Τη δεκαετία του '30, μετά το ξέσπασμα του πρώτου μεγάλου καπιταλιστικού «κραχ», όταν η φτώχεια, η πείνα και η ανεργία άρχισαν να γίνονται καθημερινότητα για εκατομμύρια Αμερικανούς, μια νεαρή μαύρη τραγουδίστρια πρωτοεμφανίζεται στα παράνομα μπαρ του Χάρλεμ. Ηδη, είχε βιώσει τα γκέτο, τη φτώχεια, την εγκατάλειψη, την κακομεταχείριση, το βιασμό, τα αναμορφωτήρια, τις κοινωνικές διακρίσεις... Είναι η Μπίλι Χόλιντεϊ (1915-1957), η τραγουδίστρια που λίγα χρόνια αργότερα γίνεται θρύλος πέρα και έξω από την τζαζ - μια από τις μεγαλύτερες φωνές του 20ού αιώνα. Η Μπίλι Χόλιντεϊ χαρακτηρίζεται ως η επιφανέστερη τραγουδίστρια στην ιστορία της τζαζ, λαμβάνοντας υπόψη και την επίδραση που άσκησε σε μεταγενέστερους καλλιτέχνες. Και είναι αλήθεια πως ελάχιστοι είναι οι καλλιτέχνες που έδωσαν στην ερμηνεία τους έναν ορισμό τόσο αληθινό, όσο η Μπίλι Χόλιντεϊ, κατορθώνοντας ν' αναδείξουν την τέχνη του τραγουδιού σε κορυφαία μορφή έκφρασης. Με το καταπληκτικό μέταλλο της φωνής της, την ειδική άρθρωση, τον αργόσυρτο ρυθμό και το μοναδικό τρόπο ερμηνείας της επηρέασε πολύ το στιλ μουσικών της τζαζ.

Το μεγάλο ταλέντο της πρώτος το διέκρινε ο μουσικός παραγωγός Τζον Χάμοντ, το 1933. Είναι αυτός που οργανώνει και τις πρώτες ηχογραφήσεις της, την ίδια χρονιά σε συνεργασία με τον Μπένι Γκούντμαν, ενώ ξεκινά την καριέρα της στα κλαμπ της Νέας Υόρκης. Ενα χρόνο αργότερα θα συναντηθεί με τον σαξοφωνίστα Λέστερ Γιανγκ, ο οποίος και της δίνει το γνωστό παρωνύμιο Lady Day, που πλέον θα την συνοδεύει για πάντα. Το 1935 παίζει με την ορχήστρα του Ντιουκ Ελινγκτον και κάνει τις πρώτες ηχογραφήσεις μιας μεγάλης σειράς με τον πιανίστα Τέντι Γουίλσον. Από τότε ηχογραφούσε συστηματικά, αποκτώντας σταδιακά ένα ευρύτερο ακροατήριο. Το 1936 κάνει τις πρώτες ηχογραφήσεις με τίτλο «Billie Holiday and her Orchestra» και λίγο αργότερα οι πρώτες ηχογραφήσεις της με την πολύτιμη συνοδεία του Λέστερ Γιανγκ. Ο Τύπος της εποχής αναφέρει: «Η Μπίλι έχει μεγαλύτερη πρωτοτυπία, περισσότερη δύναμη και λάμψη στη φωνή της από οποιαδήποτε άλλη τραγουδίστρια, ακόμα κι από την Ελα Φιτζέραλντ...». Η συνεργασία της με τον σαξοφωνίστα Λέστερ Γιανγκ θα διαρκέσει τέσσερα χρόνια (μέχρι το 1941) και μαζί θα γράψουν πενήντα τραγούδια, τις περισσότερες φορές με τα έγχορδα και τα ντραμς της ορχήστρας του Κάουντ Μπέισι. Αμεσος συγκερασμός, ίδια αντίληψη για τη μελωδία, καθώς «εκείνη τραγουδάει όπως εκείνος παίζει, κι εκείνος παίζει όπως εκείνη τραγουδάει...». Το παίξιμο του Λέστερ ταίριαζε στην Μπίλι, η οποία έπαιζε ελεύθερα με τη μελωδία κι έφτιαχνε μουσικές φράσεις διατηρώντας πάντα το ρυθμό αλλά αλλάζοντας το τέμπο. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει η ίδια στην αυτοβιογραφία της, «Lady Sings the Blues»: «Το αξιοσημείωτο της ορχήστρας του Μπέισι είναι ότι όλοι παίζουν χωρίς παρτιτούρες. Οι μισοί μουσικοί δεν θα μπορούσαν να τις διαβάσουν και επίσης δεν θα ήθελαν να τους πρήζουν τα συκώτια με τέτοια πράγματα. Τα παλικάρια έφταναν, ένας απ' αυτούς σφύριζε ένα σκοπό, ένας άλλος τον ξανάπιανε στο πιάνο, ένας τρίτος έδινε ένα riff, τύπου ντα-ντιπ, ντα-ντοπ, ο μπάρμπα Μπέισι έβαζε στα πλήκτρα του πιάνου το ίχνος του κι έτσι έπαιρναν τροπή τα πράγματα».

