Δημοσιεύουμε σήμερα το Δ' και τελευταίο μέρος της σύντομης ανασκόπησης του αιώνα που πέρασε, ανατρέχοντας στη σημαντική άνοδο, που σημείωσαν οι επαναστατικές και αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις, στις πρώτες δεκαετίες μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο, αλλά και την προσωρινή ήττα τους, κοντά στο τέλος του αιώνα, όπως και τις προοπτικές που υπάρχουν στην αυγή του 21ου αιώνα.

Με το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου δεν ήρθε μόνο η συντριβή του φασισμού. Χωρίς καμία αμφιβολία άλλαξε σημαντικά η όψη της ανθρωπότητας. Οι καταστροφές που προκάλεσε ο πόλεμος ήταν εξ αντικειμένου μια πολύ σημαντική αλλαγή, αλλά η σημαντικότερη- και ουσιαστικότερη- εδράζεται στο γεγονός ότι η μεταπολεμική περίοδος χαρακτηρίζεται από καινούρια ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία και σφράγισαν τις εξελίξεις στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Εύκολα μπορεί κανείς να αντιληφθεί την αξία αυτής της διαπίστωσης, αρκεί να σταθεί στο γεγονός ότι το αποικιοκρατικό σύστημα του διεθνούς ιμπεριαλισμού δέχτηκε ισχυρότατο χτύπημα με την κατάρρευση της αποικιοκρατικής δομής της Ιταλίας και της Ιαπωνίας, με την εξασθένηση της παλαιών ισχυρών αποικιακών κρατών, όπως η Αγγλία, η Γαλλία και η Ολλανδία και με το ταυτόχρονο ξέσπασμα, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του αποικιακού κόσμου, ενός πλατιού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Ομως, η σπουδαιότερη εξέλιξη βρίσκεται στο γεγονός ότι η κοινωνική επανάσταση, η επανάσταση για την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, με το τέλος του πολέμου έκανε σημαντικά βήματα, εξαπλώθηκε και εδραιώθηκε σε μια σειρά χώρες, ενώ ισχυροποίησε τις θέσεις της σε άλλες μέσα από την ισχυροποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων ειδικά και του επαναστατικού κινήματος γενικότερα.

Οι αλλαγές αυτές όξυναν στο έπακρο την αντίθεση των δύο κόσμων, την αντιπαράθεση ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό. Ο σοσιαλισμός γνώριζε μια καινούρια αίγλη, έδειχνε να έχει κερδίσει οριστικά το στοίχημα με την ιστορία και φάνταζε, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ως το άμεσο μέλλον της ανθρωπότητας. Ομως, ο διεθνής ιμπεριαλισμός - με ηγετική του δύναμη τις Ηνωμένες Πολιτείες - αποσαφήνιζε ευθύς εξαρχής, και προς κάθε κατεύθυνση, ότι δεν ήταν διατεθειμένος να περάσει στο μουσείο της ιστορίας. Ηταν 6 Αυγούστου του 1945 όταν οι βορειοαμερικανοί έριξαν την πρώτη τους ατομική βόμβα στην ιαπωνική πόλη Χιροσίμα, ισοπεδώνοντάς την και στέλνοντας στο θάνατο 140.000 αμάχους. Τρεις μέρες μετά, στις 9/8/1945, μια δεύτερη αμερικανική ατομική βόμβα θα ισοπεδώσει το Ναγκασάκι, δολοφονώντας αυτή τη φόρα 80.000 αμάχους. Και στις δύο περιπτώσεις οι νεκροί μαζί με τους ανάπηρους έφτασαν περίπου τις 450.000 αμάχους. Το μήνυμα των Αμερικανών ήταν σαφές τόσο προς την ΕΣΣΔ όσο και προς το διεθνές επαναστατικό κίνημα. Επρόκειτο για έναν εκβιασμό, για μια απειλή σε βάρος ολόκληρης της ανθρωπότητας με όπλο το θάνατο και την ολοκληρωτική καταστροφή. «Το κεφάλαιο- έγραφε ο Μαρξ- καθορίζεται τόσο λίγο στην πρακτική κίνησή του από την προοπτική του μελλοντικού σαπίσματος της ανθρωπότητας, δηλαδή σε τελευταία ανάλυση από το ασυγκράτητο ξεκλήρισμα του πληθυσμού, όσο και από την ενδεχόμενη πτώση της γης πάνω στον ήλιο... Apres moi le deluge!- ύστερα από μένα ας γίνει κατακλυσμός!- είναι το σύνθημα κάθε κεφαλαιοκράτη και κάθε κεφαλαιοκρατικού έθνους»(Κ. Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος πρώτος, σελ. 282.). Αυτή ακριβώς ήταν η αλήθεια. «Μετά από μένα ας έρθει το χάος» έγραφε στη μεταπολεμική του διακήρυξη ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός. Και μ' αυτή την απειλή έμπασε την ανθρωπότητα στο λεγόμενο ψυχρό πόλεμο, κατάληξη του οποίου ήταν οι ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ας σταθούμε όμως σε ορισμένα βασικά στοιχεία- γεγονότα που συνθέτουν αυτή την εποχή.

