Η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο και στην κυπριακή ΑΟΖ μπορεί να ερμηνευτεί καλύτερα αν ενταχθεί στη «μεγάλη εικόνα» των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, στην περιοχή που εκτείνεται από τα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο.

Επίδικο αυτών των ανταγωνισμών είναι η ανακατανομή των σφαιρών επιρροής ανάμεσα σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα και καπιταλιστικά κράτη, για τον έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών, ενεργειακών διαύλων και εμπορικών δρόμων.

Μέσα σ' αυτό το μπλεγμένο κουβάρι, που χαρακτηρίζεται από οικονομικές, γεωπολιτικές, ακόμα και συνοριακές ανακατατάξεις, οι μεγαλύτεροι «παίχτες» διεξάγουν ένα σκληρό και σύνθετο παζάρι, με στρατιωτικά και διπλωματικά μέσα, με συγκρούσεις και συμβιβασμούς, για να διασφαλίσουν και να επεκτείνουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων τους, ή για να αποτρέψουν την επέκταση των αντιπάλων τους.

Πλευρές αυτής της «μεγάλης εικόνας» περιγράφονται στις επόμενες σελίδες του «Ριζοσπάστη». Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με τα μέτωπα που ανοίγει η κυβέρνηση Ερντογάν, για να προασπίσει τα συμφέροντα της τουρκικής αστικής τάξης και τα οποία αντανακλώνται άμεσα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και στις σχέσεις της Τουρκίας με την Κύπρο.

Σε μια από τις πιο πρόσφατες εξελίξεις, τη βδομάδα που πέρασε, η Τουρκία εξέδωσε νέες παράνομες NAVTEX, αμφισβητώντας τις NAVTEX με τις οποίες ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για γεωτρήσεις που έχει προγραμματίσει η αμερικανική «ExxonMobil» στην κυπριακή ΑΟΖ μέσα στο 2018. Αγκυρα και Κατεχόμενα μοίρασαν ρόλους και με διαδοχικές δηλώσεις ανέβασαν τους τόνους, εξαπολύοντας προειδοποιήσεις και απειλές.

«Χωρίς τη συγκατάθεση της "Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου" και της Τουρκίας δεν μπορεί να γίνει τίποτα στην Ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε, για παράδειγμα, ο Τούρκος Πρόεδρος, για να συμπληρώσει ο εκπρόσωπός του ότι «αν παραβιαστούν τα κυρίαρχα δικαιώματά (μας) θα υπάρξουν συνέπειες. Η Τουρκία δεν θα διστάσει ποτέ να λάβει τα απαραίτητα μέτρα».

Στο ίδιο πνεύμα και η δήλωση συμβούλου του Ερντογάν ότι «σε οποιοδήποτε πεδίο στο οποίο δεν δίνουμε άδεια, σε οποιαδήποτε προσπάθεια ή προβοκάτσια, προσωπικά ο αρχιστράτηγός μας (ο Ερντογάν) θα δώσει την εντολή για χτύπημα». Αλλά και του «ΥΠΕΞ» του ψευδοκράτους ότι «είμαστε ανοιχτοί σε διάλογο (για το Κυπριακό), αλλά αν παραβλέψουν τους Τουρκοκύπριους, τότε όπως εκείνοι δίνουν αρμοδιότητα σε μία ή περισσότερες εταιρείες για γεωτρήσεις και παρόμοιες εργασίες, και η εταιρεία στην οποία δώσαμε εμείς αρμοδιότητα θα κάνει γεωτρήσεις».

Την ίδια ώρα, ο αστικός Τύπος στην Τουρκία εμφανίζει την κυβέρνηση Ερντογάν να μελετά και να ετοιμάζεται για όλα τα ενδεχόμενα, στο φόντο και της δήλωσης του Τούρκου αρχηγού ΓΕΕΘΑ, Χ. Ακάρ, ότι ο τουρκικός στρατός είναι σε θέση να διεξάγει 2,5 πολέμους ταυτόχρονα.

Ως μέλος του G20 και δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ, με σημαντικό εκτόπισμα στην περιοχή, παίρνοντας ενεργό μέρος τα προηγούμενα χρόνια σε ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και προωθώντας τα σχέδια της αστικής τάξης, η Τουρκία συμμετέχει σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα της περιοχής.

