Associated Press

Τα διάφορα «σενάρια» για το μέλλον της ΕΕ είναι εξίσου καταστροφικά για τις επόμενες γενιές

Τα τελευταία χρόνια έχει οξυνθεί η διαπάλη για το μέλλον της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Για πρώτη φορά φαίνεται να κυριαρχούν συγκεκριμένοι προβληματισμοί και διαθέσεις σε τμήματα του κεφαλαίου των κρατών της ΕΕ που αμφισβητούν την Ευρωζώνη ή ακόμα και την ΕΕ. Τέτοιες διαθέσεις εκφράστηκαν και στις Ευρωεκλογές, με ενίσχυση των λεγόμενων ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων, π.χ., Λεπέν στη Γαλλία, ενώ στη Μ. Βρετανία η αντίληψη για έξοδο από την ΕΕ τείνει να γίνει κυρίαρχη. Αυτή η διαπάλη εξελίσσεται στο έδαφος της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης και των δυνατοτήτων διαχείρισής της, που αντικειμενικά όξυνε αντιφάσεις που έχει το λεγόμενο «ευρωπαϊκό οικοδόμημα», ένωση ανισόμετρα ανεπτυγμένων καπιταλιστικών κρατών που βίωσαν διαφορετικά τις επιπτώσεις από την κρίση. Η ισχυροποίηση της Γερμανίας και των συμμάχων της στο πλαίσιο της ΕΕ έχει αναπροσαρμόσει τις συμμαχίες στο εσωτερικό της, έτσι προέκυψε η λεγόμενη συμμαχία των «κρατών του Νότου» (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία κλπ.), ενώ ο λεγόμενος γερμανο-γαλλικός άξονας είναι παρελθόν.

Χαρακτηριστική είναι και η «κόντρα» στην οποία πρωτοστάτησε η Βρετανία, διαφωνώντας με τον ορισμό του «φεντεραλιστή» Γιούνκερ στη θέση του επικεφαλής της Κομισιόν.

Υπάρχουν διαφωνίες ως προς τη σχέση της Ευρώπης με άλλες μεγάλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία. Για παράδειγμα, το «Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας» προέτασσε τη «στρατηγική συμμαχία με τη Ρωσία», τη διαμόρφωση «της τριμερούς συμμαχίας Παρισιού - Βερολίνου - Μόσχας», μια πολιτική «μεγάλης ανάπτυξης στην Αφρική», η οποία «σήμερα έχει εγκαταλειφθεί στις αναδυόμενες δυνάμεις, την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και τη Ρωσία που επανέρχεται».

Οι διαφωνίες αυτές αποτυπώνονται καθαρά στα «παζάρια» για την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη Μόσχα λόγω της στάσης της στην Ουκρανία. Ειδικά τις τελευταίες μέρες, έχει ξεκινήσει ένα «ντόμινο» αντιδράσεων και παρεμβάσεων μετά τις νέες κυρώσεις που αποφάσισαν ΗΠΑ και ΕΕ. Η επιλογή της ουκρανικής αστικής τάξης να προτάξει τη συνεργασία της με την ΕΕ έδωσε νέα τροφή στην αντιπαράθεση Βρυξελλών - Μόσχας.

Διαφωνίες, όμως, υπάρχουν και για το βαθμό της οικονομικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ, κάτι που αντανακλάται στις διαπραγματεύσεις για τη «Δια-ατλαντική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου», η οποία καθυστερεί με σοβαρές επιφυλάξεις, π.χ., από τη γερμανική πλευρά.

Οι διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα (φωτ.) αντανακλούν οξυμένες αντιθέσεις

Η πιθανή άρση του εμπάργκο στο Ιράν θα αναβάθμιζε σημαντικά το ρόλο της Τεχεράνης και θα προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις, με σύνθετες συνέπειες για ισχυρούς παίκτες της περιφέρειας, όπως το Ισραήλ. Το οποίο, καθόλου τυχαία, προσπαθεί να ξεκαθαρίσει ότι δε θα παραιτηθεί από τις αυτοτελείς του επιδιώξεις (όπως κάνει και με τη νέα φονική επιδρομή που ξεκίνησε αρχές Ιούλη σε βάρος του λαού της Γάζας), ενώ ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον για την επίλυση (και) του «Παλαιστινιακού ζητήματος». Να σημειωθεί πάντως ότι στο νέο αμυντικό του δόγμα το Ισραήλ επενδύει στη στρατηγική συμμαχία με χώρες όπως η Κύπρος και η Ελλάδα.

