Ταξιδεύοντας 10.000 χιλιόμετρα για το δυτικό ημισφαίριο της Γης, σκεφτόμουν τον εθνικό ποιητή της Κούβας Νικόλα Γκιγιέν, που πέθανε πρόσφατα, όταν παρότρυνε τους Κουβανούς συγγραφείς να πάρουν την Ιστορία της Κούβας σαν κατάλληλο θέμα για τη λογοτεχνία με τούτα τα λόγια:

«Αυτή είναι η ιστορία ενός μικρού έθνους, φαινομενικά ανίσχυρου, με πιστοποιητικό ότι πέθανε ή τουλάχιστον ότι είναι ετοιμοθάνατο από πολλούς επιφανείς γιατρούς. Η ιστορία ενός λαού σκλαβωμένου από έναν κτηνώδη και αχόρταγο εχθρό, που ορμά πάνω σ' αυτόν τον εχθρό και τον νικά και ύστερα στρέφεται κατά των συνενόχων εκείνου του εχθρού, που πρόδωσαν την πατρίδα τους, την οικογένειά τους, το αίμα τους και τα οστά τους και τους νικά κι αυτούς - ενός λαού που όχι μόνο κατόρθωσε αυτό που πράγματι είναι πολύ, αλλά αρχίζει να χτίζει το δικό του σπίτι στη γη των προγόνων του, για να ζήσει εκεί με ειρήνη και λευτεριά».

Κατεβαίνοντας από το δροσερό περιβάλλον του αεροπλάνου στην Αβάνα, νομίζεις πως μπαίνεις σε ατμόλουτρο, μ' έναν καυτό ήλιο να σε χτυπά κατακέφαλα. Ψάχνεις αμέσως να βρεις δροσιά και μετά το διαβατήριό σου. Στο αεροδρόμιο σε περιμένουν οι γνωστές χρονοβόρες διαδικασίες, εκτός αν είναι λίγο «VIP».

Το ταξίδι μου στην Κούβα δεν ήταν μια απλή επίσκεψη σε χώρα της Λατινικής Αμερικής για λόγους αναψυχής. Ηταν και μια υπόσχεση στην Εσπίν Βίλμα, γυναίκα του Ραούλ Κάστρο, πρόεδρο της Ομοσπονδίας Γυναικών, που κάθε φορά όταν τη συναντούσα σε διεθνή συνέδρια, μου έλεγε: «Η Κούβα σας περιμένει».

Με την Εσπίν συναντηθήκαμε και μιλήσαμε αρκετή ώρα για τον ρόλο της Κουβανής στην Επανάσταση, στη βοήθεια του καθεστώτος και για την προετοιμασία του συνεδρίου τους τον Μάρτη του 1990.

Η Κούβα είναι ένας παράδεισος! Οχι γιατί το είπε ο Χριστόφορος Κολόμβος όταν έφτασε για πρώτη φορά το 1492, αλλά γιατί είναι δύσκολο να συναντήσεις έστω και μία γωνιά στην Κούβα που να μην την αγαπήσεις.

Δεν είναι μόνο οι φυσικές ομορφιές, η πλούσια βλάστηση, τα κτίρια, τα μουσεία... Είναι και οι άνθρωποι που έχουν κάτι από τη γλύκα του ζαχαροκάλαμου και τη ζεστασιά του τροπικού τους κλίματος. Είναι οι Μουλάτος, ένα κράμα (Ισπανών, Μαύρων, Κινέζων) που πρόσφεραν θυσίες, άνοιξαν δρόμους μέσα από πυκνά δάση και βάλτους, θεμελίωσαν τα πρώτα χωριά, έκαναν παιδιά, ρίζωσαν. Είναι ένας λαός ειλικρινής για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του.

Στην Κούβα φθάσαμε την εποχή των μεγάλων αλλαγών, υπήρχε άλλωστε γενικότερο κλίμα «αλλαγών» σε Ανατολή και Δύση.