• Στη Συρία, συνεχίζει τη στρατιωτική επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», επιδιώκοντας να εμποδίσει τη δημιουργία κουρδικού κράτους. Σ' αυτές τις συνθήκες δυναμώνουν οι «τριβές» με τις ΗΠΑ, καθώς τα συμφέροντα και τα σχέδια των δύο ΝΑΤΟικών συμμάχων δεν «κουμπώνουν» στην περιοχή, με αποτέλεσμα να ενισχύεται, από την άλλη, η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία και το Ιράν. Σε κάθε περίπτωση, η κρίση στις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις δεν σημαίνει ότι δεν συνεχίζονται και οι προσπάθειες συμφωνίας. Αλλωστε από την πλευρά των ΗΠΑ στόχος είναι ο επαναπροσεταιρισμός της Τουρκίας στα σχέδια της ΝΑΤΟικής συμμαχίας, γιατί μια ενδεχόμενη ρήξη θα σήμαινε σοβαρή μεταβολή του συσχετισμού δυνάμεων, από την οποία κερδισμένη θα έβγαινε ασφαλώς η Ρωσία.
• Την ίδια ώρα, δεν πέρασε απαρατήρητη η δήλωση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Μ. Τσαβούσογλου, ότι η Τουρκία και η ιρακινή κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης θα πραγματοποιήσουν κοινή επιχείρηση εναντίον Κούρδων μαχητών στο βόρειο Ιράκ, πιθανότατα τον ερχόμενο Μάη, μετά τη διεξαγωγή των ιρακινών βουλευτικών εκλογών. Ο ίδιος εκτίμησε ότι η επίθεση της Τουρκίας στον θύλακο του Αφρίν θα ολοκληρωθεί την ίδια περίοδο. Θυμίζουμε ότι ΗΠΑ, Τουρκία και Ιράκ είχαν βρεθεί στο ίδιο μέτωπο, ενάντια στο δημοψήφισμα για αυτονομία που οργάνωσαν οι Κούρδοι του βόρειου Ιράκ, το Σεπτέμβρη του 2017. Αν μη τι άλλο, η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι το παζάρι είναι μεγάλο και οι αντιθέσεις συνυπάρχουν με συμβιβασμούς.
• Στα Βαλκάνια, η Τουρκία διεκδικεί επίσης διακριτό ρόλο, με επιχειρηματικούς ομίλους της να έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους σε όλες αδιακρίτως τις χώρες και το θρησκευτικό στοιχείο να χρησιμοποιείται για να εμφανίσει την Αγκυρα ως «αρωγό» των μουσουλμάνων της περιοχής. Δεν είναι τυχαίες οι απανωτές συναντήσεις της τουρκικής ηγεσίας με τις κυβερνήσεις Αλβανίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, οι επαφές ειδικά με την ηγεσία των Σκοπίων, ο ρόλος της Αγκυρας στην υπόθαλψη του εθνικισμού και του αλυτρωτισμού, με αιχμή το μουσουλμανικό στοιχείο της περιοχής.
• Στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα το τελευταίο εξάμηνο, η Τουρκία ξεκαθαρίζει σε όλους τους τόνους ότι η περιοχή έχει καθοριστική και αδιαπραγμάτευτη σημασία για τα συνολικότερα σχέδιά της. Γι' αυτό από την περασμένη άνοιξη έχει αναγγείλει ότι σχεδιάζει γεωτρήσεις για υδρογονάνθρακες, με δικά της μάλιστα σκάφη, σε Μαύρη Θάλασσα και Ανατολική Μεσόγειο, επιμένοντας να διεκδικεί ρόλο ενεργειακού κόμβου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η συμφωνία για εξαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Αίγυπτο προσθέτει νέα δεδομένα στην περιοχή και φαίνεται πως ενθαρρύνει τους θαλάσσιους παρά τους χερσαίους δρόμους μεταφοράς της Ενέργειας προς την Ευρώπη, επηρεάζοντας και τους σχεδιασμούς της τουρκικής αστικής τάξης. Η Τουρκία αμφισβητεί την κυπριακή ΑΟΖ και βέβαια την ΑΟΖ της Ελλάδας, προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα σε ό,τι αφορά το «γκριζάρισμα» ολόκληρων θαλάσσιων οικοπέδων και ζωνών στην περιοχή. Επαναφέρει διαρκώς το θέμα της συνδιαχείρισης, ενθαρρυμένη και από τις ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ που πιέζουν για επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, ακόμα και για ενδιάμεση συμφωνία που θα προωθεί τη συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων πριν καν υπάρξει συμφωνία για το Κυπριακό. Απ' αυτήν τη σκοπιά δεν είναι τυχαία η ανακοίνωση του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ ότι «οι πόροι του πετρελαίου και του φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, θα πρέπει να μοιραστούν ακριβοδίκαια μεταξύ των δύο κοινοτήτων στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης. Αποθαρρύνουμε κάθε ενέργεια ή ρητορική που αυξάνει τις εντάσεις στην περιοχή».
• Ενδεικτική, τέλος, του πόσο περιπλέκονται οι ανταγωνισμοί, είναι και η τελευταία εξέλιξη στις σχέσεις της Τουρκίας με την Αρμενία. Πριν από λίγες βδομάδες, η Αρμενία ακύρωσε τα πρωτόκολλα που οι δύο πλευρές είχαν υπογράψει τον Οκτώβρη του 2009, ως ένα είδος διμερούς ειρηνευτικής συμφωνίας. Αν και οι σχέσεις τους δεν είχαν αποκατασταθεί πλήρως, οι συμφωνίες αυτές είχαν θεωρηθεί μια απόπειρα εξομάλυνσης ανάμεσα στις δύο χώρες. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της Αρμενίας (είναι στενός σύμμαχος της Ρωσίας), αυτή έκανε τα πάντα «για να μην εναποθέσει το βάρος της διευθέτησης των σχέσεων μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας στους ώμους των επόμενων γενεών (...) Ομως, η Αγκυρα (...) δεν έκανε ούτε ένα βήμα για την επικύρωση και την εφαρμογή των πρωτοκόλλων και επιπλέον δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι δεν σκόπευε να το κάνει». Πάντως, η αρμένικη ηγεσία υποστήριξε ότι είναι έτοιμη για συνεργασία με την Τουρκία στο μέλλον, «εφόσον η τουρκική πλευρά επιδείκνυε την ίδια βούληση».