Το Γενάρη του '38, η μεγάλη τραγουδίστρια δίνει μια αξέχαστη συναυλία στο Κάρνεγκι Χολ, μπροστά σε 2.500 θεατές. Στην ορχήστρα παίζουν οι Μπένι Γκούντμαν, Λέστερ Γιανγκ, Κάουντ Μπέισι κ.ά. Η φωνή της εντυπωσιάζει με τη συγκινησιακή πυκνότητά της, που σε κάνει να αισθανθείς. Αυτό που σε καλεί ν' ακούσεις καλύτερα δεν είναι η φωνή, αλλά η καρδιά της. Τα τραγούδια της αντανακλούν την ευτυχία και τις απογοητεύσεις της, την αναζήτησή της για την αγάπη, την παραίτησή της. Η αλήθεια της είναι βαθιά, είναι βίωμα. «Φαίνεται πως κανένας δεν τραγουδάει όπως τραγουδάω εγώ τη λέξη "πείνα" και τη λέξη "αγάπη". Είναι γιατί γνωρίζω καλά τι εννοούν αυτές οι λέξεις», έλεγε η ίδια στην αυτοβιογραφία της.

Γνωρίζει καλά και τι θα πει ρατσισμός. Οι φυλετικές διακρίσεις αποτελούν και την κύρια αιτία θανάτου δύο αγαπημένων της προσώπων, του πατέρα της Κλάρενς και της σπουδαίας τραγουδίστριας των μπλουζ Μπέσι Σμιθ. Ο πρώτος πέθανε από πνευμονία, καθώς κανένα από τα νοσοκομεία του Ντάλας δε δεχόταν να τον περιθάλψει και όταν έφτασε στο μοναδικό νοσοκομείο για μαύρους, ήταν πλέον αργά. Η Μπίλι έλεγε χαρακτηριστικά πως «τον σκότωσε το Ντάλας». Κάτω από ανάλογες συνθήκες πέθανε και η Μπέσι Σμιθ. Παρότι βαριά τραυματισμένη σε τροχαίο κοντά στο Κλάρκσντεϊλ του Μισισίπι - μάλιστα η πόλη ονομαζόταν «λίκνο της τζαζ» - της αρνήθηκαν την είσοδο στο τοπικό νοσοκομείο κι έσβησε πριν φτάσει στο Μέμφις.

Σε αυτή την εποχή του έντονου ακόμη ρατσισμού, η Μπίλι Χόλιντεϊ είναι από τις πρώτες Αφροαμερικανίδες τραγουδίστριες που συμμετέχουν σε ορχήστρα λευκών. Το 1938 η Μπίλι συναντά έναν υπέροχο μουσικό, τον λευκό κλαρινίστα Αρτι Σο, με την ορχήστρα του οποίου την ίδια χρονιά πραγματοποίησε περιοδείες στις βόρειες και νότιες πολιτείες της Αμερικής (ήταν η πρώτη που το έκανε). Λίγο αργότερα (1939) θα τραγουδήσει το περίφημο τραγούδι διαμαρτυρίας «Strange Fruit» - δημιουργία που χωρίς διφορούμενα αναφέρεται στη ρατσιστική βία και θ' αποτελέσει λάβαρο των μαύρων στον πόλεμο κατά του λιντσαρίσματος: «Τα δέντρα του νότου έχουν έναν παράξενο καρπό/ με αίμα στα φύλλα και στις ρίζες/ Ενα μαύρο κορμί ταλαντεύεται από την αύρα του Νότου/ περίεργος καρπός κρεμασμένος στις λεύκες...».