Αλλαξε η πρέσβειρά μας Ελισάβετ Παπαζώη, η πρώτη Ελληνίδα στην πρεσβεία της Κούβας, που έκανε πολλούς αγώνες και σημαντικό έργο. Ακόμα και ο καιρός άλλαξε. Ενώ συνηθίζεται να βρέχει 4-6 το απόγευμα, τις τελευταίες μέρες της παραμονής μας δεν έπεσε σταγόνα.

Κάθε απόγευμα περιμέναμε μια καταιγίδα. Εκεί όμως βρέχει κατά περίεργο τρόπο. Σε μια περιοχή γίνεται κατακλυσμός, πέφτουν κολόνες του ηλεκτρικού, ξεριζώνονται δένδρα και 500 μέτρα πιο κάτω είχαμε ηλιοφάνεια.

Ο κόσμος στη βροχή περπατάει αδιάφορος, χωρίς ομπρέλες γιατί ξέρει ότι σε λίγο θα στεγνώσει. Το περίεργο ήταν ότι αν περνούσες από το σημείο που έβρεξε σε μία ώρα, ήταν όλα κατάστεγνα. Φυσικό είναι μετά από όλα αυτά, εκτός από τις αρμόδιες υπηρεσίες για την καθαριότητα των δρόμων, να βοηθάει και η βροχή.

Κούβα δεν είναι μόνο μνημεία, μουσεία, κτίρια, είναι μια σειρά καθημερινά γεγονότα που συνθέτουν την εικόνα της χώρας. Στην Αβάνα επισκεφθήκαμε την Πλατεία της Επανάστασης περιτριγυρισμένη από γραφεία, υπουργεία, μνημεία, όπου δέσποζαν οι μορφές του Χοσέ Μαρτί και του Τσε Γκεβάρα.

Είδαμε το Εθνικό Μουσείο, το Θέατρο Λόρκα, το Καπιτώλιο. Παντού επικρατεί οργασμός επισκευών και συντήρησης. Πήγαμε στο σπίτι του Χέμινγουεϊ, που είναι η θετή του πατρίδα, τον υιοθέτησε και τον υπεραγαπά. Γνωρίσαμε και τη νυχτερινή ζωή στο «ΤΡΟΠΙΚΑΝΑ», όπου οι πανύψηλες χορεύτριες που θα ζήλευε και το «CRAZYHORSHE», σου κρατούν συντροφιά για δυο ώρες.

Εχει συμπαθητικά ταβερνάκια, σε αντίθεση με τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες, που ψάχνεις μέρες για ν' ανακαλύψεις μερικά, με το φημισμένο βέβαια «Μποντεκίτα ντελ Μέντια», το οποίο δεν υπάρχει κοινός θνητός στην Κούβα ή διάσημος που να μην το επισκέφτηκε για να πιει το Μοχίτο, ένα ποτό με δυόσμο, ρούμι, λεμόνι, νερό.

Οι δρόμοι είναι γεμάτοι δένδρα μάγκος, όπως εμείς έχουμε τις νεραντζιές.

Αν συναντήσετε στην Κούβα πρόχειρες κατασκευές που γράφουν ELLA, μην νομίζεται ότι στεγάζεται κάποια ελληνική αντιπροσωπεία, σημαίνει γυναικείες τουαλέτες. Αλλωστε, έχουμε συνηθίσει το όνομα της χώρας μας να μην έχει κάποια τιμητική προσφώνηση. Μήπως στα Γαλλικά το HELAS (προφέρεται ΕΛΑΣ) δεν σημαίνει ΑΛΙΜΟΝΟ!

Εμείς το αλίμονο δεν το είπαμε με τις τουαλέτες αλλά με τα τηλέφωνα. Κοβόταν τακτικά όχι λόγω κοριών, αλλά λόγω φωτιάς.

Οπως μας διηγήθηκαν, μια υπάλληλος είχε προβλήματα με τον προϊστάμενό της. Για να τον εκδικηθεί έκαψε ένα μεγάλο τμήμα του τηλεφωνικού κέντρου που εξυπηρετούσε την Αβάνα, με αποτέλεσμα η υπάλληλος να εκτίει ποινή φυλάκισης και οι Κουβανοί να ...προσεύχονται καθημερινά μήπως βρουν γραμμές για να επικοινωνήσουν.

