«Γεννήθηκα στο Αιτωλικό του Μεσολογγίου, ένα μικρό νησάκι, που το συνδέουν με τη στεριά δύο μακριά πέτρινα γεφύρια με πολλές μικρές τοξοτές καμάρες. Το σπίτι μας ήταν σχεδόν όλο μέσα στη θάλασσα. Στη γειτονιά καθόταν όλο ψαράδες, ένα ξυπόλυτο μελισσολόι τριγύριζε ολοήμερα, με τις γυναίκες τους συνέχεια γκαστρωμένες και τα παιδιά τους μπακανιασμένα από την ελονοσία... ο πατέρας μου λεγόταν Γιώργης Λεονάρδος... Η Μανούλα μου ύφαινε ολοκέντητα λεπτά μεταξωτά και βαμβακερά και πολύχρωμα μάλλινα κιλίμια. Γύρω γύρω στη μικρή μας θάλασσα ήταν η εξοχή, γεμάτη ελιές, χωράφια καρπερά, μποστάνια, καπνοτόπια, σιτηρά. Μια ζωή στη στεριά και στη θάλασσα γεμάτη ιδρώτα και μόχθο... Μου άρεσε πολύ το διάβασμα και πιο πολύ η ποίηση. Κοντά στα αδέρφια μου ζωγράφιζα κι εγώ. Κρυφά ονειρευόμουν να γίνω ζωγράφος.... και κάποια μέρα, αφού πέθανε ο πατέρας μου, ξεκίνησα για την Αθήνα, μην ξέροντας ακριβώς τι θα κάνω»(από αυτοβιογραφικό σημείωμα της Βάσως Κατράκη).

Εγινε μεγάλη ζωγράφος κι ακόμα καλύτερη χαράκτρια. Κι εκεί, στο Αιτωλικό, επέλεξε να κληροδοτήσει και όλο της το έργο. Χαρά μεγάλη, όχι μόνο για τους εικαστικούς που μπορούν να δουν συγκεντρωμένο σ' έναν χώρο, και μάλιστα στο φυσικό του χώρο, το έργο της μεγάλης χαράκτριας, αλλά και για τους ανθρώπους της περιοχής που θα είχαν ένα τέτοιο λαμπρό μουσείο, ένα νέο σημαντικό τοπόσημο στο λόφο, που στήθηκε γι' αυτόν ακριβώς το λόγο στο νότιο άκρο της πόλης πάνω απ' το κυμοθάλασσο. Αμ, δε. Αλλα τα σχέδια της κρατικής εξουσίας. Μόλις τέλειωσαν οι παράτες για τα εγκαίνια του Μουσείου, άρχισε και η εγκατάλειψη. Που πλέον έχει γίνει θλίψη.

Στο εσωτερικό του εργαστηρίου χαρακτικής, που προβλεπόταν να λειτουργεί στον ισόγειο χώρο, φύτρωσαν φυτά! Φυτά πάνω στο μάρμαρο του δαπέδου! Νερά πλημμυρίζουν το χώρο από παντού. Η υγρασία ανέβηκε στον 1ο όροφο και απειλεί πλέον ευθέως ένα προς ένα τα έργα. Η μούχλα είναι ορατή και σε όσους δεν είναι ειδικοί στη συντήρηση έργων τέχνης. Αν δεν υπήρχε το τζάμι στις προθήκες να συγκρατεί το χαρτί στη θέση του, θα είχε γίνει ήδη σκόνη. Εργα ζωής, ανεκτίμητης αξίας, που προσφέρθηκαν στην πόλη για να λαμπρύνουν την ιστορία της, παρατήθηκαν, σαν η διοίκηση να ντρέπεται για την παρουσία τους στην περιοχή και κάνει τα πάντα για να τα εξαφανίσει. Το Μουσείο εξωτερικά είναι πνιγμένο στο αγριόχορτο, οι σημάνσεις που θα έπρεπε από το Μεσολόγγι ακόμα να οδηγούν σ' αυτό ανύπαρκτες. Μα κι αν φτάσει κάποιος εκεί, μπορεί να δει μόνο τα ντουβάρια. Το Μουσείο είναι κλειστό. Δεν λειτουργεί κανονικά ως μουσείο, γιατί δεν υπάρχει προσωπικό και ξεναγήσεις. Λειτουργεί όποτε μπορεί να το ανοίξει ο γείτονας - που τη γνώριζε από παιδί και που τον μεγάλωσε σαν παιδί της, η Βάσω Κατράκη - ο Σωτήρης Γερμανός. Και βέβαια, όλο το υλικό είναι αφύλακτο.

Κι όμως, υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για ένα λαμπρό μουσείο.