Στη μεταπολεμική περίοδο, ο σοσιαλισμός βγήκε από τα σύνορα μιας και μόνης χώρας και αναδείχτηκε, πλέον, σε παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα. Στην Ευρώπη, δίπλα στη Σοβιετική Ενωση προστέθηκαν η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Γιουγκοσλαβία, η Αλβανία, καθώς κι ένα τμήμα της Γερμανίας που το 1954 πήρε τη μορφή της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας. Η σοσιαλιστική ζώνη επεκτάθηκε επίσης στην Απω ανατολή με τη νίκη της επανάστασης στην Κίνα το 1949 και εν μέρει στην Κορέα το 1945. Επίσης, στο στρατόπεδο του σοσιαλισμού πέρασε και η πρώην Γαλλική Ινδοκίνα (Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη) μετά από σκληρούς αντιιμπεριαλιστικούς πολέμους που κράτησαν 30 ολόκληρα χρόνια (1945 - 1975). Στο τέλος της δεκαετίας του '50, το 1959, η επανάσταση νίκησε στην Κούβα κι έτσι εδραιώθηκε στην αμερικανική ήπειρο, ενώ στη δεκαετία του '70 απλώθηκε και στην Αφρική για να κατακτήσει τελικά το 1/3 του κόσμου.

Σύμμαχος με την κοινωνική επανάσταση και πολλές φορές ο προθάλαμός της, κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, υπήρξαν οι αντιαποικιακές, αντιιμπεριαλιστικές, δημοκρατικές επαναστάσεις - εξεγέρσεις των λαών, που ξέσπαγαν σαν βροχή, η μία μετά την άλλη, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Συνήθως αυτές οι εξεγέρσεις κατέληγαν σε μακροχρόνιους πολέμους, γεγονός που αν μη τι άλλο δείχνει την αγριότητα, με την οποία πολέμησε ο ιμπεριαλισμός το δικαίωμα των λαών για ελευθερία και ανεξαρτησία. Οι πιο σοβαρές αντιιμπεριαλιστικές επαναστάσεις- και πόλεμοι- στην περίοδο μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν: η ένοπλη πάλη του ελληνικού λαού το διάστημα 1944 - 1949 ενάντια στο βρετανικό και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό για την εθνική ανεξαρτησία και τη λαϊκή δημοκρατία. Οι εξεγέρσεις της Συρίας και του Μαρόκου στα 1945. Οι πόλεμοι για την ανεξαρτησία στην Ινδονησία 1945- 1949. Η τρίτη φάση της κινεζικής επανάστασης 1946 - 1950. Η εξέγερση των Χουκς στις Φιλιππίνες στα 1946 - 1954. Η εξέγερση στη Μαγαδασκάρη στα 1947 - 1948. Ο πόλεμος για την ανεξαρτησία της Μαλαισίας στα 1948 - 1957. Η εξέγερση στη Βιρμανία στα 1948 - 1954. Ο πόλεμος για την ανεξαρτησία της Τυνησίας στα 1952 - 1956. Η εξέγερση των Μάο- Μάο στην Κένυα στα 1952 - 1963. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία του Μαρόκου στα 1953 - 1956. Η Αλγερινή επανάσταση στα 1954 - 1962. Ο αγώνας του κυπριακού λαού για αυτοδιάθεση στα 1950 - 1974. Η κουβανέζικη επανάσταση 1956 - 1959. Η εξέγερση στο Κογκό στα 1958 - 1960. Ο πόλεμος του λαού του Βιετνάμ για την ανεξαρτησία και την ενοποίηση της χώρας στα 1960 - 1975. Ο εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος της Αγκόλας στα 1961 - 1975. Ο πόλεμος για την απελευθέρωση της πορτογαλικής Γουινέας στα 1961 - 1975. Ο πόλεμος για την απελευθέρωση της Μοζαμβίκης στα 1965 - 1975. Η έξαρση των ένοπλων αντάρτικων αντιιμπεριαλιστικών κινημάτων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής (Βραζιλία, Βενεζουέλα, Αργεντινή, Κολομβία, Περού, Αγιο Δομίνικο κλπ.) στα 1960 - 1970. Η πορτογαλέζικη επανάσταση των γαρίφαλων το 1974. Η νίκη της επανάστασης των Σαντινίστας στη Νικαράγουα το 1979 κ.ο.κ.