Αποδεικνύεται επομένως ότι η τουρκική επιθετικότητα εκδηλώνεται και κλιμακώνεται μέσα σε ένα πλαίσιο σφοδρών ανταγωνισμών και έντονων διεργασιών, που δεν περιορίζεται στο Αιγαίο ούτε καν στη Ν/Α Μεσόγειο, αλλά αφορά τις ισορροπίες και τους σχεδιασμούς στην ευρύτερη περιφέρεια, τις προτεραιότητες και τις εναλλακτικές ισχυρών ιμπεριαλιστικών κέντρων.

Από την πλευρά της, η ελληνική αστική τάξη επιδιώκει να παίξει ενεργό ρόλο στο πλαίσιο των ευρωατλαντικών σχεδιασμών, αξιοποιώντας και τις αντιθέσεις ΕΕ - ΗΠΑ με την Τουρκία. Βέβαια κάτι τέτοιο περνάει μέσα από τα σχέδια διχοτόμησης και συνεκμετάλλευσης Αιγαίου και κυπριακής ΑΟΖ, ενώ το ειδικό βάρος της Ελλάδας ξεκάθαρα δεν μπορεί να συγκριθεί μ' αυτό της Τουρκίας. Η εμπλοκή σε τέτοιους σχεδιασμούς, λοιπόν, μπορεί να πριμοδοτεί τα επιχειρηματικά συμφέροντα, τα ελληνικά μονοπώλια που θα ωφεληθούν, δεν δίνει όμως απάντηση, αντίθετα οξύνει τις αντιθέσεις, τις αμφισβητήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων, τα σχέδια συνεκμετάλλευσης και διχοτόμησης, την επιθετικότητα από την πλευρά της Τουρκίας.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση καλλιεργεί εφησυχασμό γύρω από τις εξελίξεις αυτές και παρουσιάζει την αιτία του προβλήματος ως λύση. Λέει δηλαδή ότι η μεγαλύτερη εμπλοκή στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς και σχέδια είναι εγγύηση για τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, πράγμα που διαψεύδεται παταγωδώς.

Ο λαός έχει τώρα πείρα να δει ότι τίποτα δεν κέρδισε και δεν πρόκειται να κερδίσει από τη συμμετοχή στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς και Ενώσεις, από την εμπλοκή στις αντιθέσεις και τους μεταξύ τους εύθραυστους συμβιβασμούς. ΝΑΤΟ και ΕΕ δεν είναι εγγυητές της σταθερότητας, αλλά παράγοντες αστάθειας για τους λαούς της περιοχής.

Γι' αυτό χρειάζεται τώρα να δυναμώσει η αλληλεγγύη ανάμεσα στον ελληνικό και στον τουρκικό λαό, να δυναμώσει σε κάθε χώρα ο αγώνας ενάντια στο ΝΑΤΟ και τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, ενάντια στην ίδια την αστική τάξη, που για τα συμφέροντά της θέλει να πνίξει τους λαούς στο αίμα.