ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΤΡΙΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ

Το δεύτερο συνέδριό της

Γέννημα της ιδεολογικής και πολιτικής ανάπτυξης του επαναστατικού εργατικού κινήματος στις ιστορικές συνθήκες της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα, υπήρξε η «Κομμουνιστική Διεθνής» (Μάρτιος 1919), γνωστή ως «Κομμιντέρν» (από τα λατινικά αρχικά του τίτλου της) και ως Τρίτη Διεθνής.

Ηταν γέννημα της Διεθνούς Κομμουνιστικής Διάσκεψης που ξεκίνησε τις εργασίες της στις 2 Μαρτίου 1919 στη Ρωσία με πρωτοβουλία του Πανρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκων), συνδιάσκεψη που μετατράπηκε στο 1ο Ιδρυτικό Συνέδριο της «Κομμουνιστικής Διεθνούς».

Η Διεθνής συνένωσε τις κομμουνιστικές και άλλες «αριστερές σοσιαλιστικές» δυνάμεις διαφορετικών χωρών με τη γενίκευση της πείρας της επαναστατικής πρακτικής, σε συνθήκες που είχαν προηγηθεί:

- Η σύγκρουση και ο πλήρης ιδεολογικός, πολιτικός και οργανωτικός διαχωρισμός του ΠΚΚ (μπ), αλλά και αριστερών ομάδων από τη Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνή, όταν προδομένη από τους δεξιούς οπορτουνιστές ηγέτες της καταπάτησε τις αντιπολεμικές αποφάσεις της που πήρε στη Στουτγάρδη (1907), στην Κοπεγχάγη (1910) και στη Βασιλεία (1912) και κινήθηκε στο δρόμο της στήριξης του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

- Η επιτυχής υλοποίηση της στρατηγικής γραμμής με την οποία συγκρούστηκε ο Λένιν στη Σοσιαλδημοκρατική Διεθνή: απεμπλοκή της Ρωσίας από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο με την επαναστατική κατάκτηση της εργατικής εξουσίας σε συμμαχία με τη φτωχή και μεσαία αγροτιά.

- Η διεθνής εργατική στήριξη της νέας Σοβιετικής Σοσιαλιστικής εξουσίας στη Ρωσία που δέχτηκε την ένοπλη επίθεση της εσωτερικής και εξωτερικής αντίδρασης.

Το ιδρυτικό συνέδριο της ΚΔ πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία, ενώ ακόμη βρισκόταν σε εξέλιξη η επιθετική ιμπεριαλιστική περικύκλωσή της και η εσωτερική αντεπανάσταση. Σε αυτές τις συνθήκες, 50 αντιπρόσωποι από 21 χώρες κατόρθωσαν να φτάσουν στη Μόσχα σπάζοντας τον αποκλεισμό που επέβαλαν οι λευκοί μισθοφόροι και οι ιμπεριαλιστές εισβολείς.

Ενάμιση χρόνο αργότερα η στάση των επαναστατικών δυνάμεων απέναντι στην προδοτική σοσιαλδημοκρατία αποτέλεσε το αντικείμενο του 2ου συνεδρίου της ΚΔ. Πήραν μέρος σ' αυτό 218 αντιπρόσωποι από 27 κομμουνιστικά κόμματα, αλλά και από αριστερές σοσιαλιστικές οργανώσεις και οργανώσεις της νεολαίας απ' όλο τον κόσμο.

Στην πρώτη συνεδρίαση μίλησε ο Β.Ι. Λένιν που εισηγήθηκε τη διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Υπογράμμισε τον ρόλο της Κομμιντέρν στην κινητοποίηση των εργαζόμενων μαζών στον αγώνα εναντίον του καπιταλισμού και την κοσμοϊστορική σημασία της προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία. Τόνισε πως το προλεταριάτο δεν θα μπορέσει να κατακτήσει την εξουσία χωρίς να έχει συντρίψει τον οπορτουνισμό. «Ο οπορτουνισμός - έλεγε - είναι ο πιο σπουδαίος εχθρός μας. Ο οπορτουνισμός στην κορυφή του εργατικού κινήματος είναι σοσιαλισμός μη προλεταριακός, σοσιαλισμός αστικός. Η πράξη απόδειξε πως τα στελέχη του εργατικού κινήματος που ακολουθούν οπορτουνιστική κατεύθυνση είναι υπεραπιστές της αστικής τάξης, υπερασπιστές καλύτεροι από τους ίδιους τους αστούς. Αν δεν είχαν τους εργάτες κάτω από την καθοδήγησή τους, η αστική τάξη δεν θα ήταν δυνατόν να κρατηθεί»¹

Το συνέδριο επικύρωσε τους όρους εισδοχής στην Κομμουνιστική Διεθνή. Ενέκρινε επίσης το Καταστατικό της Διεθνούς.

Η καθαρή ταξική γραμμή του 2ου Συνεδρίου απέναντι στον προδοτικό χαρακτήρα της σοσιαλδημοκρατίας, στην αναγκαιότητα να διαχωρίζει η εργατική τάξη τους πολιτικούς της στόχους από εκείνους της αστικής τάξης ακόμη και σε συνθήκες ξένης ιμπεριαλιστικής στρατιωτικής επίθεσης, ξένης κατοχής, να επεξεργάζεται γραμμή (συνθήματα, στόχους) συσπείρωσης των φτωχών αγροτικών μαζών με την επανάσταση, δεν άντεξε στη διαδρομή των επόμενων 23 χρόνων της ιστορίας της.

Ομως παραμένουν σοβαρή παρακαταθήκη για το επαναστατικό κίνημα κατευθύνσεις όπως «ο ρόλος του Κομμουνιστικού κόμματος στην προλεταριακή επανάσταση».

Η Κομμουνιστική Διεθνής (ΚΔ) προσδιόρισε στην εποχή της το καθήκον:

«Το παγκόσμιο προλεταριάτο βρίσκεται στην παραμονή ενός αποφασιστικού αγώνα. Η εποχή στην οποία ζούμε είναι εποχή άμεσης δράσης εναντίον της αστικής τάξης. Η οριστική ώρα πλησιάζει. Σε λίγο σ' όλες τις χώρες όπου υπάρχει ένα συνειδητό εργατικό κίνημα, η εργατική τάξη θα δώσει ολόκληρη σειρά από άγριες μάχες, με τα όπλα στο χέρι... »²

«Σκοπός του αγώνα αυτού, που τείνει να μεταβληθεί αναπόφευκτα σε εμφύλιο πόλεμο, είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας. Γι' αυτό η πολιτική εξουσία δεν μπορεί να κατακτηθεί, να οργανωθεί και να διευθυνθεί παρά από κάποιο πολιτικό Κόμμα. Μόνο άμα το προλεταριάτο οδηγείται από ένα οργανωμένο και δοκιμασμένο Κόμμα, που επιδιώκει σκοπούς εντελώς ξεκαθαρισμένους και έχει πρόγραμμα κατάλληλο να εφαρμοστεί, τόσο στην εσωτερική πολιτική όσο και στην εξωτερική, μόνο στην περίπτωση αυτή, η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας μπορεί να θεωρηθεί όχι ως επεισόδιο, αλλά ως σημείο αφετηρίας μιας μόνιμης εργασίας κομμουνιστικής οργάνωσης της κοινωνίας από το προλεταριάτο³.»