Πολλές από τις επαναστάσεις που προαναφέραμε, πολλά από τα κινήματα που όρθωσαν το ανάστημά τους στο διεθνή ιμπεριαλισμό και πρωτίστως στον αμερικανικό, ηττήθηκαν οικτρά. Σε άλλες περιπτώσεις τα πράγματα έμειναν κάπου στη μέση ή και πισωγύρισαν στην πορεία, παρά το γεγονός ότι η επικράτηση των αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη μία ή την άλλη χώρα μπορούσε να πάει σε μεγαλύτερο βάθος, φέρνοντας μαζί με την εθνική και την κοινωνική απελευθέρωση. Ομως, αυτή ήταν η διαλεκτική της ζωντανής πραγματικότητας, της ταξικής δηλαδή πάλης σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο, πέρα βεβαίως από τα λάθη που έγιναν, και θα μπορούσαν να αποφευχθούν, από εκείνους που είχαν λόγο στις εξελίξεις. Καθόλου ευθύγραμμη δεν ήταν ούτε η πορεία του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Είναι γνωστές οι διενέξεις ορισμένων χωρών- και κυρίως της Κίνας- με τη Σοβιετική Ενωση που αποδυνάμωσαν συνολικά το διεθνές επαναστατικό κίνημα.

Ασφαλώς όλη αυτή η συσσωρευμένη πείρα μεγάλων σε αριθμό, αλλά και πλούσιων σε μορφή και σε περιεχόμενο επαναστατικών αγώνων, τώρα που η ήττα γενικεύτηκε, είναι επιβεβλημένο να μελετηθεί σε βάθος από τα επαναστατικά κόμματα και κινήματα. Δε χωράει, όμως, η παραμικρή αμφιβολία ότι αν μια σειρά λαοί απέκτησαν υπόσταση, βρήκαν τη δική τους αναγνώριση ως εθνική και κρατική οντότητα, αυτό οφείλεται, βεβαίως, στην πάλη τους αλλά και στη διεθνιστική βοήθεια των κομμουνιστών, πρωτίστως δε της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Ισως είναι κι αυτό μια από τις πολλές αποδείξεις για τη σημασία του σοσιαλισμού στον ανθρώπινο πολιτισμό. Για να φανεί μάλιστα καλύτερα αυτό, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στο πώς συμπεριφέρθηκε στους λαούς ο ιμπεριαλισμός και κυρίως αυτός των Ηνωμένων Πολιτειών που σφράγισε και σφραγίζει τις διεθνείς εξελίξεις.