Για την ίδια την Βάσω Κατράκη η δημιουργία ενός μουσείου στη γενέτειρά της ήταν όνειρο ζωής και υπόσχεση που τελικά έγινε πραγματικότητα όταν πριν από μερικά χρόνια στο μικρό νησάκι του Αιτωλικού άνοιξε το «Μουσείο Βάσως Κατράκη - Εικαστικό Κέντρο Χαρακτικής». Εκπλήρωση της επιθυμίας της να δημιουργηθεί μια μοναδική, φιλόξενη «γωνιά» της χαρακτικής δημιουργίας που να αγκαλιάζει τα δεκάδες «παιδιά» της Β. Κατράκη, πολύτιμη παρακαταθήκη για τους νεότερους.

Χτισμένο πάνω σε έναν τεχνητά υπερυψωμένο μικρό λόφο, σε παραχωρημένη από το Δήμο Αιτωλικού έκταση 25 στρεμμάτων, το κτίσμα είναι διώροφο. Οι εκθεσιακοί χώροι (δύο αίθουσες 400 τ.μ. η κάθε μια) και η αίθουσα υποδοχής, που τις συνδέει, βρίσκονται στον όροφο όπου φιλοξενούνται οι πέντε κύριες ενότητες δουλειάς της Β. Κατράκη και της πενηντάχρονης δημιουργίας της.

Στο Μουσείο φιλοξενείται η 15χρονη δουλειά της Β. Κατράκη στο παραδοσιακό ξύλο και η 35χρονη χαρακτική της στην πέτρα.

Το Μουσείο έχει χαρακτηριστεί ως μοναδικό Μουσείο αμιγώς Χαρακτικής Τέχνης στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη.

Τετρακόσια περίπου έργα, πολλά χαρακτικά ανάτυπα και μεγάλο μέρος από τις μήτρες (ξύλα και πέτρες), πάνω στα οποία χάραξε τα έργα της. Εκτίθενται, επίσης, μεγάλα και μικρά σε μέγεθος μαυρόασπρα και χρωματιστά σχέδια, καθώς και σχέδια προετοιμασίας για την παραγωγή του χαρακτικού ανατύπου. Τη συλλογή ενισχύουν τα αντικείμενα τέχνης, καλλιτεχνικές αφίσες και ζωγραφικά έργα. Ακόμη, φιλοξενούνται το εργαστήριο, η βιβλιοθήκη, τα αρχεία της και πολλές φωτογραφίες. Το σημαντικότερο στοιχείο είναι η κοινή παρουσίαση σε πολλές περιπτώσεις του χαρακτικού μαζί με τη μήτρα - τη λαξευμένη πέτρα, που αποτελεί αυτόνομο έργο και είναι ωραιότερο ακόμα για πολλούς και από το τυπωμένο αποτέλεσμα.

Στο ισόγειο, οι τέσσερις αίθουσες, περίπου 400 τ.μ., προορίζονταν για εργαστήρια χαρακτικής. Το Μουσείο (ΝΠΔΔ, υπαγόμενο στο Δήμο Αιτωλικού) ήταν φιλοδοξία να είναι ένας δυναμικός οργανισμός, που να συμβάλλει στην ανάπτυξη και εξέλιξη της χαρακτικής τέχνης στην Ελλάδα. Τα εργαστήρια χαρακτικής ήταν στόχος να αποτελέσουν τόπο δοκιμών, πειραματισμών και δημιουργίας των χαρακτών, ενώ η ευρύτερη περιοχή του Μουσείου να είναι ένας θαυμάσιος τόπος έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, αλλά και σημείο αναφοράς για τις γενικότερες εκδηλώσεις (εικαστικά συμπόσια, πολιτιστικές βραδιές, περιοδικές εκθέσεις κ.ά.).

Κι όμως, όλο αυτό ρημάζει!

Αυτήν την απαράδεκτη πραγματικότητα θέλησε να αναδείξει και να καταγγείλει το Τμήμα Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, που με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Βάσως Κατράκη οργάνωσε την προηγούμενη Κυριακή 13 Ιούλη εκδρομή - επίσκεψη και ξενάγηση στο χώρο του Μουσείου. Στη διάρκεια του ταξιδιού από την Αθήνα ως το Αιτωλικό οι εκδρομείς είχαν την ευκαιρία να μάθουν από μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση που έκανε η Εύα Μελά (ζωγράφος και μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ) τόσο βιογραφικά στοιχεία για την Βάσω Κατράκη, όσο και σημαντικές πληροφορίες για το περιεχόμενο του έργου της. Στο Αιτωλικό ο Σωτήρης Γερμανός έκανε μια βιωματικού χαρακτήρα ξενάγηση στο Μουσείο, δίνοντας στους επισκέπτες σημαντικές πληροφορίες για ένα προς ένα τα έργα της Βάσως Κατράκη, ειδικά για εκείνα τα έργα που είχαν σαν θέμα τους το ίδιο το Αιτωλικό και τη ζωή των ανθρώπων του.