Στο σημερινό αφιέρωμά μας στο δεύτερο συνέδριο της Τρίτης Διεθνούς, παραθέτουμε την ομιλία του Λένιν για το ρόλο του Κόμματος, που έκανε στις 23 Ιούλη του 1920 στο συνέδριο, όπως επίσης και το απόσπασμα για τον «ρόλο του κομμουνιστικού κόμματος στην προλεταριακή επανάσταση» από τις «θέσεις και το καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς» όπως ψηφίστηκαν στο δεύτερο συνέδριό της.

Σημειώσεις:

1. Β.Ι. Λένιν, Το ΙΙ συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Εισήγηση για τη διεθνή κατάσταση και για τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Απαντα, τομ. 31, σελ. 206, ρώσικη έκδοση.

2. Η Κομμουνιστική Διεθνής, Οι θέσεις και το Καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπως ψηφίστηκαν στο Β' Συνέδριο της Πετρούπολης - Μόσχας (6-25 Ιουλίου 1920), σελ. 77, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2007.

3. Η Κομμουνιστική Διεθνής, Οι θέσεις και το Καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπως ψηφίστηκαν στο Β' Συνέδριο της Πετρούπολης - Μόσχας (6-25 Ιουλίου 1920), σελ. 80, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2007.

Β. Ι. ΛΕΝΙΝ

Ομιλία για το ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος

23 ΤΟΥ ΙΟΥΛΗ 1920

Σύντροφοι, θα ήθελα να κάνω μερικές παρατηρήσεις, που έχουν σχέση με τις ομιλίες των σ. σ. Τάνερ και Μακ Λέιν. Ο Τάνερ λέει ότι είναι υπέρ της δικτατορίας του προλεταριάτου, αλλά τη δικτατορία του προλεταριάτου δεν τη φαντάζεται έτσι όπως τη φανταζόμαστε εμείς. Λέει ότι λέγοντας δικτατορία του προλεταριάτου εννοούμε στην ουσία τη δικτατορία της οργανωμένης και συνειδητής του μειοψηφίας.

Και πράγματι, στην εποχή του καπιταλισμού, που οι εργατικές μάζες υποβάλλονται σε αδιάκοπη εκμετάλλευση και δεν μπορούν ν' αναπτύξουν τις ανθρώπινες ικανότητές τους, το πιο χαρακτηριστικό για τα εργατικά πολιτικά κόμματα είναι το γεγονός ότι δεν μπορούν να αγκαλιάζουν παρά μόνο μια μειοψηφία της τάξης τους. Ενα πολιτικό κόμμα μπορεί να συνενώσει μόνο τη μειοψηφία της τάξης, γιατί οι πραγματικά συνειδητοί εργάτες σε κάθε καπιταλιστική κοινωνία αποτελούν τη μειοψηφία όλων των εργατών. Γι' αυτό το λόγο είμαστε υποχρεωμένοι ν' αναγνωρίζουμε ότι μόνο αυτή η συνειδητή μειοψηφία μπορεί να καθοδηγήσει τις πλατιές εργατικές μάζες και να τις συμπαρασύρει. Κι εφόσον ο σ. Τάνερ λέει ότι είναι εχθρός του κόμματος, αλλά ταυτόχρονα υποστηρίζει την αντίληψη ότι η μειοψηφία των καλύτερα οργανωμένων και των πιο επαναστατών εργατών πρέπει να δείχνει το δρόμο σ' όλο το προλεταριάτο, δηλώνω ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ μας. Τι είναι η οργανωμένη μειοψηφία; Αν η μειοψηφία αυτή είναι πραγματικά συνειδητή, αν ξέρει να τραβάει ξωπίσω της τις μάζες, αν είναι ικανή να απαντήσει σε κάθε πρόβλημα, που μπαίνει στην ημερήσια διάταξη, τότε αυτή, στην ουσία, είναι κόμμα. Κι αν οι σύντροφοι, σαν τον Τάνερ, που τους εκτιμούμε ιδιαίτερα, σαν αντιπροσώπους του μαζικού κινήματος - πράγμα που θα το λέγαμε με δυσκολία για τους αντιπροσώπους του Βρετανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος - αν οι σύντροφοι αυτοί είναι υπέρ της ύπαρξης μιας μειοψηφίας, που θα αγωνιζόταν αποφασιστικά για τη δικτατορία του προλεταριάτου και θα διαπαιδαγωγούσε τις εργατικές μάζες μ' αυτό το πνεύμα, τότε, ουσιαστικά, αυτή η μειοψηφία δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα κόμμα. Ο σ. Τάνερ λέει ότι αυτή η μειοψηφία πρέπει να οργανώσει και να συμπαρασύρει όλη την εργατική μάζα. Αν ο σ. Τάνερ και οι άλλοι σύντροφοι από την ομάδα Shop Stewards και από την ένωση των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW) το παραδέχονται αυτό - και κάθε μέρα στις συζητήσεις μαζί τους βλέπουμε ότι το παραδέχονται πραγματικά - αν εγκρίνουν μια κατάσταση, κατά την οποία η συνειδητή κομμουνιστική μειοψηφία της εργατικής τάξης συμπαρασύρει το προλεταριάτο, τότε πρέπει να συμφωνήσουν και με το γεγονός ότι αυτό ακριβώς είναι και το νόημα όλων των αποφάσεών μας. Και τότε η μοναδική διαφορά, που υπάρχει μεταξύ μας, συνίσταται μόνο στο γεγονός ότι αυτοί αποφεύγουν τη λέξη «κόμμα», επειδή ανάμεσα στους Αγγλους συντρόφους υπάρχει ένα είδος προκατάληψης ενάντια στο πολιτικό κόμμα. Δεν μπορούν αυτοί να φαντάζονται διαφορετικά το πολιτικό κόμμα, παρά σαν ομοίωμα των κομμάτων του Γκόμπερς και του Χέντερσον, των κομμάτων των κοινοβουλευτικών επιχειρηματιών, των προδοτών της εργατικής τάξης. Και αν τον κοινοβουλευτισμό τον φαντάζονται τέτοιον ακριβώς, όπως είναι στη σημερινή περίοδο ο αγγλικός και αμερικάνικος κοινοβουλευτισμός, τότε κι εμείς είμαστε εχθροί ενός παρόμοιου κοινοβουλευτισμού και παρόμοιων πολιτικών κομμάτων. Μας χρειάζονται καινούργια κόμματα, κόμματα αλλιώτικα. Μας χρειάζονται τέτοια κόμματα, που θα βρίσκονται πάντα σε πραγματική σύνδεση με τις μάζες και που θα ξέρουν να καθοδηγούν αυτές τις μάζες.

