Από την παρουσίαση των μαθητών του 8ου Γυμνασίου για το φασισμό

Εκπαιδευτικοί που αφιερώνουν - απλήρωτες βέβαια - ώρες για να ετοιμάσουν αξιόλογα πολιτιστικά προγράμματα, που με κάθε ευκαιρία φροντίζουν να εμπλουτίζουν το περιεχόμενο του μαθήματος με εκείνες τις πλευρές της πραγματικότητας που το σχολείο στην καλύτερη περίπτωση υποβαθμίζει, στη χειρότερη συσκοτίζει και διαστρεβλώνει. Που ακούν την καραμέλα της «προπαγάνδας» να χαρακτηρίζει ό,τι ξεφεύγει από φαινομενικά ανώδυνα, αλλά πολύ επικίνδυνα μονοπάτια στα οποία θέλουν να βάλουν τον εκπαιδευτικό. Να υλοποιεί ευρωπαϊκά προγράμματα, άλλα προγράμματα που έχουν «ουρά» ένα συρφετό χορηγών κ.ά. Μάλιστα αυτό συστηματοποιείται με την προωθούμενη αξιολόγηση η οποία μετρά με θετικό πρόσημο την υλοποίηση προγραμμάτων της ΕΕ, το να πρωτοστατεί ο εκπαιδευτικός στη σύνδεση του σχολείου με την «αγορά» με διάφορους τρόπους, την αναζήτηση χορηγών για πολιτιστικές δράσεις που «δεν είναι ταμπού», σύμφωνα με τα λόγια της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας.

Ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με τέσσερις εκπαιδευτικούς που πρωτοστάτησαν για την παρουσίαση τέτοιων προγραμμάτων στα σχολεία, το πώς και τι ετοίμασαν και παρουσίασαν μαζί με τους μαθητές τους. Κοινός τόπος τους είναι ο σεβασμός με τον οποίο αντιμετωπίζουν αυτό που κάνουν, τους μαθητές, τους συναδέλφους τους που συμμετείχαν στην προετοιμασία των εκδηλώσεων, αλλά και το ότι σε καμία περίπτωση δεν επιβαρύνθηκαν οι μαθητές και οι οικογένειές τους.

Οι μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αθήνας τα δίνουν όλα στη σκηνή, παρουσιάζοντας ένα συγκλονιστικό καλλιτεχνικό πρόγραμμα, προϊόν έρευνας, πολύωρης δουλειάς μετά από τη λειτουργία του σχολείου, «χρήσιμο» στο περιεχόμενό του. Δίπλα, η καθηγήτρια Χρυσ. Κάτσακα, τους ενθαρρύνει και σιγοψιθυρίζει μαζί τους λόγια, τραγούδια, ποιήματα. Η ίδια, μιλώντας στο «Ριζοσπάστη», δεν παραλείπει να τονίσει ότι στην προσπάθεια αυτή πρωταγωνιστές ήταν τα παιδιά και ότι ήταν εξίσου σημαντική η συμβολή και άλλων εκπαιδευτικών του σχολείου.

Το πρόγραμμα που παρουσίασε το σχολείο διέτρεξε όλη σχεδόν τη σχολική χρονιά, αγκάλιασε όλες τις τάξεις, άφησε το στίγμα του στις συνειδήσεις των μαθητών οι οποίοι δήλωναν ότι «είχαν ακούσει για το φασισμό», όμως μέσα από αυτό «έμαθαν». Το πρόγραμμα περιελάμβανε ερμηνεία τραγουδιών από Χικμέτ μέχρι ρεμπέτικο, χορό από σούστα μέχρι κλασικό μπαλέτο, θεατρικά σκετς, προβολές, πλούσιο οπτικοποιημένο αρχειακό υλικό για τη γέννηση του φασισμού, τα εγκλήματά του, την αντίσταση των λαών απέναντι του σε διάφορες χώρες.

Το πολύμορφο έργο, πέρα από το σχολείο τους, τα παιδιά κλήθηκαν από τις Ενώσεις Γονέων 6ου Διαμερίσματος και Γαλατσίου να το παρουσιάσουν και στο 2ο Γυμνάσιο Γαλατσίου, σε μία εκδήλωση που έδειξε πώς εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς μπορούν να μπουν μπροστά και να δώσουν αέρα στην αξιόλογη καλλιτεχνική δημιουργία.

Τα παιδιά που συμμετείχαν στην ομάδα, από το Νοέμβρη που ξεκίνησαν οι προετοιμασίες, συγκέντρωσαν ιστορικό οπτικοακουστικό και γραπτό υλικό, χωρίστηκαν σε ομάδες που μελέτησαν κάθε χώρα και πολλά παιδιά μεταναστών γνώρισαν έτσι και πλευρές της ιστορίας της χώρας τους.