Παρότι η ανοδική καλλιτεχνική πορεία της Μπίλι Χόλιντεϊ συνεχίζεται μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940, την προσωπική ζωή της σημαδεύουν πολλά προβλήματα και ακολουθεί μια αυτοκαταστροφική πορεία που την οδηγεί σε κάθε είδους καταχρήσεις (ναρκωτικά, αλκοόλ). Φτάνει στο θάνατο από κίρρωση του ήπατος το 1959, σε ηλικία 44 χρόνων, σε δεινή οικονομική κατάσταση. Και η ιστορία της Χόλιντέϊ έχει την εξέλιξη άλλων σπουδαίων καλλιτεχνών που με το έργο τους μίλησαν στην καρδιά των απλών ανθρώπων αλλά στην ζωή τους έμειναν εγκλωβισμένοι στα αδιέξοδά τους, χωρίς προοπτική και απάντηση προς τα μπρος.

Στην Μπίλι Χόλιντεϊ είναι αφιερωμένη η μουσική παράσταση της Φένιας Παπαδόδημα, που συνεχίζεται στο Θέατρο «Ακροπόλ» (Ιπποκράτους 9-11), τις Δευτέρες (28/11 και 5/12, 9 μ.μ.). Μεγάλη θαυμάστρια της θρυλικής τραγουδίστριας της τζαζ, η ηθοποιός - τραγουδίστρια, με τη συνοδεία ενός κλασικού κουαρτέτου (τύμπανα, μπάσο, κοντραμπάσο, σαξόφωνο), ξεδιπλώνει τη συγκλονιστική ζωή και το έργο της Χόλιντεϊ. Εχοντας σπουδάσει θέατρο στο Conservatoire Superieur National d΄ Art Dramatique στο Παρίσι και παρουσιάσει μια σειρά από πολύ ενδιαφέρουσες δουλειές τόσο στο θέατρο όσο και στο σινεμά και στο τραγούδι, η Φένια Παπαδόδημα, με το ιδιαίτερο ταλέντο της, «ταξιδεύει» στα υπέροχα τραγούδια της Μπίλι, καταδεικνύοντας μέσα από ένα θεατρικό οδοιπορικό τις στιγμές φρίκης, αλλά και τα μεγάλα θαύματα στη ζωή της μεγάλης καλλιτέχνιδας. Στην παράσταση μια νεαρή τζαζ πιανίστα και τραγουδίστρια, λάτρης της Μπίλι Χόλιντεϊ, έχει από μικρή το κουσούρι να ακούει φωνές, να κάνει ατέλειωτες συζητήσεις με φανταστικούς συνομιλητές. Στη Νέα Υόρκη όπου βρίσκεται και περιπλανιέται στους δρόμους της, αναβιώνει στιγμές από τη ζωή της αγαπημένης της Lady Day που την «ξεναγεί» στη χώρα του σουίνγκ και της τζαζ, αλλά και στις συγκλονιστικές μνήμες της πολυτάραχης ζωής της. Μαζί με την Φένια Παπαδόδημα, παίζουν επί σκηνής τέσσερις σολίστες της τζαζ, οι Περικλής Τριβόλης (κοντραμπάσο), Γιώργος Μικρός (πιάνο), Φωτεινός Τσακόπουλος (σαξόφωνο), Λέανδρος Φράτνικ (τύμπανα). Σκηνοθετική και κινησιολογική επιμέλεια: Γρηγόρης Γαϊτανάρος. Επιμέλεια κοστουμιών: Πηνελόπη Τριανταφύλλου. Κείμενα: Φένια Παπαδόδημα. Τιμές εισιτηρίων: 10, 15, 20, 25 ευρώ. Πληροφορίες: τηλ. 210.3643700.