Περνάω στο τρίτο ζήτημα, που θα 'θελα να θίξω εδώ σε σχέση με την ομιλία του σ. Μακ Λέιν. Ο Μακ Λέιν είναι οπαδός της συνένωσης του αγγλικού Κομμουνιστικού Κόμματος με το Εργατικό Κόμμα. Εγώ έχω πει κιόλας τη γνώμη μου γι' αυτό το ζήτημα στις θέσεις μου για την εισδοχή στην ΙΙΙ Διεθνή. Στην μπροσούρα μου το ζήτημα αυτό το άφησα ανοιχτό. Ωστόσο, αφού συζήτησα με πολλούς συντρόφους, σχημάτισα την πεποίθηση ότι η απόφαση να παραμείνουν στο Εργατικό Κόμμα αποτελεί τη μοναδική σωστή τακτική. Αλλά βγαίνει εδώ ο σ. Τάνερ και δηλώνει: Μην είστε πολύ δογματιστές. Η φράση αυτή δεν έχει εδώ καμιά θέση. Ο σ. Ράμζαϊ λέει: Επιτρέψτε μας, εμάς τους Αγγλους κομμουνιστές, να λύσουμε μόνοι μας αυτό το πρόβλημα. Τι θα ήταν η Διεθνής αν ερχόταν κάθε μικρή παράταξη κι έλεγε: Μερικοί από μας είναι υπέρ αυτού και μερικοί κατά, αφήστε μας να το λύσουμε μόνοι μας. Τι τη θέλαμε τότε τη Διεθνή, το συνέδριο κι όλη αυτή τη συζήτηση; Ο σ. Μακ Λέιν μίλησε μόνο για το ρόλο του πολιτικού κόμματος. Αυτό το πράγμα όμως αφορά και τις επαγγελματικές ενώσεις και τον κοινοβουλευτισμό. Είναι πολύ σωστό ότι ένα μεγάλο μέρος των καλύτερων επαναστατών είναι κατά της συνένωσης με το Εργατικό Κόμμα, δεδομένου ότι αρνούνται τον κοινοβουλευτισμό σαν μέσο πάλης. Ισως θα 'ταν καλύτερα να παραπεμφθεί αυτό το πρόβλημα σε επιτροπή. Αυτή πρέπει να το συζητήσει, να το μελετήσει και πρέπει οπωσδήποτε να λυθεί από το παρόν συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι το θέμα αφορά μόνο τους Αγγλους κομμουνιστές. Εμείς πρέπει να πούμε γενικά ποια τακτική είναι σωστή.

Τώρα θα σταθώ σε μερικά επιχειρήματα του σ. Μακ Λέιν σχετικά με το θέμα του αγγλικού Εργατικού Κόμματος. Πρέπει να πω ανοιχτά: Το κόμμα των κομμουνιστών μπορεί να ενωθεί με το Εργατικό Κόμμα μόνο υπό τον όρο ότι θα διατηρήσει την πλήρη ελευθερία κριτικής και θα μπορέσει να ακολουθήσει τη δικιά του πολιτική. Αυτό είναι το πιο βασικό. Ο σ. Σεράτι λέει με την ευκαιρία αυτή ότι πρόκειται για συνεργασία τάξεων. Νομίζω πως δεν είναι συνεργασία τάξεων. Αν οι Ιταλοί σύντροφοι ανέχονται στο κόμμα τους οπορτουνιστές, σαν τον Τουράτι και Σία, δηλαδή αστικά στοιχεία, τότε αυτό είναι πράγματι συνεργασία των τάξεων. Στη δοσμένη περίπτωση, όμως, αναφορικά με το αγγλικό Εργατικό Κόμμα, πρόκειται μόνο για συνεργασία της πρωτοπόρας μειοψηφίας των Αγγλων εργατών με τη συντριπτική τους πλειοψηφία. Τα μέλη του Εργατικού Κόμματος είναι όλα μέλη των επαγγελματικών ενώσεων. Πρόκειται για μια πρωτότυπη διάρθρωση που δεν τη βρίσκουμε σε καμιά άλλη χώρα. Η οργάνωση αυτή περιλαβαίνει 4 εκατομμύρια εργάτες από τα 6-7 εκατομμύρια των μελών των επαγγελματικών ενώσεων. Αυτούς δεν τους ρωτούν ποιες είναι οι πολιτικές τους πεποιθήσεις. Ας μου αποδείξει ο σ. Σεράτι ότι θα μας εμποδίσει κάποιος εκεί να χρησιμοποιήσουμε το δικαίωμα της κριτικής. Μόνο όταν το αποδείξετε αυτό, θα αποδείξετε ότι ο σ. Μακ Λέιν κάνει λάθος. Το Βρετανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα μπορεί να μιλάει λεύτερα, ότι ο Χέντερσον είναι προδότης, και όμως να παραμένει στις γραμμές του Εργατικού Κόμματος. Και δω γίνεται συνεργασία της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης με τους καθυστερημένους εργάτες, με την οπισθοφυλακή. Η συνεργασία αυτή έχει τόσο μεγάλη σημασία για όλο το κίνημα, που επιμένουμε κατηγορηματικά να γίνουν οι Αγγλοι κομμουνιστές ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο κόμμα, δηλαδή ανάμεσα στη μειοψηφία της εργατικής τάξης, και σ' όλη την υπόλοιπη μάζα των εργατών. Αν η μειοψηφία δεν μπορεί να καθοδηγεί τις μάζες, να συνδεθεί στενά μ' αυτές, τότε δεν είναι κόμμα και γενικά δεν αξίζει τίποτα έστω κι αν αυτοκαλείται κόμμα ή εθνική επιτροπή των Συμβουλίων των βετεράνων των εργοστασίων - απ' ό,τι ξέρω, τα Συμβούλια των βετεράνων στα εργοστάσια της Αγγλίας έχουν εθνική επιτροπή, κεντρική καθοδήγηση, κι αυτό είναι ήδη ένα βήμα προς το κόμμα. Κατά συνέπεια, αν δε διαψευσθεί ότι το αγγλικό Εργατικό Κόμμα αποτελείται από προλετάριους, τότε αυτό είναι συνεργασία της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης με τους καθυστερημένους εργάτες, κι αν η συνεργασία αυτή δε γίνει συστηματικά, τότε το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν αξίζει τίποτα και δεν μπορεί να γίνει καν λόγος για δικτατορία του προλεταριάτου. Κι αν οι Ιταλοί σύντροφοί μας δεν έχουν πιο πειστικά επιχειρήματα, τότε θα 'μαστε αργότερα υποχρεωμένοι να λύσουμε τελειωτικά εδώ το πρόβλημα με βάση αυτά που ξέρουμε, και θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η συνένωση είναι σωστή τακτική.

Οι σ. Τάνερ και Ράμζαϊ μας λένε ότι οι περισσότεροι Αγγλοι κομμουνιστές δε θα συμφωνήσουν με τη συνένωση, αλλά μήπως οφείλαμε οπωσδήποτε να συμφωνήσουμε μαζί τους; Καθόλου. Αν η πλειοψηφία δεν κατάλαβε ακόμα ποια τακτική είναι σωστή, ίσως να μπορούσαμε να περιμένουμε. Ακόμα και μια παράλληλη ύπαρξη των δυο κομμάτων για ένα διάστημα θα 'ταν καλύτερη, παρά η άρνηση απάντησης στο ερώτημα ποια ταχτική είναι σωστή. Φυσικά, ξεκινώντας από την πείρα όλων των μελών του συνεδρίου, βάσει των επιχειρημάτων που προτάχθηκαν εδώ, δε θα επιμένετε, να πάρουμε εδώ κιόλας απόφαση για άμεση συγκρότηση ενός ενιαίου κομμουνιστικού κόμματος σ' όλες τις χώρες. Αυτό είναι αδύνατο. Μα να πούμε ανοιχτά τη γνώμη μας, να δώσουμε κατευθυντήριες γραμμές, αυτό το μπορούμε. Το ζήτημα που έθιξε η αγγλική αντιπροσωπεία πρέπει να το μελετήσουμε σε ειδική επιτροπή και μετά να πούμε: Η σωστή ταχτική είναι να μπούμε στο Εργατικό Κόμμα. Αν η πλειοψηφία ταχτεί ενάντια σ' αυτό, πρέπει να οργανώσουμε χωριστά τη μειοψηφία. Αυτό θα έχει διαπαιδαγωγική σημασία. Αν οι αγγλικές εργατικές μάζες πιστεύουν ακόμα στην προηγούμενη τακτική, θα επανεξετάσουμε τα συμπεράσματά μας στο επόμενο συνέδριο. Δεν μπορούμε όμως να πούμε ότι το πρόβλημα αφορά μόνο την Αγγλία - αυτό θα αποτελούσε μίμηση των πιο χειρότερων συνηθειών της II Διεθνούς. Πρέπει να πούμε ανοιχτά τη γνώμη μας. Αν οι Αγγλοι κομμουνιστές δεν καταλήξουν σε συμφωνία κι αν δεν ιδρυθεί ένα μαζικό κόμμα, τότε η διάσπαση έτσι ή αλλιώς θα είναι αναπόφευχτη¹.