Το σύνολο των παιδιών «βίωσαν», σύμφωνα με την Χρ. Κάτσακα, όλο το πρόγραμμα και το περιεχόμενό του, τους τρόπους αντίστασης των λαών, ότι έχουμε χρέος απέναντι στη ζωή να αγωνιζόμαστε. Παράλληλα υπήρξαν θετικά σχόλια και στήριξη και από τους γονείς που θέλουν να μάθουν τα παιδιά τους τι σημαίνει φασισμός και πόλεμος. Είναι χαρακτηριστικό, όπως μας λέει η εκπαιδευτικός, ότι σε εκδρομή που έκανε το σχολείο στο Μουσείο του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων η ξεναγός σχολίασε το ενδιαφέρον με το οποίο ρωτούσαν και παρακολουθούσαν, τις αντιδράσεις τους.

Η εκπαιδευτικός Νάση Σακιώτη, καθηγήτρια στο 6ο Γυμνάσιο Νίκαιας, μιλάει στο «Ριζοσπάστη» για την παράσταση του Μπρεχτ «Ο κύκλος με την κιμωλία» που ανέβασε η θεατρική ομάδα του σχολείου. Οπως σημειώνει μιλώντας για τη λειτουργία της ομάδας, η επιλογή του έργου γίνεται τόσο με βάση τον αριθμό των μαθητών και με στόχο να παίξουν όλα τα παιδιά όσο και με κριτήριο το τι έχει να πει το κάθε έργο στο σήμερα, στην κοινωνία γενικά.

Συζητώντας για την επιλογή του συγκεκριμένου, μας λέει ότι στην αρχή της χρονιάς έκαναν μία άσκηση αυτοσχεδιασμού με ελεύθερο θέμα και οι πέντε διαφορετικές ομάδες μαθητών που φτιάχτηκαν έκαναν (χωρίς προσυνεννόηση μεταξύ τους) μια παρουσίαση μορφών της βίας. Ηταν λίγο καιρό μετά από τη δολοφονία του Π. Φύσσα στο Κερατσίνι. «Το συζητήσαμε και πιστεύω ότι, όταν είναι τόσο έντονα τα πράγματα, καταφεύγεις στους κλασικούς», μας είπε χαρακτηριστικά η εκπαιδευτικός, η οποία και πρότεινε στην ομάδα το έργο του Μπρεχτ «Ο κύκλος με την κιμωλία» που μιλά για διάφορες μορφές βίας. Η ομάδα επεξεργάστηκε το έργο από τη σκοπιά του πώς ο συγγραφέας πραγματεύεται τη βία από την πλευρά της εξουσίας, αλλά και του θύματος, του καταπιεζόμενου.

«Εγιναν συζητήσεις για κάθε έναν από τους χαρακτήρες, γιατί έχουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, γιατί κάνουν τις συγκεκριμένες επιλογές, ποια είναι η ταξική θέση τους και πώς καθορίζει τη συμπεριφορά τους», μας λέει η Ν. Σακιώτη, σημειώνοντας ότι έχει γίνει πια χαρακτηριστικό γνώρισμα της θεατρικής ομάδας ότι «ναι μεν εκφράζουμε την ψυχούλα μας, αλλά και επεξεργαζόμαστε το έργο». Επιπλέον μέσα από αυτήν τη διαδικασία κατακτιέται και η συλλογικότητα, το «δέσιμο», χωρίς να αφήνονται περιθώρια να ξεχωρίζουν πρωταγωνιστές. Αυτό το αναγνωρίζουν και οι γονείς, που βλέπουν τα παιδιά τους να συμμετέχουν, να ξεθαρρεύουν κάποια πιο ντροπαλά. Παράλληλα αναπτύσσουν αγάπη για το θέατρο και, όπως μας λέει χαρακτηριστικά, κάποια παιδιά που έχουν περάσει από την ομάδα του Γυμνασίου, μεγαλύτερα πια σκέφτονται να το ακολουθήσουν επαγγελματικά ή να ενταχτούν σε κάποια ερασιτεχνική ομάδα.

Η Γεωργία Ρένεση, φιλόλογος στο 4ο Λύκειο Αχαρνών, μας μιλά για τις επιλογές της θεατρικής ομάδας του σχολείου που τα δύο τελευταία χρόνια παρουσίασε τον κλασικό «Εμπορο της Βενετίας» και την «Ανάκριση». Επίκαιρα χαρακτηρίζει και τα δύο έργα, κάτι που αναδείχτηκε και από την ίδια την ομάδα με σκηνοθετικές παρεμβάσεις σε καίρια σημεία τους. Με εικόνες που παρεμβάλλονταν για τα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα, τους «πρακτικάριους», το χρέος κλπ. να προβάλλονται κατά τη διάρκεια του έργου του Σαίξπηρ. Αντίστοιχα στην παρουσίαση της «Ανάκρισης» προβάλλονταν εικόνες από τα εγκλήματα του ναζισμού προκειμένου να στοιχειοθετηθεί και οπτικά το έργο το οποίο έχει ένα χαρακτήρα «ντοκιμαντέρ».