Απέναντι στο επαναστατικό κύμα της μεταπολεμικής περιόδου ορθώθηκε ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, δηλαδή, η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική δύναμη και δράση των Ηνωμένων Πολιτειών που μετά την υποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας αναδείχτηκαν ως η ηγέτιδα δύναμη του καπιταλιστικού κόσμου. Ηδη έχουμε σημειώσει μια ιδιαίτερης σημασίας ενέργεια των Αμερικανών, τη ρίψη της ατομικής βόμβας, που δείχνει και τις προθέσεις τους απέναντι σ' ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αξίζει, όμως, να λάβουμε υπόψη ότι για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα λαϊκά κινήματα, τις εξεγέρσεις και τις επαναστάσεις των καταπιεσμένων του πλανήτη, οι Βορειοαμερικανοί ιμπεριαλιστές- και οι σύμμαχοί τους ανά τον κόσμο- δε δίστασαν να χρησιμοποιήσουν κάθε πρόσφορο μέσο- με πρώτο και καλύτερο την άμεση στρατιωτική επέμβαση- και δε σταμάτησαν μπροστά σε καμιά βαρβαρότητα και αιματοχυσία, γεγονός, άλλωστε, που αποδεικνύεται με τις τελευταίες τους επιδόσεις σε βάρος της Γιουγκοσλαβίας.

Σύμφωνα με αμερικανικά στοιχεία, υπολογίζεται ότι σ' ολόκληρο τον 20ό αιώνα οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν 144 στρατιωτικές επεμβάσεις. Οι 63 έγιναν μέχρι το 1941 και οι υπόλοιπες 81 από το 1945 και μετά (53 την περίοδο 1945 - 1991, δηλαδή στο διάστημα του ψυχρού πολέμου, και 28 στο διάστημα 1992 - 1999). Ο συνολικός αριθμός των επεμβάσεών τους όλον τον αιώνα, κατανέμεται κατά Ηπειρο ως εξής: Αφρική 19 επεμβάσεις, Αμερικανική Ηπειρος 48, Ασία 57, Ευρώπη 18 και 2 επεμβάσεις ακατάτακτες. Οι πιο πολλές επεμβάσεις, 78 τον αριθμό, έγιναν για την προστασία των αμερικανικών συμφερόντων κάτι που ομολογείται ευθέως. Επίσης 57 επεμβάσεις εμφανίζεται ότι έγιναν ύστερα από «πρόσκληση ξένης χώρας ή διεθνούς οργανισμού». Στην πραγματικότητα όμως η λεγόμενη πρόσκληση δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα πρόσχημα κατασκευασμένο από τους ίδιους τους Αμερικανούς όπως έγινε στην περίπτωση της επέμβασής τους στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο ή στην περίπτωση των βομβαρδισμών του Ιράκ και της Γιουγκοσλαβίας. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το 93% των επεμβάσεων «ύστερα από πρόσκληση» οι Αμερικανοί το πραγματοποίησαν την περίοδο 1946 - 1999. Μάλιστα το 17,5% αυτής της δράσης ομολογείται ανοιχτά ότι έγινε για την «αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου». Εξίσου χαρακτηριστικό, αλλά και ενδεικτικό, του πόσο μεγάλο κίνδυνο συνιστά για τα συμφέροντα των λαών- συνολικά της ανθρωπότητας- ο ιμπεριαλισμός είναι το γεγονός ότι μέσα στην οκταετία 1992 - 1999 οι Ηνωμένες Πολιτείες προχώρησαν σε 28- όπως προαναφέραμε- στρατιωτικές επεμβάσεις. Πραγματοποίησαν δηλαδή στρατιωτική δραστηριότητα έξω από τα σύνορά τους μεγαλύτερη του 50% της αντίστοιχης δραστηριότητας (53 επεμβάσεις) που είχαν επιδείξει κατά το διάστημα των 46 ετών του ψυχρού πολέμου (πηγή των στοιχείων: E. C. Collier http://www.history.navy.mil/wars/foabroad.htm και Z. Grossman http://www.zmag.org/interventions.htm). Ποιος άραγε αμφιβάλλει ότι θα υπάρξει ένταση της ιμπεριαλιστικής δραστηριότητας στο μέλλον ύστερα μάλιστα απ' όσα είδαμε τα τελευταία χρόνια, ύστερα απ' όσα γίνονται για την επιβολή της «νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων» κι ύστερα απ' όσα απροσχημάτιστα ομολογούνται με το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ;

ΚΕΙΜΕΝΑ

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