Σημείωση:

1. Στο «Δελτίο του 2ου συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς» No 5 οι τελευταίες φράσεις της ομιλίας δίνονται ως εξής: «Εμείς πρέπει να πούμε ανοιχτά τη γνώμη μας, οποιαδήποτε κι αν είναι. Αν οι Αγγλοι κομμουνιστές δεν καταλήξουν σε συμφωνία στο θέμα της οργάνωσης μαζικού κινήματος, αν πάνω σ' αυτή τη βάση γίνει διάσπαση, τότε, καλύτερα η υπόθεση να τελειώσει με διάσπαση, παρά με την εγκατάλειψη της οργάνωσης ενός μαζικού κινήματος. Καλύτερα να ανυψωθούμε σε μια ορισμένη και αρκετά καθαρή τακτική κι ιδεολογία παρά να παραμένουμε στο προηγούμενο χάος».

«Δελτίο του 2ου συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς». Αριθ. 5, 5 Αυγούστου 1920.

Δημοσιεύεται σύμφωνα με το κείμενο του βιβλίου «Το 2ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς», 1921, που παραβλήθηκε με το κείμενο της γερμανικής έκδοσης, «Der zweite Kongreβ der Kommunistischen Internationale» Verlag der Kommunistischen Internationale, Hamburg, 1921.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ*

Κρεμλίνο 1920: Ο Λένιν συζητά με αντιπροσώπους του 2ου Συνεδρίου της Διεθνούς

Το παγκόσμιο προλεταριάτο βρίσκεται στην παραμονή ενός αποφασιστικού αγώνα. Η εποχή στην οποία ζούμε είναι εποχή άμεσης δράσης εναντίον της αστικής τάξης. Η οριστική ώρα πλησιάζει. Σε λίγο, σ' όλες τις χώρες όπου υπάρχει ένα συνειδητό εργατικό κίνημα, η εργατική τάξη θα δώσει ολόκληρη σειρά από άγριες μάχες, με τα όπλα στο χέρι. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, σήμερα, η εργατική τάξη έχει ανάγκη από μια στέρεη οργάνωση. Από δω και πέρα, η εργατική τάξη πρέπει ακούραστα να ετοιμάζεται για τον αγώνα αυτό, χωρίς να χάσει ούτε μια ώρα από τον πολύτιμο καιρό.

Αν κατά τη διάρκεια της Κομμούνας του Παρισιού (1871) η εργατική τάξη είχε ένα Κομμουνιστικό Κόμμα στέρεα οργανωμένο, έστω και με λίγα μέλη, η πρώτη εξέγερση του ηρωικού γαλλικού προλεταριάτου θα ήτανε πολύ δυνατότερη και θα μπορούσε ν' αποφύγει πολλά λάθη. Οι μάχες που θα συνάψει τώρα το προλεταριάτο, σε εντελώς διαφορετικές ιστορικές περιστάσεις, θα 'χουν αποτελέσματα πολύ σοβαρότερα από το 1871.

Το Δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς υποδεικνύει στους επαναστάτες εργάτες όλου του κόσμου τη σπουδαιότητα των εξής:

1. Το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι τμήμα της εργατικής τάξης, και μάλιστα το πιο προοδευμένο, το πιο συνειδητό και, επομένως, το πιο επαναστατικό τμήμα της. Δημιουργείται με την αυτόματη επιλογή των πιο συνειδητών, των πιο αφοσιωμένων, των πιο διορατικών εργατών. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έχει συμφέροντα διαφορετικά από τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δε διαφέρει από τη μεγάλη μάζα των εργατών, παρά μόνο γιατί αντιμετωπίζει την ιστορική αποστολή του συνόλου της εργατικής τάξης και προσπαθεί, σε κάθε στροφή του δρόμου, να υπερασπίζει όχι τα συμφέροντα μερικών ομάδων ή μερικών επαγγελμάτων, αλλά τα συμφέροντα όλης της εργατικής τάξης. Το Κομμουνιστικό Κόμμα αποτελεί την οργανωτική και πολιτική δύναμη, με τη βοήθεια της οποίας το πιο προοδευμένο τμήμα της εργατικής τάξης διευθύνει στον καλό δρόμο τις προλεταριακές και μισοπρολεταριακές μάζες.

«Ηλθε η σειρά σου». Πλακάτ του 1920, του Νικολάι Κοτσέργκιν

2. Εφόσον το προλεταριάτο δεν έχει ακόμα κατακτήσει την κυβερνητική εξουσία και εφόσον δεν έχει εξασφαλίσει, μια για πάντα, την κυριαρχία του και προλάβει κάθε απόπειρα αστικής παλινόρθωσης - το Κομμουνιστικό Κόμμα δε θα περιλαμβάνει στις οργανωμένες τάξεις του παρά μόνο μια εργατική μειοψηφία. Μέχρι που να καταλάβει την εξουσία και κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, το Κομμουνιστικό Κόμμα, χάρη σε ευνοϊκές περιστάσεις, μπορεί να ασκεί μια αναντίρρητη ιδεολογική και πολιτική επιρροή πάνω σ' όλα τα προλεταριακά και μισοπρολεταριακά στρώματα του πληθυσμού, αλλά δεν μπορεί να τα συγκεντρώσει και να τα οργανώσει μέσα στις τάξεις του. Μόνο όταν η δικτατορία του προλεταριάτου θ' αφαιρέσει από την αστική τάξη μέσα δράσης τόσο δυνατά, όσο είναι ο Τύπος, το σχολείο, το Κοινοβούλιο, η Εκκλησία, η Διοίκηση κλπ., μόνο όταν η οριστική ήττα του αστικού καθεστώτος αποδειχτεί στα μάτια όλων, μόνο τότε όλοι οι εργάτες, ή τουλάχιστον οι περισσότεροι, θ' αρχίσουν να μπαίνουν στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος.

3. Πρέπει με πολύ μεγάλη προσοχή να ξεχωρίζουμε την έννοια του κόμματος από την έννοια της τάξης. Τα μέλη των χριστιανικών και των φιλελεύθερων συνδικάτων της Γερμανίας, της Αγγλίας και άλλων χωρών, ανήκουν βέβαια στην εργατική τάξη. Οι περισσότερο ή λιγότερο σημαντικές εργατικές ομάδες, που αποτελούν ακόμα την ακολουθία του Σάιντεμαν, του Γκόμπερς και των ομοίων τους, ανήκουν επίσης στην εργατική τάξη. Μέσα σε τέτοιες ιστορικές συνθήκες είναι πολύ δυνατό να φανερωθούν στην εργατική τάξη πολλές αντιδραστικές τάσεις. Το έργο του κομμουνισμού δεν είναι να προσαρμόζεται προς τα οπισθοδρομημένα αυτά στοιχεία της εργατικής τάξης, αλλά ν' ανυψώσει ολόκληρη την εργατική τάξη στο επίπεδο της κομμουνιστικής πορείας. Η σύγχυση μεταξύ των δύο εννοιών του κόμματος και της τάξης μπορεί να μας φέρει σε πολύ σοβαρά λάθη και παρεξηγήσεις. Είναι, λ.χ., φανερό ότι, παρ' όλες τις προλήψεις και την πνευματική κατάσταση ενός μέρους της εργατικής τάξης κατά τη διάρκεια του ιμπεριαλιστικού πολέμου, τα εργατικά κόμματα έπρεπε ν' αντιταχθούν με κάθε θυσία εναντίον αυτών των προλήψεων και αυτής της πνευματικής κατάστασης, εν ονόματι των ιστορικών συμφερόντων του προλεταριάτου που υποχρέωναν το προλεταριακό Κόμμα να κηρύξει πόλεμο κατά του πολέμου.

