Ο ήρεμος, ο πράος, ο ειρηνόφιλος τόνος της φωνής του εικαστικού Γιώργη Βαρλάμου (Πάρος, 1922 - Αθήνα, 13 Σεπτέμβρη 2013), όταν μιλάει, μεταμορφώνεται αφυπνιστικά στο σύνολο του πολυσχιδούς έργου του, με τη δύναμη και τη δυναμική της εικαστικής αποτελεσματικότητάς του.

Εφοδιάζει με δύναμη και κουράγιο τον χειμαζόμενο λαό, για ν' αντέχει τα βάρη που τον πλακώνουν και με καλλιτεχνική δυναμική τον ωθεί να βάλει μπρος το μυαλό του για να σκεφτεί, δίνοντας εδώ και τώρα λύσεις, μέσα από τον μαζικό ταξικό αγώνα.

Οι εικόνες του είναι οι ωραίες εικόνες, όταν το πλήθος κινείται και διεκδικεί στις λεωφόρους, στους δρόμους και στις πλατείες κι ακούγεται η μυριόστομη φωνή του για το δίκιο του έως τα ουράνια και τα ρίχνει πάνω στη γη.

Η δημιουργία του κομμουνιστή καλλιτέχνη, πρωτότυπη και μοναδική στη σύλληψη και στην αποτύπωσή της, είναι εμβαπτισμένη στην αμεσότητα της ανεμπόδιστης επικοινωνίας χωρίς σκοτεινές ερμηνείες. Η δε υπογραφή του ως καλλιτεχνικού επιμελητή και εικονογράφου τυπώνεται σε περισσότερα από διακόσια βιβλία, μεταμορφώνοντας έτσι ένα χρηστικό εργαλείο γνώσης και σ' ένα λαϊκό έργο τέχνης.

Απευθύνεται, μέσω των πολλαπλών αντιτύπων, με όχημα τις τεχνικές της χαρακτικής (χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία) στο μεγάλο ακροατήριο, παίρνοντας αποστάσεις από τον εγκιβωτισμό της τέχνης σε αστικά σαλόνια και σε συλλογές συλλεκτών.

Ετσι, ο Γιώργης Βαρλάμος έφερε στο προσκήνιο της ελληνικής Ιστορίας μία τέχνη ανοιχτή, δημοκρατική, προλεταριακή, είτε με τον απαλό χρωστήρα «βουτηγμένο» στο χνούδι των αγριολούλουδων, όταν τα πάει και τα φέρνει ο άνεμος, είτε με το σκληρό κοπίδι που περιμένει να ρεύσει το μελάνι της χαρακτικής, σε χειρονομία διαμαρτυρίας.

«Υπάρχουν έργα χαρακτικής άψογα από τεχνική και άλλα που είναι "ορνιθοσκαλίσματα". Εκείνο που κάνει το έργο τέχνης δεν είναι η τεχνική, αλλά η συγκίνηση που εκπέμπει. Γιατί η τέχνη (...) έχει το μεγάλο προσόν να αγγίζει τον θεατή - αναγνώστη - ακροατή με άπειρα συναισθήματα και συγκινήσεις, που αν ο κόσμος είχε ευαισθητοποιηθεί και προσπαθούσε να "διαβάζει" τις καλές τέχνες θα ήταν σίγουρα καλύτερος...», σημειώνει στον πρόλογο του λευκώματος «Χαρακτική. Σημειώσεις από το εργαστήριο. Τεχνική της χαρακτικής. Αρχή της τυπογραφίας. Εργα χαρακτικής» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2010).

Σε όλη του τη μακρά καλλιτεχνική ζωή παρέμεινε πιστός στα αιτήματα του αγωνιζόμενου και δοκιμαζόμενου λαού για ένα καλύτερο αύριο χωρίς κατακτητές, δυνάστες, προστάτες κι αφεντικά, όπως τα γνώρισε μέσα στον πόλεμο, όταν εντάχθηκε ως φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών, στις τάξεις της ΕΠΟΝ.

Μεταπολεμικά, με ακόμη νωπές τις μνήμες από την εποποιία της ΕΑΜικής Αντίστασης υπό την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, επίμονα το ακολούθησε στις αδιαπραγμάτευτες επαναστατικές του αρχές. Συμπορεύτηκε μαζί του, τόσο στις νίκες του για Λαοκρατία, όσο και στις απρόσμενες ήττες του από το αστικό καθεστώς.

Πάντα, με όπλο τη λαοπρόβλητη τέχνη του, την οποία υπηρέτησε με προσωπικές θυσίες κι επίπονα την συντόνιζε με τις βουλές των ανυποχώρητων μαζών, δωρεάν προσφέροντάς την στους αγωνιστές και στις αγωνίστριες για να οξύνουν το πνεύμα τους και να διευρύνουν τη γνώση τους.

