανθρώπου; Μπορεί!

Η ταινία είναι βιογραφική. Στηρίζεται στο βιβλίο του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας (1975) Ούγγρου συγγραφέα Ιμρε Κέρτες. Ελαβε επίσημα μέρος στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2005. Και σκηνοθετήθηκε, από τον, επίσης Ούγγρο, Λάγιος Κολτάι, διευθυντή φωτογραφίας πολλών πετυχημένων ταινιών (Μεφίστο, Μιλένα κλπ.).

Ακόμα και να μη νοιάζεται κάποιος για το Ολοκαύτωμα (είναι ποτέ δυνατόν;), πάλι θα υποχρεωθεί να ομολογήσει πως οι δημιουργοί της ταινίας έκαναν το καλύτερο! Η φωτογραφία και μόνον αυτή είναι αρκετή για να αποσπάσει το θαυμασμό! Η οθόνη, όμως, διαρκώς είναι γεμάτη από άρτια καλλιτεχνικά επιτεύγματα. Τα ντεκόρ, τα κοστούμια, τα πρόσωπα, οι γωνίες λήψεις, η ατμόσφαιρα σε βουτάνε από το λαιμό και σε παρασύρουν στην απίστευτη αυτή φρίκη. Ο θεατής, θέλει δε θέλει, γίνεται και αυτός μέρος της ιστορίας. Νιώθει και αυτός σαν μελλοθάνατος ή σαν πληγωμένος και μόλις μετά βίας διασωθείς.

Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο Ενιο Μορικόνε.

Παίζουν: Μαρσέλ Νάγκι, Αρον Ντιμένι, Ντανιέλ Κρεγκ.