Ομιλία του Λένιν στην πλατεία Δβορτσόβαγια (Πετρούπολη 19 Ιούλη 1920)

Ετσι, π.χ., στην αρχή του ιμπεριαλιστικού πολέμου του 1914, τα σοσιαλιστικά κόμματα όλων των χωρών, υποστηρίζοντας καθένα την αστική του τάξη, δεν παρέλειπαν να δικαιολογούν τη διαγωγή τους, επικαλούμενα τη θέληση της εργατικής τάξης. Κάνοντας αυτό, ξεχνούσαν ότι κι αν ακόμα τα πράγματα ήταν έτσι, η στάση του προλεταριακού Κόμματος θα ήταν ν' αντιδράσει εναντίον της γενικής εργατικής διανοητικότητας και να υπερασπίσει εναντίον όλων τα ιστορικά συμφέροντα του προλεταριάτου. Ετσι, στην αρχή του 20ού αιώνα, οι Ρώσοι μενσεβίκοι (οικονομιστές, όπως λέγονταν τότε) απέκρουαν το φανερό αγώνα εναντίον του τσαρισμού, γιατί, όπως λέγανε, η εργατική τάξη στο σύνολό της δεν ήταν ακόμα σε θέση να καταλάβει την ανάγκη του πολιτικού αγώνα.

Ετσι, οι ανεξάρτητοι της Δεξιάς στη Γερμανία δικαιολόγησαν πάντοτε τα ημίμετρά τους, λέγοντας ότι έπρεπε πρώτα απ' όλα να καταλάβουν τις επιθυμίες των μαζών, και δεν καταλάβαιναν οι ίδιοι ότι το Κόμμα είναι προορισμένο να βαδίζει μπροστά από τις μάζες και να τους δείχνει το δρόμο.

4. Η Κομμουνιστική Διεθνής έχει την απόλυτη πεποίθηση ότι η χρεοκοπία των παλιών «σοσιαλδημοκρατικών» κομμάτων δεν μπορεί, σε καμιά περίπτωση, να θεωρηθεί ως χρεοκοπία γενικώς των προλεταριακών κομμάτων. Η εποχή του άμεσου αγώνα για τη δικτατορία του προλεταριάτου δίνει ζωή σ' ένα καινούργιο παγκόσμιο προλεταριακό κόμμα - το Κομμουνιστικό Κόμμα.

5. Η Κομμουνιστική Διεθνής αποκρούει με τον κατηγορηματικότερο τρόπο τη γνώμη ότι το προλεταριάτο μπορεί να κάμει την επανάστασή του χωρίς να 'χει το πολιτικό του Κόμμα. Σκοπός του αγώνα αυτού, που τείνει να μεταβληθεί αναπόφευκτα σε εμφύλιο πόλεμο, είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας. Γι' αυτό η πολιτική εξουσία δεν μπορεί να κατακτηθεί, να οργανωθεί και να διευθυνθεί παρά από κάποιο πολιτικό κόμμα. Μόνο άμα το προλεταριάτο οδηγείται από ένα οργανωμένο και δοκιμασμένο κόμμα, που επιδιώκει σκοπούς εντελώς ξεκαθαρισμένους και έχει πρόγραμμα κατάλληλο να εφαρμοστεί, τόσο στην εσωτερική πολιτική όσο και στην εξωτερική, μόνο στην περίπτωση αυτή, η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας μπορεί να θεωρηθεί όχι ως επεισόδιο, αλλά ως σημείο αφετηρίας μιας μόνιμης εργασίας κομμουνιστικής οργάνωσης της κοινωνίας από το προλεταριάτο.

Ο Β. Ι. Λένιν και ο Μαξίμ Γκόρκι μαζί με μια ομάδα αντιπροσώπωνστο 2ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς

Ο ίδιος αγώνας των τάξεων απαιτεί επίσης και τη συγκέντρωση και ενιαία διεύθυνση των διάφορων εκδηλώσεων του προλεταριακού κινήματος (συνδικάτα, συνεργατικές, επιτροπές εργοστασίων, εκπαίδευση, εκλογές κλπ.). Το οργανωτικό και διευθυντικό κέντρο δεν μπορεί να 'ναι παρά ένα κόμμα πολιτικό. Το να αρνηθούμε να το δημιουργήσουμε και να το στερεώσουμε, να αρνηθούμε να υποταχτούμε σ' αυτό, ισοδυναμεί με το να αποκρούσουμε την ενιαία κατεύθυνση των δυνάμεων του προλεταριάτου που ενεργούν σε διάφορα σημεία. Η προλεταριακή πάλη των τάξεων απαιτεί συγκεντρωμένη δράση που να φωτίζει τους διάφορους σταθμούς της πάλης από μια ενιαία άποψη και να προκαλεί διαρκώς ολόκληρη την προσοχή του προλεταριάτου για τα καθήκοντα που το ενδιαφέρουν στο σύνολό του. Αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς ένα συγκεντρωτικό πολιτικό μηχανισμό, δηλαδή έξω από ένα πολιτικό κόμμα.

Η προπαγάνδα μερικών επαναστατών συνδικαλιστών και των οπαδών του βιομηχανικού κινήματος όλου του κόσμου (IWW) εναντίον της χρησιμότητας ενός αύταρκου πολιτικού κόμματος, δε βοήθησε και δε βοηθά, αν θέλουμε να μιλήσουμε αντικειμενικά, παρά μόνο την αστική τάξη και τους αντεπαναστάτες «σοσιαλδημοκράτες». Στην προπαγάνδα τους εναντίον ενός Κομμουνιστικού Κόμματος, που θα ήθελαν να το αντικαταστήσουν με τα συνδικάτα ή με εργατικές ενώσεις πολύ μεγάλες και με μορφή ακαθόριστη, οι συνδικαλιστές και οι βιομηχανιστές σε πολλά σημεία συναντώνται με γνωστούς οπορτουνιστές.

