Οπως σημειώνουν στο κάλεσμά τους προς τον λαό και τη νεολαία της περιοχής: «Μέσα στο πλούσιο φυσικό περιβάλλον του πανέμορφου Πάρνωνα και του γραφικού χωριού, θα εξελιχθούν πλούσιες εκδηλώσεις και δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους. Θα ξεκουραστούμε στην κατασκήνωση (που θα λειτουργήσει στο προαύλιο του σχολείου που η Κοινότητα προσέφερε), θα συζητήσουμε για το μέλλον του Πάρνωνα και τα σχέδια εγκατάστασης ανεμογεννητριών για τα κέρδη των επιχειρηματιών. Θα τιμήσουμε τους δεκάδες ήρωες της Αράχωβας που θυσιάστηκαν τη δεκαετία του '40 για έναν καλύτερο κόσμο».

Μεταξύ άλλων η επίσκεψη στην Αράχωβα αποτελεί φόρο τιμής στο πρώτο χτύπημα του ΕΛΑΣ στη Λακωνία που έγινε σε αυτό το χωριό, αναδεικνύοντας παράλληλα την ιστορία των πρωτεργατών του, όπου μέσα από τα βιογραφικά τους αποτυπώνεται όλη η Ιστορία της δεκαετίας του '40 στην Πελοπόννησο.

Φόρο τιμής στους νεκρούς και άλλους μαχητές που κατάγονται από το χωριό: Θοδωρής Πρεκεζές, Νίκος Πανούσης, Δήμος Ντάρμος, Παρασκευάς Λεβεντάκης, Γιώργος Κονταλώνης είναι μόνο μερικά από τα ονόματα των ηρώων.

Τα πρώτα ένοπλα χτυπήματα στην Πελοπόννησο εναντίων των Ιταλών πραγματοποιούνται το 1942. Συγκεκριμένα τον Μάρτη, στη Σαϊδόνα, ένοπλη ανταρτοομάδα με επικεφαλής τον Νοέα δίνει νικηφόρα μάχη με έναν λόχο Ιταλών. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, ομάδα με επικεφαλής τον Θανάση Κούτρη και τους αδελφούς Κανελλόπουλους που είναι μόνιμοι στρατιωτικοί, χτυπά τους Ιταλούς στο χωριό Ανω Καλλιρρόη Μεσσηνίας.

Τον Δεκέμβρη του 1942 γίνεται το πρώτο ένοπλο χτύπημα στη Λακωνία, στην Αράχωβα εναντίον των δυνάμεων Κατοχής. Το χτύπημα αυτήν τη φορά είναι σχεδιασμένο και οργανωμένο από το ΕΑΜ, που ήδη έχει αρχίσει και εδραιώνεται στα χωριά του νομού και στην πόλη της Σπάρτης, ενώ με εντολή του ΚΚΕ είχε ήδη φτιαχτεί στην Αράχωβα Μαχητική Ομάδα.

Επικεφαλής του χτυπήματος είναι ο Παρασκευάς Λεβεντάκης, γεωπόνος, στέλεχος της ΟΚΝΕ και Γραμματέας της ΚΟΒ Καρυών από το 1939. Επίσης παίρνουν μέρος οι Θοδωρής Πρεκεζές, Γιώργος Κονταλώνης, Δήμος Ντάρμος, ο Νίκος Πανούσης, ο Θανάσης και ο Κώστας Κονταλώνης. Μαζί με τους υπόλοιπους νεολαίους του χωριού, χτύπησαν τους Γερμανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους για να το προστατέψουν από την κλοπή της πατάτας.

Η πρώτη αντάρτικη ομάδα της Αράχωβας ήταν η μαγιά για τη συγκρότηση του ΕΛΑΣ στη Λακωνία και στην Πελοπόννησο. Τον Μάρτη του '43 στον Τουρκολέκα Αρκαδίας πραγματοποιείται σύσκεψη των ανταρτών του Πάρνωνα και του Ταΰγετου, με σκοπό τον συντονισμό και την οργάνωση της δράσης του ΕΛΑΣ. Στην Πελοπόννησο συγκροτείται η 3η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, ενώ το 8ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, το θρυλικό της Λακωνίας, με καπετάνιο τον Παρασκευά Λεβεντάκη από τις πρώτες στιγμές μέχρι το τέλος, γίνεται θρύλος για τη γενναία δράση του σε ολόκληρη την Πελοπόννησο.

Το 1944, το 8ο Σύνταγμα ΕΛΑΣ Λακωνίας είχε στη διάθεσή του 1.800 αντάρτες και 3.000 στον εφεδρικό ΕΛΑΣ.

Η πλειοψηφία των στελεχών του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ καθώς και άλλα στελέχη του ΕΑΜ Λακωνίας αποτέλεσαν τα στελέχη του ΔΣΕ στη Λακωνία και σε ολόκληρη την 3η Μεραρχία του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο, αναλαμβάνοντας κρίσιμα πόστα, διοικητικά, στρατιωτικά και πολιτικά.

Αρχικά στην ενεργητική Λαϊκή Αυτοάμυνα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, για τη συντήρηση τόσο των Κομματικών Οργανώσεων όσο και των καταδιωκόμενων, με πιο χαρακτηριστική ενέργεια την εξολόθρευση του αρχηγού των Χιτών Λακωνίας (του γνωστού Κοντοβουνίσιου).