Στην καρδιά της περιφέρειας, ισλαμιστές ισχυρίζονται ότι ίδρυσαν «Χαλιφάτο», ειδικά το Ιράκ κινδυνεύει να χωριστεί σε τρία κομμάτια. Η δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους δε μοιάζει πλέον «σενάριο επιστημονικής φαντασίας», οι Κούρδοι του Ιράκ έσπευσαν γρήγορα να αξιοποιήσουν την αναζοπύρωση των συγκρούσεων με ισλαμιστικές οργανώσεις. Στην Τουρκία, που διεκδικεί και αυτή ρόλο στην περιοχή, όπως έχει φανεί από την διαπάλη - διαπραγμάτευσή της με το Ισραήλ αλλά και το ρόλο που έπαιξε σε Συρια - Ιράκ, όλα σχεδόν τα αστικά κόμματα αναγνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι να προχωρήσουν οι «ειρηνευτικές συνομιλίες» με την κουρδική κοινότητα.

Οι εξελίξεις είναι γοργές και αλληλεπιδρούν έντονα με τις επιλογές και τις συμμαχίες μερίδων της πλουτοκρατίας που διατηρούν κρίσιμη θέση στην παγκόσμια ιμπεριαλιστική πυραμίδα, όπως η αμερικανική: Η βιασύνη τουρκικών εταιριών να επενδύσουν στο Ιράν φαίνεται ότι έχει προκαλέσει τη δυσαρέσκεια της Ουάσινγκτον, η οποία, με τη σειρά της, μελετά (και) από διαφορετική οπτική γωνία τις συμμαχίες της στην περιοχή. Με τις ισορροπίες στη συγκεκριμένη περιφέρεια συνδέεται και η πορεία του Κυπριακού, για την επίλυση του οποίου επίσης εκφράζεται μεγάλο «διεθνές ενδιαφέρον». Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εντόπισε τα πολλαπλά (και οικονομικά) οφέλη που «μπορούν να προκύψουν» για όλες τις πλευρές, μετά τον εντοπισμό σημαντικών ενεργειακών κοιτασμάτων στη Μεσόγειο, ανοιχτά της Κύπρου και όχι μόνο.

Δεξαμενόπλοιο αγκυροβολημένο στο ρωσικό λιμάνι Κοζμίνο, από όπου ήδη περνούν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου με προορισμό τις ασιατικές αγορές

Η Ιαπωνία, από την άλλη μεριά, κατάργησε περιορισμούς που είχαν τεθεί μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στη δυνατότητα ανάληψης ένοπλης επέμβασης στο εξωτερικό, ενέκρινε αλλαγές στο Σύνταγμα με τις οποίες ο στρατός αποκτά τη δυνατότητα δράσης εκτός συνόρων σε περίπτωση που υπάρχει «σαφής κίνδυνος» κατά του λαού και των συνταγματικών του δικαιωμάτων «στη ζωή, την ελευθερία και την επιδίωξη της ευτυχίας» εξαιτίας ένοπλων επιθέσεων στην ίδια τη χώρα ή σε χώρες που «έχουν στενούς δεσμούς» μαζί της.

«Ισορροπίες» χρόνων μοιάζουν σήμερα ρευστές, για παράδειγμα, οι σχέσεις Νότιας Κορέας - Ιαπωνίας δεν είναι τόσο αρμονικές, κάτι που προβληματίζει αρκετά τις ΗΠΑ που τα τελευταία χρόνια έχουν διαμηνύσει τη «στροφή» του ενδιαφέροντός τους στη συγκεκριμένη περιφέρεια. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ουάσινγκτον ενισχύει τη στρατιωτική της συνεργασία με χώρες όπως οι Φιλιππίνες. Είκοσι δύο χρόνια μετά το κλείσιμο των τελευταίων αμερικανικών βάσεων, οι Φιλιππίνες συμφώνησαν τον Απρίλη στην «εναλλασσόμενη» παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων στη χώρα αλλά και στην πρόσβασή τους σε φιλιππινέζικα στρατόπεδα.

Την ίδια στιγμή, σημαντικές δυνάμεις, όπως η Ινδία (που τα τελευταία χρόνια έχει την παγκόσμια πρωτιά σε αγορές όπλων), διεκδικούν αναβαθμισμένο ρόλο και στην προσέλκυση επενδύσεων, όπως αποτυπώθηκε και στην «αλλαγή εποχής» που σηματοδότησε η απομάκρυνση της δυναστείας των Γκάντι από την πρωθυπουργία, με την επιλογή ενός ινδουιστή που, στην πολιτεία όπου ήταν κυβερνήτης, διακρίθηκε για τις μεταρρυθμίσεις που προσέλκυσαν επενδυτές.