Μετά την ήττα της επανάστασης του 1905, οι Ρώσοι μενσεβίκοι για κάμποσα χρόνια προπαγάνδιζαν την ιδέα ενός εργατικού Συνεδρίου (έτσι το λέγανε) που έμελλε ν' αντικαταστήσει το επαναστατικό Κόμμα της εργατικής τάξης. Οι κίτρινοι εργατικοί κάθε είδους στην Αγγλία και στην Αμερική θέλουν ν' αντικαταστήσουν το πολιτικό κόμμα με άμορφες εργατικές ενώσεις, και ταυτοχρόνως εφευρίσκουν μια πολιτική τακτική απολύτως αστική. Οι επαναστάτες συνδικαλιστές και οι βιομηχανιστές θέλουν να χτυπήσουν τη δικτατορία της αστικής τάξης, αλλά δεν ξέρουν πώς να αρχίσουν. Δε βλέπουν ότι η εργατική τάξη χωρίς πολιτικό κόμμα είναι σώμα χωρίς κεφάλι. Ο επαναστατικός συνδικαλισμός και ο βιομηχανισμός δεν αποτελούν πρόοδο, παρά μόνo σχετικά με την παλιά αδρανή και αντεπαναστατική ιδεολογία της Δεύτερης Διεθνούς. Σχετικά όμως με τον επαναστατικό μαρξισμό, δηλαδή τον κομμουνισμό, ο συνδικαλισμός και ο βιομηχανισμός αποτελούν ένα βήμα προς τα πίσω. Η διακήρυξη των κομμουνιστών της Αριστεράς, δηλαδή του «Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος της Γερμανίας» (πρόγραμμα που ψήφισε το ιδρυτικό του συνέδριο τον περασμένο Απρίλιο), ότι ιδρύουν κόμμα, αλλά όχι κόμμα με τη συνηθισμένη έννοια της λέξης (Keine Partei im uberlieferten Sinne), είναι συνθηκολόγηση με τη συνδικαλιστική και βιομηχανιστική γνώμη, που είναι πράξη αντιδραστική.

«Ζήτω η Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνής». Πλακάτ του Σ. Ιβάνοβ, 1920

Αλλά η εργατική τάξη δε θα νικήσει την αστική με τη γενική απεργία ή με την τακτική των σταυρωμένων χεριών. Το προλεταριάτο πρέπει να προχωρήσει ακόμα και να φτάσει στην ένοπλη επανάσταση. Οποιος το καταλαβαίνει αυτό, πρέπει επίσης να καταλάβει ότι ένα οργανωμένο πολιτικό κόμμα είναι αναγκαίο και δεν μπορούν να το αντικαταστήσουν άμορφες εργατικές ενώσεις.

Οι επαναστάτες συνδικαλιστές πολλές φορές μιλάνε για το μεγάλο ρόλο που μέλλει να παίξει μια αποφασιστική επαναστατική μειοψηφία. Λοιπόν, πραγματικά, η αποφασιστική αυτή μειοψηφία της εργατικής τάξης που γυρεύουν, η μειοψηφία αυτή που είναι κομμουνιστική, που έχει πρόγραμμα, που αποβλέπει στο να οργανώνει τον αγώνα των μαζών, είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα.

6. Το σπουδαιότερο καθήκον ενός κόμματος πραγματικά κομμουνιστικού είναι να βρίσκεται διαρκώς σε συνάφεια με τις πιο μεγάλες προλεταριακές οργανώσεις. Για το σκοπό τούτο, οι κομμουνιστές μπορούν και πρέπει να λαβαίνουν μέρος σε οργανώσεις, που χωρίς να είναι οργανώσεις του Κόμματος, περιλαμβάνουν μεγάλες προλεταριακές μάζες. Τέτοιες είναι, λ.χ., οι οργανώσεις που είναι γνωστές στις διάφορες χώρες με το όνομα «οργανώσεις αναπήρων», οι επιτροπές «Μην πειράζετε τη Ρωσία» (Hauds of Russia) στην Αγγλία, οι προλεταριακές ενώσεις ενοικιαστών κλπ. Εχουμε εδώ το ρωσικό παράδειγμα των συνδιασκέψεων εργατών και χωρικών που έχουν κηρυχτεί «ξένες» προς τα κόμματα (begpartinii). Τέτοιου είδους σύλλογοι θα οργανωθούν γρήγορα σε κάθε πόλη, σε κάθε εργατική συνοικία και ακόμα και στα χωριά. Στους συλλόγους αυτούς μετέχουν πολύ μεγάλες μάζες, στις οποίες βρίσκονται ακόμα και εργάτες οπισθοδρομημένοι. Στην ημερήσια διάταξη θα μπαίνουν σπουδαιότατα ζητήματα: Επισιτισμός, κατοικία, στρατιωτικά ζητήματα, εκπαίδευση, πολιτικό καθήκον της τωρινής στιγμής κλπ. Οι κομμουνιστές πρέπει να 'χουν επιρροή μέσα σ' αυτούς τους συλλόγους, κι αυτό θα έχει πολύ σπουδαία αποτελέσματα για το Κόμμα.

Ο Β. Ι. Λένιν, ανάμεσα στους αντιπροσώπους των λαών της Ανατολής, στο II Συνέδριο της Κομιντέρν

Οι κομμουνιστές θεωρούν ως το κυριότερο καθήκον τους μια συστηματική μορφωτική και οργανωτική εργασία μέσα σ' αυτές τις οργανώσεις. Αλλά ακριβώς για να είναι γόνιμη αυτή η εργασία, για να μην μπορέσουν οι εχθροί του επαναστατικού προλεταριάτου να κατακτήσουν αυτές τις οργανώσεις, οι προοδευμένοι εργάτες, οι κομμουνιστές, πρέπει να 'χουν το δικό τους κόμμα της οργανωμένης δράσης, που θα μπορεί να υπερασπίζει τον κομμουνισμό σε κάθε περίσταση και σε καθετί που μπορεί να συμβεί.

7. Οι κομμουνιστές ποτέ δεν απομακρύνονται από τις πολιτικώς ουδέτερες εργατικές οργανώσεις, και όταν ακόμα έχουν καθαρά αντιδραστικό χαρακτήρα (κίτρινες ενώσεις, χριστιανικές ενώσεις κλπ.). Μέσα σ' αυτές τις οργανώσεις, το Κομμουνιστικό Κόμμα κάνει σταθερά τη δουλειά του, δείχνοντας ακούραστα στους εργάτες ότι την πολιτική ουδετερότητα την καλλιέργησαν σκοπίμως μέσα στους κύκλους τους η αστική τάξη και οι πράκτορές της, για να αποτραβήξουν το προλεταριάτο από τον οργανωμένο αγώνα υπέρ του σοσιαλισμού.

8. Η παλιά κλασική διαίρεση του εργατικού κινήματος σε τρεις μορφές (κόμματα, συνδικάτα, συνεργατικές) δεν περνάει πια. Η προλεταριακή επανάσταση στη Ρωσία δημιούργησε την ουσιαστική μορφή της προλεταριακής δικτατορίας, δηλαδή τα Σοβιέτ. Η καινούργια διαίρεση που ισχύει τώρα, είναι: 1. το Κόμμα, 2. το Σοβιέτ, 3. το Συνδικάτο.

Αλλά η δουλειά μέσα στα Σοβιέτ καθώς και στα βιομηχανικά συνδικάτα, που έχουν γίνει επαναστατικά, πρέπει αμετάβλητα και συστηματικά να διευθύνεται από το κόμμα του προλεταριάτου, δηλαδή από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Σαν οργανωμένη πρωτοπορία της εργατικής τάξης, το Κομμουνιστικό Κόμμα ανταποκρίνεται επίσης στις οικονομικές, πολιτικές και πνευματικές ανάγκες ολόκληρης της εργατικής τάξης. Πρέπει να είναι η ψυχή των συνδικάτων και των Σοβιέτ, καθώς και όλων των άλλων μορφών της προλεταριακής οργάνωσης.

Η εμφάνιση των Σοβιέτ, που είναι ο κυριότερος ιστορικός τύπος της προλεταριακής δικτατορίας, δεν ελαττώνει καθόλου το διευθυντικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος στην προλεταριακή επανάσταση. Οταν οι Γερμανοί κομμουνιστές της «Αριστεράς» (βλέπε το Μανιφέστο τους προς το γερμανικό προλεταριάτο της 14 Απριλίου 1920, υπογραφόμενο από το «Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα της Γερμανίας») διακηρύσσουν ότι το Κόμμα πρέπει κι αυτό να προσαρμόζεται ολοένα περισσότερο στη σοβιετική ιδέα και να προλεταριοποιείται (Kommunistische Arbeiter Zeitung, αρ. 54), εμείς δε βλέπουμε σ' αυτό παρά έναν υπαινιγμό της ιδέας ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να συγχωνευτεί με τα Σοβιέτ και ότι τα Σοβιέτ μπορούν να το αντικαταστήσουν.