Και αργότερα μέσα από τις 9 Ομάδες Δημοκρατικών Ενοπλων Καταδιωκόμενων στην περιοχή της Λακωνίας, που δημιουργήθηκαν από τον Βόρειο Πάρνωνα έως τον Νότιο Ταΰγετο, με απόφαση του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου, τον Φλεβάρη του 1946.

Στον Βόρειο Πάρνωνα επικεφαλής της Ομάδας ορίστηκε ο δικηγόρος Νίκος Λάτσης, αρχικά με 15 αγωνιστές, στον Νότιο Πάρνωνα ο Μανώλης Σταθάκης, μόνιμος αξιωματικός του αστικού στρατού, ενώ παράλληλα συγκροτούνταν και δρούσαν και άλλες ομάδες στην περιοχή, όπως του Σαρρήγιαννη στην περιοχή της Κυνουρίας από τον Μάρτη του '46, που αργότερα ανέλαβε διοικητής της 22ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο. Σε αυτή την πρώτη φάση το πρώτο μέλημα ήταν αυτό της προστασίας των αγωνιστών: Αλλεπάλληλα είναι τα χτυπήματα σε σταθμούς χωροφυλακής (το πρώτο τον Μάρτη του '46 στο Αστρος) και σε στρατιωτικούς στόχους για να δημιουργείται ελεύθερη περιοχή δράσης, αλλά και για να συγκεντρωθεί ο απαραίτητος οπλισμός για τον εξοπλισμό των ανταρτών, που ο αριθμός τους αυξανόταν γοργά.

Από το καλοκαίρι του 1946 συγκροτούνται ομάδες σε Πάρνωνα, Ταΰγετο και Μαίναλο, που καθοδηγούνται από το Γραφείο Περιοχής Πελοποννήσου. Στο τέλος του 1946 ο συνολικός αριθμός των ανταρτών φτάνει τους 265, εκ των οποίων οι 160 στον Πάρνωνα, και ο Δημοκρατικός Στρατός αναδιοργανώνεται σε συγκροτήματα.

Η διοίκηση του 1ου Συγκροτήματος Πάρνωνα αποτελούνταν από τους Θόδωρο Πρεκεζέ, Λυκούργο Γιαννούκο και Γιάννη Φούρκα και διμοιρίτες τον Λεωνίδα Κωνστανταράκο, τον Τάκη Γεωργόπουλο και τον Γιώργο Πρεκεζέ.

Στα τέλη Ιούνη του '47, τη διοίκηση του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου αναλαμβάνει το Αρχηγείο Πελοποννήσου με στρατιωτικό διοικητή τον Κώστα Μπασακίδη, Πολιτικό Επίτροπο τον Βαγγέλη Ρογκάκο και καπετάνιο τον Ηλία Γιαννούκο.

Στη δεύτερη φάση ανάπτυξης του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο, από τον Νοέμβρη του 1947 μέχρι τον Αύγουστο του '48 που συγκροτείται η ηρωική 3η Μεραρχία, ο ΔΣΕ έχει πλέον παντού συγκροτήματα.

Στα τέλη του Νοέμβρη, οι διοικήσεις γίνονται διμελείς και το συγκρότημα Πάρνωνα έχει στρατιωτικό διοικητή τον Πρεκεζέ και καπετάνιο τον Ατζακλή.

Από τα μέσα της άνοιξης του 1948, έπειτα από αλλεπάλληλες ήττες του, ο κυβερνητικός στρατός έχασε οριστικά την πρωτοβουλία των κινήσεων και αναγκάστηκε να οχυρωθεί σε 36 αλληλοϋποστηριζόμενες βάσεις του, κυρίως σε αστικά κέντρα, περιοριζόμενος σε αμυντική τακτική.

Τον Φλεβάρη του 1949, ο Θόδωρος Πρεκεζές τραυματίζεται βαριά. Μαζί με την αρραβωνιαστικιά του Πιπίτσα - που πιάστηκε και εκτελέστηκε το καλοκαίρι του 1949 στην Τρίπολη - την αδερφή του Παρασκευή, τον γιατρό Μάστορα, τον πατέρα του Γιώργη και δύο - τρεις ακόμη αγωνιστές, εγκαταστάθηκαν σε μία σπηλιά, στη δυτική πλαγιά της κορυφής του Πάρνωνα, που λέγεται Μαλεβός. Εμειναν εκεί κρυμμένοι τέσσερις μήνες, μέχρι που μετά από προδοσία τούς κύκλωσαν Χιτο-ΜΑΥδες και στρατός και αφού σκότωσαν τον Θ. Πρεκεζέ και τον γιατρό, έκοψαν τα κεφάλια τους και περιόδευαν στα χωριά επιδεικνύοντάς τα.

Η ηρωική Αράχωβα τη δεκαετία 1940-1950 πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, ανείπωτων θυσιών. Ανέδειξε τους δικούς της ήρωες, τους δικούς της λαϊκούς ηγέτες. Το παράδειγμα της Αράχωβας, κάθε χωριού της Λακωνίας, όπως και πολλών άλλων μεριών της Ελλάδας, είναι απόδειξη ότι όταν ο λαός αποφασίσει να βγει στο προσκήνιο, να γίνει ο πρωταγωνιστής, τότε αναδεικνύεται ο δικός του κόσμος. Ο Κόσμος των πανανθρώπινων αξιών, της αλληλεγγύης, του μαζικού λαϊκού ηρωισμού.