Τι άλλο χαρακτηριστικό έχει η Κούβα; Το μομεντίκο (λεπτάκι). Οποιον συναντήσεις και του ζητήσεις κάτι μετά το Κομπανιέρο (σύντροφε) σου λέει το «μομεντίκο», δηλαδή περίμενε ένα λεπτάκι. Στο μομεντίκο περιμένεις μισή ώρα και στο μομέντο (λεπτό), ειδικά σε υπηρεσία, μία μέρα. Εμείς κάθε φορά που ρωτούσαμε κάποιον καρδιοχτυπούσαμε αν θα πέσουμε στο μομεντίκο ή στο μομέντο.

Οι Κουβανοί είναι ένας λαός χαρούμενος, κεφάτος, με ρυθμό, σπιρτάδα, δεν είναι μολυσμένοι από το μικρόβιο της κερδοσκοπίας. Στις γειτονιές κάθε σπίτι έχει τη δική του μουσική.

Οι άνθρωποι είναι καθισμένοι στα κατώφλια τους, οι πόρτες είναι πάντα ανοιχτές για όλους. Είναι εκδηλωτικοί. Πολλές γυναίκες όταν τις φωτογραφίζαμε τρέχανε να μας γράψουν τη διεύθυνσή τους για να τους στείλουμε τις φωτογραφίες. Η μόνη «ενόχληση» στους δρόμους ήταν τα πιτσιρίκια που ζητούσανε τσίχλες και στυλό.

Είναι, όμως, όλοι «τσαρλατάνοι», στην κουβανική έκφραση σημαίνει πολυλογάδες. Εχουν και μια βραδύτητα στις κινήσεις, ίσως να φταίει και η ζέστη, που όλο τον χρόνο φτάνει η θερμοκρασία μέχρι 35 βαθμούς και η μικρότερη 20 βαθμούς. Χιόνι βλέπουν όταν πάνε στη Μόσχα. Εχουν, όμως, σοβαρό πρόβλημα υγρασίας.

Αυτοκίνητα κυκλοφορούν λίγα, κυρίως αμερικανικά των δεκαετιών 1930-'40, όσα παράτησαν αυτοί που έφυγαν μετά την Επανάσταση. Δεν τους ενδιαφέρουν τα μοντέλα, αλλά η εξυπηρέτησή τους. Δημιουργείται μεγάλο θέαμα όταν χαλάσει αυτοκίνητο στον δρόμο. Κατεβαίνει όλη η οικογένεια, ξαπλώνει και το επιδιορθώνει.

Η αγωνία των διπλωματών που έχουν ευρωπαϊκά αυτοκίνητα είναι μήπως πάθουν βλάβη και περιμένουν μήνες για ανταλλακτικά.

Στην Κούβα θα βρείτε το πιο φημισμένο παγωτό του κόσμου. Το πουλάνε στα καταστήματα «ΚΟΠΕΛΙΑ», πρέπει, όμως, να είστε ιδιαίτερα υπομονετικοί αν θέλετε να το δοκιμάσετε.

Περιμένεις σε μια ουρά 2-3 ώρες να το πληρώσεις και άλλη μία ώρα για να καθίσεις. Απαγορεύεται να το φας όρθιος. Στέκεσαι, λοιπόν, πίσω από κάποιον και τον αγριοκοιτάς να τελειώσει γρήγορα για να πάρεις τη θέση του.

Το νόμισμα είναι το πέσος. Οι συναλλαγές, όμως, για τους ξένους όλες γίνονται με δολάρια. Οι Κουβανοί δεν επιτρέπεται να ψωνίζουν από τα μεγάλα καταστήματα (Tiendas) των ξενοδοχείων.

Στην Κούβα σε συναρπάζει η πολυχρωμία. Βλέπεις ένα όργιο χρωμάτων. Σπίτια βαμμένα με 3-4 χρώματα. Τα ρούχα που φοράνε δεν είναι μοντέρνα, αλλά έχουν φωτεινά χρώματα και βλέπεις τους ανθρώπους να λαμπιρίζουν.

Οι Κουβανοί δεν έχουν αγωνία για το μέλλον τους. Είναι όλα εξασφαλισμένα.