Η ιδέα αυτή είναι εντελώς εσφαλμένη και αντιδραστική.

Η ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης μας παρουσιάζει, σε ορισμένες περιστάσεις, τα Σοβιέτ να βρίσκονται σ' αντίθεση με το προλεταριακό κίνημα και να υποστηρίζουν τους πράκτορες της αστικής τάξης. Το ίδιο παρατηρήθηκε και στη Γερμανία. Κι αυτό μπορεί να γίνει επίσης και στις άλλες χώρες.

Απεναντίας, για να μπορέσουν τα Σοβιέτ να εκπληρώσουν την ιστορική τους αποστολή, είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός Κομμουνιστικού Κόμματος αρκετά δυνατού, ώστε να μην «προσαρμόζεται» προς τα Σοβιέτ αλλά να εξασκεί πάνω σ' αυτά αποφασιστική επίδραση, να τα αναγκάζει «να μην προσαρμόζονται» προς την αστική τάξη και την επίσημη σοσιαλδημοκρατία, να τα οδηγεί διαμέσου του κομμουνιστικού πυρήνα.

9. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν είναι αναγκαίο στην εργατική τάξη μονάχα πριν και κατά την κατάκτηση της εξουσίας, αλλά ακόμα και μετά την κατάκτηση αυτή. Η ιστορία του ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που τρία χρόνια τώρα κρατάει την εξουσία, δείχνει ότι ο ρόλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, όχι μόνο δεν ελαττώθηκε μετά την κατάκτηση της εξουσίας, αλλά και αυξήθηκε σημαντικά.

10. Ωστόσο, ως την ημέρα της κατάκτησης της εξουσίας από το προλεταριάτο, το Κόμμα του προλεταριάτου δεν αποτελεί παρά μόνο ένα τμήμα της εργατικής τάξης. Είναι όμως το τμήμα που οργάνωσε τη νίκη. Επί είκοσι χρόνια, όπως είδαμε στη Ρωσία, επί κάμποσα χρόνια, όπως είδαμε στη Γερμανία, το Κομμουνιστικό Κόμμα αγωνίζεται όχι μόνο εναντίον της αστικής τάξης, αλλά και εναντίον των σοσιαλιστών εκείνων που πραγματικά δεν κάνουν τίποτα άλλο, παρά εκδηλώνουν την επίδραση των αστικών ιδεών στο προλεταριάτο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα αφομοίωσε τους πιο στωικούς, τους πιο διορατικούς, τους πιο προοδευμένους αγωνιστές της εργατικής τάξης. Και η ύπαρξη μιας παρόμοιας προλεταριακής οργάνωσης επιτρέπει να υπερνικώνται όλες οι δυσκολίες στις οποίες σκοντάφτει το Κομμουνιστικό Κόμμα την άλλη μέρα από τη νίκη του. Η οργάνωση ενός καινούργιου κόκκινου προλεταριακού στρατού, η πραγματική κατάργηση του αστικού κυβερνητικού μηχανισμού και η δημιουργία των πρώτων γραμμών του προλεταριακού κυβερνητικού οργανισμού, ο αγώνας εναντίον των σωματειακών τάσεων μερικών εργατικών κύκλων, ο αγώνας εναντίον του τοπικισμού και της θρησκοληψίας, οι προσπάθειες για τη δημιουργία νέας πειθαρχίας της εργασίας - όλα αυτά είναι έργα, στα οποία το Κομμουνιστικό Κόμμα, που τα μέλη του παρασύρουν, με το ζωντανό παράδειγμά τους, τις εργατικές μάζες, πρέπει να πει την τελευταία λέξη.

11. Η ανάγκη ενός πολιτικού κόμματος του προλεταριάτου σβήνει μόνο όταν πάψουν να υπάρχουν κοινωνικές τάξεις. Μπορεί κατά την πορεία του κομμουνισμού προς την οριστική του νίκη, η ιδιαίτερη σχέση που υπάρχει μεταξύ των τριών ουσιαστικών μορφών της σύγχρονης προλεταριακής οργάνωσης (κόμματα, Σοβιέτ, βιομηχανικά συνδικάτα) να αλλάξει και να αποκρυσταλλωθεί σιγά σιγά ένας ενιαίος συνθετικός τύπος εργατικής οργάνωσης. Αλλά το Κομμουνιστικό Κόμμα δε θα διαλυθεί τελείως μέσα στην εργατική τάξη παρά μόνο όταν ο κομμουνισμός θα πάψει να είναι ο σκοπός της κοινωνικής πάλης, όταν η εργατική τάξη ολόκληρη γίνει κομμουνιστική.

12. Το Δεύτερο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς πρέπει όχι μόνο να ενισχύσει το Κόμμα στην ιστορική του αποστολή, αλλά και να υποδείξει στο διεθνές προλεταριάτο τουλάχιστον τις ουσιαστικές γραμμές του Κόμματος που μας χρειάζεται.

13. Η Κομμουνιστική Διεθνής έχει τη γνώμη ότι προπάντων στην εποχή της δικτατορίας του προλεταριάτου, το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να βασίζεται πάνω σε ακλόνητη προλεταριακή συγκέντρωση. Για να διευθύνει αποτελεσματικά την εργατική τάξη στο μακρό και επίμονο εμφύλιο πόλεμο που πλησιάζει ν' αρχίσει, το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει ν' αποκαταστήσει μέσα του σιδερένια στρατιωτική πειθαρχία. Η πείρα του ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που τρία ολόκληρα χρόνια διεύθυνε με επιτυχία την εργατική τάξη μέσα στις περιπέτειες του εμφύλιου πολέμου, μας έδειξε ότι χωρίς την πιο γερή πειθαρχία, χωρίς συγκέντρωση τέλεια, χωρίς απόλυτη εμπιστοσύνη των μελών προς το διοικητικό κέντρο του Κόμματος, οι εργάτες είναι αδύνατο να νικήσουν.

14. Το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να βασίζεται πάνω σε δημοκρατική συγκέντρωση. Σχηματισμός δευτερευουσών επιτροπών με ψηφοφορία, υποχρεωτική υποταγή όλων των επιτροπών στην ανώτερη επιτροπή και ύπαρξη ενός κέντρου με πλήρη εξουσία, που, στο ενδιάμεσο δύο Συνεδρίων διάστημα, κανένας να μην μπορεί να του αμφισβητήσει το κύρος, αυτές είναι οι κυριότερες αρχές της δημοκρατικής συγκέντρωσης.

15. Πολλά Κομμουνιστικά Κόμματα της Ευρώπης και της Αμερικής, με το στρατιωτικό νόμο, έχουν κηρυχτεί παράνομα. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι, υπό τους όρους αυτούς, η αρχή τού να εκλέγονται τα διοικητικά όργανα μπορεί να μη μείνει ανεπηρέαστη και ότι μπορεί να χρειαστεί να επιτραπεί στα διοικητικά όργανα του Κόμματος να έχουν το δικαίωμα να γράφουν νέα μέλη. Ετσι ήτανε κάποτε στη Ρωσία. Κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού νόμου, το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπορεί βέβαια να καταφεύγει στο δημοκρατικό δημοψήφισμα (ρεφερέντουμ) κάθε φορά που παρουσιάζεται κανένα σοβαρό ζήτημα (όπως ήθελε μια ομάδα Αμερικανών κομμουνιστών), απεναντίας πρέπει να δώσει στη διοίκησή του τη δύναμη και το δικαίωμα ν' αποφασίζει αμέσως στην κατάλληλη στιγμή, για όλα τα μέλη του Κόμματος.