Από τα στοιχεία που παρουσίασε στους επισκέπτες για την Βάσω Κατράκη η Εύα Μελά, αντιγράφουμε:

Αν θέλαμε να ταξινομήσουμε σε ενότητες τη δουλειά της, θα πρέπει να μιλήσουμε και για ένα μεγάλο εικονογραφικό έργο που έκανε και το οποίο βρίσκεται σκορπισμένο σε εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία που κυρίως έχουν αγωνιστικό περιεχόμενο. Που εικονογραφούν κείμενα ιστορικά και ποιητικά. Αξιοσημείωτο απ' αυτή τη δουλειά είναι τα ιστορικά πορτρέτα της.

Εχει ασχοληθεί με σειρά χαρακτικών, ξυλογραφιών χρωματιστών, στις οποίες ξυλογραφίες η Βάσω Κατράκη είχε δώσει μια μοναδική ερμηνεία του τοπίου του Μεσολογγίου και της εσωτερικότητάς του. Την ίδια εποχή δημιουργεί τα πορτρέτα νέων κοριτσιών, έργα που είναι πιο κοντά σε μια τοιχογραφική αντίληψη. Υπάρχει μια μεγάλη ενότητα - αναφορά σε ψαράδες χωρικούς και γειτονιές. Αποτελούν πολυπρόσωπες συνθέσεις βγαλμένες από κοινά ελληνικά βιώματα. Σ' αυτές τις συνθέσεις στο ξεκίνημα της ζωγραφικής της πορείας η Βάσω Κατράκη αναφέρεται περισσότερο στη ζωή του τόπου της, του Μεσολογγίου, και επιστρέφει σε αυτά ξανά με πιο λιτή και συγχρόνως μνημειακή απόδοση. Τα έργα αυτά προέρχονται από τον κόσμο των ανθρώπων του μόχθου, της γης και αναφέρονται στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Μια ενότητα έργων χαρακτικής σε ξύλο, που προμηνούν το πέρασμά της στην πέτρα. Με τη δύναμη και την ελευθερία που της πρόσφερε αυτή η νέα τεχνική στην πέτρα, δημιουργεί, βάζοντας στη δουλειά της συμβολικά άλογα, Ικαρους. Ακόμα κάνει συνθέσεις με ανθρώπινες φιγούρες , ανθρώπους - κορμούς. Η σειρά αυτή ξεκινά από το δάσος. Δέντρα και άνθρωποι. Η Ελένη Βακαλό είπε για την Βάσω Κατράκη ότι ερμηνεύει το ηρωικό σε ανθρώπινο.

Τέλος, ξεχωρίζουμε μέσα σε μια σειρά έργων, συνθέσεων και αφιερωμάτων, αναφορές μνήμης και μνημεία, αφιερωμένα σε γεγονότα της αντίστασης στη δικτατορία . Αυτά τα έργα γίνονται αμέσως μετά τη μεταπολίτευση. Εργα μνημειακά. Τα τελευταία της έργα, οι καθήμενες γυναίκες, μορφές που σωματοποιούν την πέτρα.

Ο κριτικός Τέχνης Κ. Σταυρόπουλος γράφει για την Β. Κατράκη: «Η δουλειά της στην πέτρα απελευθέρωσε το μέγεθος της χαρακτικής, βγάζοντάς την από την ομηρία της τυπογραφίας και της διαφήμισης. Η Β. Κατράκη αυτονόμησε αισθητικά το χαρακτικό ανάτυπο και το έκανε μοναδικό έργο τέχνης. Κι από αυτά τα σημεία προχώρησε στη μεγαλύτερη δυνατή αφαίρεση, χωρίς ποτέ να φτάσει στην απόλυτη γραφή της ανεικονικής τέχνης του Καντίνσκι και του Γ. Σπυρόπουλου. Τα χαρακτικά στην πέτρα περικλείουν το θάρρος των ιδεών της. Αυτή η πέτρα τής έβγαλε και μια ματιέρα. Ματιέρα που ήταν συστατικό στοιχείο της έκφρασής της και όχι διακοσμητικό».

Το έργο της Βάσως Κατράκη θυμίζει την κυκλαδική τέχνη. Δανείστηκε απ' αυτή την τέχνη τη μερική αφαίρεση, που λειτουργεί έξω από τα εφήμερα κινήματα Τέχνης με ημερομηνία λήξης. Τη σχέση του έργου τέχνης της με την κυκλαδική τέχνη την κατέκτησε αφήνοντας τη χαρακτική στο παραδοσιακό ξύλο και περνώντας στο σκληρό υλικό, την πέτρα. Ετσι της δόθηκε η ευκαιρία να υιοθετήσει στην τέχνη της τη μερική αφαίρεση και ν' απελευθερώσει τον εικαστικό λόγο της χαρακτικής τέχνης.