Η διείσδυση που επιχειρεί η Κίνα σε περιοχές όπως η Κεντρική Ασία δεν αποκλείεται να αλλάξει τα δεδομένα, αφού αναλυτές ήδη εντοπίζουν την πιθανότητα να διαταραχθούν οι σχέσεις της με τη Ρωσία, που σήμερα φαίνονται πολύ καλές. Τον περασμένο Μάη, Μόσχα και Πεκίνο υπέγραψαν την πολυαναμενόμενη συμφωνία, με την οποία από το 2018 και για 30 χρόνια η Ρωσία θα διοχετεύει κάθε χρόνο 38 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου στην τεράστια κινεζική αγορά. Ακόμα, αξιοσημείωτη είναι η απόφαση των δύο χωρών να κάνουν συναλλαγές παρακάμπτοντας το δολάριο.

Οι σφοδροί ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί αποτυπώνονται ανάγλυφα και σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, όπου πολλά χρόνια μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση του 2001 συνεχίζονται οι «κόντρες» για την «ασφάλεια» της χώρας, με δεδομένη και την προγραμματισμένη αποχώρηση των ΝΑΤΟικών στρατευμάτων μέχρι τα τέλη του 2014.

Η διοργάνωση του φετινού «Μουντιάλ» στη Βραζιλία δεν ήταν άσχετη από τα σχέδια αναβάθμισης της θέσης της

Η όξυνση των ανταγωνισμών αποτυπώνεται και στο πλήθος των διακρατικών καπιταλιστικών ενώσεων που έχουν δημιουργηθεί την τελευταία δεκαετία, αποτυπώνοντας τις ιδιαιτερότητες των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στη συγκεκριμένη περιφέρεια.

Ανάμεσα σε αυτές είναι και η CELAC (Κοινότητα Χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής), η οποία δημιουργήθηκε το 2010 σε «ευθεία αντιπαράθεση με την Οργάνωση Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS)», στην οποία συμμετέχουν ακόμα οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Ενδεικτική είναι και η δημιουργία της «Petrocaribe», που αντανακλά την προσπάθεια χωρών με σημαντικά ενεργειακά κοιτάσματα να εξασφαλίσουν πρωταγωνιστική θέση στις εξελίξεις της ηπείρου.

Ο «γίγαντας» της περιοχής, Βραζιλία, διατηρεί ενισχυμένη παρουσία σε μια σειρά «συνεργασίες», όπως η «MERCOSUR», που αντιστοιχεί σε μια αγορά της οποίας το 70% ελέγχουν τα βραζιλιάνικα κεφάλαια. Την ίδια στιγμή, η Βραζιλία επιδιώκει στενή συνεργασία (οικονομική, στρατιωτική) με τις ΗΠΑ αλλά και άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα του πλανήτη, όπως η ΕΕ. Το Φλεβάρη του 2014, με φόντο τις αποκαλύψεις για την παρακολούθηση πολλών κυβερνήσεων από την Υπηρεσία Ασφαλείας των ΗΠΑ, συζήτησε με τις Βρυξέλλες την κατασκευή υποθαλάσσιου δικτύου οπτικών ινών από τη Λισαβόνα στη Φορταλέζα, συνολικής αξίας 135 εκατ. ευρώ, για να «προστατευτούν από την αμερικανική κατασκοπεία». Η Βραζιλία είναι άλλωστε και η χώρα που έχει στρατιωτική παρουσία στην Αϊτή, στο πλαίσιο «ειρηνευτικής αποστολής» του ΟΗΕ. Το 2009 ιδρύθηκε η BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική -η τελευταία εντάχθηκε το 2010), σηματοδοτώντας μεταξύ άλλων και τις αυξημένες φιλοδοξίες της βραζιλιάνικης πλουτοκρατίας, αφού πρόκειται για μια ένωση που αντιστοιχεί στο 45% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 25% της παγκόσμιας οικονομίας και το 25% των εδαφών του πλανήτη.

Φυσικά, η παρουσία των ΗΠΑ είναι ισχυρή, όχι μόνο μέσω των επιχειρηματικών επενδύσεων αλλά και μέσω της στρατιωτικής συνεργασίας με χώρες όπως η Κολομβία, με την οποία έχει συμφωνηθεί η χρήση τουλάχιστον επτά στρατιωτικών βάσεων από τον αμερικανικό στρατό.