Τελευταία και αποχαιρετιστήρια χειρονομία του προς το Κόμμα του Λαού, ενάμιση χρόνο πριν τον θάνατό του, η δωρεά του συνόλου του έργου του και της ακίνητης περιουσίας του στον μοναδικό πολιτικό οργανισμό - εκφραστή της εργατικής τάξης:

«Με τον τρόπο αυτό επιθυμώ να στηρίξω το Κόμμα μου, του οποίου είμαι μέλος σχεδόν εβδομήντα χρόνια, στο δύσκολο και ηρωικό αγώνα που δίνει για την υπεράσπιση των συμφερόντων του λαού, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

[...]

» Ετσι θεωρώ ότι ολοκληρώνω κι εγώ την προσφορά μου στο μεγάλο και δίκαιο αγώνα για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης και όλου του εργαζόμενου λαού από τα δεσμά της ταξικής σκλαβιάς, αγώνα που με διήγειρε και με συνεπήρε από τα νεανικά μου χρόνια και εξακολουθεί να φλογίζει την καρδιά μου μέχρι σήμερα».

Ούτε στιγμή, ο Γιώργης Βαρλάμος δεν σκέφτηκε να αλλάξει πολιτική πλεύση, γιατί το ταξίδι το οποίο είχε επιλέξει ήταν μακρινό, δύσκολο και οραματικό προς το απάνεμο λιμάνι του σοσιαλισμού, μετά από πολλά ναυάγια της εργατικής τάξης στις άγριες θάλασσες της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Ποτέ δεν έκλεισε τ' αυτιά και τα μάτια στις οιμωγές, στους στόνους και στις κραυγές των βασανισμένων, των εκτοπισμένων κι εξόριστων κομμουνιστών.

Και ποτέ δεν εξαργύρωσε τη φήμη του με θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, ούτε παζάρεψε την αξιοπρέπεια και την ηθική του. Κορυφαία του επιλογή ν' αρνηθεί τις τέσσερις χιλιάδες δραχμές τον μήνα, που του πρότεινε ως «χορηγία» η δικτατορία. Γιατί ήταν ο μοναδικός - κι είχε να το περηφανεύεται - που δεν «λερώθηκε» από τις καλλιτεχνικές «ευαισθησίες» των συνταγματαρχών. Μάλιστα, σε ανακοίνωσή του στον Τύπο, τον Γενάρη του 1973, έγραφε:

«Λόγοι ηθικής τάξεως δεν μου επιτρέπουν να δεχθώ την χορηγία, γιατί πιστεύω ότι τέτοιας μορφής "εκλεκτική" χορηγία δεν λύνει τα βασικά προβλήματα των ανθρώπων της τέχνης. Επίσης τα κριτήρια της απονομής, καθαρώς εξωκαλλιτεχνικά, δημιουργούν πικρία και αγανάκτηση».

Ο μαθητής του καθηγητή χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνού (1894-1957) - κοντά του μαθήτεψε για ένδεκα χρόνια - με γερές σπουδές στο Παρίσι (Σχολή Καλών Τεχνών και Τεχνικό Κολέγιο Ετιέν), ο βραβευμένος σε διεθνείς βιβλιοφιλικές εκθέσεις, ωστόσο γνώριζε ότι η μέγιστη αναγνώριση έρχεται από τους εργάτες και τους εργαζόμενους.

Γι' αυτό τους τίμησε τους ζωντανούς και τους νεκρούς συντρόφους του, με «Τ' αγριολούλουδα του Βαρλάμου» (Αθήνα, 2008), όπως τιτλοφορείται το λεύκωμα - κομψοτέχνημα της «Σύγχρονης Εποχής», πραγματικό απόκτημα για κάθε λαϊκή βιβλιοθήκη. Ενα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την εισαγωγή του:

«[...] "Βασάνιζα" τ' αγριολούλουδα, επειδή είχα ανάγκη από ένα θέμα για να ασκούμαι στη ζωγραφική. Θα 'λεγα πως τα λουλούδια στάθηκαν τα πρώτα μου μοντέλα και τα ευγνωμονώ για την αρμονική τους συνεργασία. Σ' αυτά χρωστάω ένα σημαντικό μέρος των γνώσεών μου στην τεχνική της ζωγραφικής κι όχι μόνο [...]».

Σ' αυτό το σημείο να μην ξεχάσουμε να θυμίσουμε ότι από το 1991 έως το τέλος της ζωής του ο Γιώργης Βαρλάμος είχε την αισθητική επιμέλεια των βιβλίων της «Σύγχρονης Εποχής», του εκδοτικού του ΚΚΕ, που φέτος γιορτάζει τον μισό αιώνα λειτουργίας του.

Λίγα αγριολούλουδα, ανυπότακτα κι αντάρτικα, εναποθέτουμε στον τάφο του αείμνηστου συντρόφου Γιώργη Δ. Βαρλάμου.