Οπως μας λέει η εκπαιδευτικός, υπήρχαν παιδιά που δεν ήξεραν για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις εκφράστηκε σκεπτικισμός για την επιλογή του συγκεκριμένου έργου υπό την επήρεια προκαταλήψεων. Επιπλέον, μέσα από το έργο αναδείχτηκε ο ρόλος των πλουσίων, που ποτέ δεν τιμωρήθηκαν. «Υπήρχε η ανάγκη να πείσεις ότι αυτά συνέβησαν», μας σημειώνει λέγοντας χαρακτηριστικά ότι η προσπάθεια απάλειψης της ιστορικής μνήμης που είναι σε εξέλιξη αποφέρει καρπούς. Ωστόσο, παρόλο που διευκρινίζει ότι δεν επρόκειτο για «μάθημα ιστορικής αλήθειας», διαπίστωσε ότι πυροδοτήθηκαν συζητήσεις γύρω από το ζήτημα του φασισμού. Αλλωστε, όπως σημειώνει, «η Τέχνη, και ειδικότερα το Θέατρο, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο ανάλυσης, κατανόησης και παρέμβασης στην πραγματικότητα».

Κάτι που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε μία περιοχή που οι νεοναζί έχουν επιχειρήσει «άνοιγμα» και στρατολόγηση μαθητών, ειδικά σε ορισμένες περιοχές, επιχειρώντας να παρέμβουν με απειλές ενάντια σε οτιδήποτε προοδευτικό.

Ενας κύκλος εκδηλώσεων ενάντια στο φασισμό διέτρεξε τη σχολική χρονιά που έφυγε το 3ο Γυμνάσιο Περάματος. Ξεκινώντας από μία παρουσίαση στη σχολική γιορτή παραμονή της 28ης Οκτώβρη και φτάνοντας μέχρι το Μάη, με την επιτυχημένη κατά γενική ομολογία παρουσίαση της θεατρικής παράστασης «Αντιγόνη» του Μπρεχτ. Μεσολάβησε αφιέρωμα στο μνημείο των πεσόντων της «Μάχης της Ηλεκτρικής» στον Πειραιά, με την παρουσία μάλιστα και αφήγηση του τελευταίου επιζώντα αυτής της μάχης, του κ. Μακρή.

Οπως μας εξηγεί η εκπαιδευτικός Α. Μητρακοπούλου, οι αιτίες του φασισμού, η άνοδος του Χίτλερ, τα «στηρίγματά» του, τα εγκλήματά του, οι αγώνες των λαών - και του ελληνικού - απέναντι στο φασισμό, κορυφαίες φυσιογνωμίες της Αντίστασης ήταν ζητήματα που άνοιξαν για τους μαθητές. Στις 9 Μάη, σε μία όχι τυχαία ημερομηνία όπως επισημαίνει η εκπαιδευτικός, έγινε η παρουσίαση της «Αντιγόνης» από τη θεατρική ομάδα η οποία όλο το προηγούμενο διάστημα δούλεψε «με πολύ κόπο, μεράκι και κέφι». Είχαν προηγηθεί αναφορές στην προσωπικότητα και έργο του Μπρεχτ και άλλους δημιουργούς που μίλησαν και αντιτάχτηκαν στο φασισμό. Οι μαθητές το βίωσαν και αυτό φάνηκε στο τέλος, στην απόδοση του έργου μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό του σχολείου και του μαθητικού φεστιβάλ του Πειραιά. «Ακούσαμε ευχαριστίες και από τα παιδιά και από τους γονείς. Μας ευχαρίστησαν για όσα είδαν, ένιωσαν και σκέφτηκαν», μας λέει χαρακτηριστικά.

Σε ό,τι αφορά την επιλογή του συγκεκριμένου έργου, η ίδια τονίζει πως πρόκειται για ένα κείμενο που διδάσκει πράγματα πολύ σημαντικά για τη ζωή των παιδιών και των εκπαιδευτικών. Ο Μπρεχτ δημιούργησε μια αντάρτισσα Αντιγόνη αξιοποιώντας την ηρωίδα του Σοφοκλή. Ενα σύμβολο του απλού ανθρώπου που επιλέγει την ελευθερία του απέναντι στην αυταρχική παράλογη εξουσία. Είδαν ότι η Αντιγόνη είναι ένας απλός καθημερινός άνθρωπος που εξεγείρεται, συνειδητοποιεί τη δύναμη του.