16. Η αξίωση πλατιάς αυτονομίας για τις τοπικές οργανώσεις του Κόμματος στη σημερινή εποχή δεν μπορεί παρά ν' αδυνατίσει τις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, να του ελαττώσει την ικανότητα της δράσης και να ευνοήσει τις αναρχικές και μικροαστικές τάσεις που είναι αντίθετες προς τη συγκέντρωση.

17. Στις χώρες όπου την εξουσία την κρατάει ακόμα η αστική τάξη ή η αντεπαναστατική σοσιαλδημοκρατία, τα Κομμουνιστικά Κόμματα πρέπει να μάθουν να κάνουν ταυτοχρόνως τη νόμιμη και την κρυφή δράση. Η κρυφή δράση πρέπει πάντα να ελέγχει πραγματικά την πρώτη. Οι κομμουνιστικές κοινοβουλευτικές ομάδες, που ενεργούν μέσα στους διάφορους οργανισμούς του Κράτους, είτε κεντρικές είναι είτε τοπικές, πρέπει να είναι τελείως υποταγμένες στο Κομμουνιστικό Κόμμα, είτε τούτο βρίσκεται σε κατάσταση νόμιμη είτε όχι. Οι εντολοδόχοι που οπωσδήποτε δεν υποτάσσονται στο Κομμουνιστικό Κόμμα, πρέπει να διαγράφονται. Ο φανερός Τύπος (εφημερίδες, διάφορες εκδόσεις) πρέπει να εξαρτάται τελείως από το σύνολο του Κόμματος και της διοίκησής του.

18. Σε κάθε οργανωτική δράση του Κόμματος και των κομμουνιστών, ο ακρογωνιαίος λίθος πρέπει να είναι η οργάνωση ενός κομμουνιστικού πυρήνα παντού όπου υπάρχουν μερικοί προλετάριοι και μισοπρολετάριοι. Σε κάθε Σοβιέτ, σε κάθε σωματείο, σε κάθε συνεργατική, σε κάθε εργαστήρι, σε κάθε επιτροπή ενοικιαστών, σε κάθε οργανισμό όπου υπάρχουν τρεις άνθρωποι που συμπαθούν τον κομμουνισμό, πρέπει να οργανώνεται αμέσως ένας κομμουνιστικός πυρήνας. Η κομμουνιστική οργάνωση είναι η μόνη πόρτα που αφήνει την πρωτοπορία της εργατικής τάξης να παρασύρει μαζί της ολόκληρη την εργατική τάξη. Ολοι οι κομμουνιστικοί πυρήνες που ενεργούν μέσα στις πολιτικώς ουδέτερες οργανώσεις, υποτάσσονται απολύτως στο σύνολο του Κόμματος, είτε φανερή είτε κρυφή είναι η δράση του. Οι κομμουνιστικοί πυρήνες πρέπει να κατατάσσονται με μια αυστηρή αλληλεξάρτηση, που πρέπει να καθοριστεί με πολύ μεγάλη ακρίβεια.

19. Σχεδόν πάντα το Κομμουνιστικό Κόμμα γεννιέται στα μεγάλα κέντρα, μέσα σε εργάτες της βιομηχανίας των πόλεων. Για να εξασφαλιστεί πιο εύκολα και πιο γρήγορα η νίκη της εργατικής τάξης, είναι απαραίτητο το Κομμουνιστικό Κόμμα να μην είναι αποκλειστικά κόμμα των πόλεων. Πρέπει ν' απλωθεί και στα χωριά, και γι' αυτό πρέπει ν' αναλάβει την προπαγάνδα και την οργάνωση των μεροκαματιάρηδων γεωργών, των φτωχών και των μεσαίων χωρικών. Το Κομμουνιστικό Κόμμα, με ιδιαίτερη προσοχή, πρέπει να φροντίζει για την οργάνωση κομμουνιστικών πυρήνων στα χωριά.

Η διεθνής οργάνωση του προλεταριάτου δεν μπορεί να είναι γερή παρά μόνο αν ο τρόπος αυτός της αντιμετώπισης του ρόλου του Κομμουνιστικού Κόμματος γίνει δεκτός σ' όλες τις χώρες όπου υπάρχουν και αγωνίζονται κομμουνιστές. Η Κομμουνιστική Διεθνής προσκαλεί όλα τα συνδικάτα που δέχονται τις αρχές της Τρίτης Διεθνούς να διακόψουν τις σχέσεις τους με την Κίτρινη Διεθνή. Η Διεθνής θα ιδρύσει διεθνές τμήμα των κόκκινων συνδικάτων που βρίσκονται στο επίπεδο του κομμουνισμού. Η Κομμουνιστική Διεθνής δε θ' αποκρούει τη συνδρομή κάθε εργατικής οργάνωσης που είναι πολιτικώς ουδέτερη, αλλά θέλει να πολεμήσει την αστική τάξη. Αλλά, κάνοντας αυτό, η Κομμουνιστική Διεθνής δε θα πάψει ν' αποδεικνύει στους προλετάριους όλου του κόσμου: 1. ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι το κυριότερο, το ουσιαστικό όπλο της απελευθέρωσης του προλεταριάτου, σ' όλες τις χώρες πρέπει τώρα να 'χουμε όχι πια ομίλους και τάσεις, αλλά ένα Κομμουνιστικό Κόμμα. 2. ότι σε κάθε χώρα δεν πρέπει να υπάρχει παρά μόνο ένα ενιαίο Κομμουνιστικό Κόμμα. 3. ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να είναι οργανωμένο επί τη βάσει της πιο αυστηρής συγκέντρωσης, και στην εποχή του εμφύλιου πολέμου, πρέπει να εγκαθιδρύσει μέσα του στρατιωτική πειθαρχία. 4. ότι παντού όπου υπάρχουν έστω και δέκα προλετάριοι ή μισοπρολετάριοι, το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να 'χει τον οργανωμένο πυρήνα του. 5. ότι σε κάθε πολιτικώς ουδέτερη οργάνωση πρέπει να υπάρχει κομμουνιστικός πυρήνας αυστηρά υποτασσόμενος στο σύνολο του Κόμματος. 6. ότι χωρίς να παύει να υπερασπίζει ακλόνητα και με απόλυτη αφοσίωση το πρόγραμμα και την επαναστατική τακτική του Κομμουνισμού, το Κόμμα πρέπει να βρίσκεται διαρκώς σε στενές σχέσεις με τις οργανώσεις των μεγάλων εργατικών μαζών και πρέπει ν' αποφεύγει το δογματισμό όσο και την έλλειψη αρχών.

* απόσπασμα (σελ. 77-90) από το έργο «Η Κομμουνιστική Διεθνής: Οι θέσεις και το Καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς, όπως ψηφίστηκαν στο Β' Συνέδριο της Πετρούπολης (μετέπειτα Λένινγκραντ) - Μόσχας (6-25 Ιουλίου 1920)», έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», 2007, πιστή επανέκδοση της αντίστοιχης έκδοσης του 1921, από το Εκδοτικό Τμήμα του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδας (Κομμουνιστικού), έκδοσης που περιλαμβάνεται στο «Αρχείο ΚΚΕ».