Μαρτυρίες για τη δράση του σ. Σπύρου Καλοδίκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ
Είχα την τιμή να γνωρίζω καλά τον σ. Σπύρο Καλοδίκη (ΣΚ) από τη δουλιά μας στην Αθήνα, την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και του Δεκέμβρη 1944, όταν ήμουν σύνδεσμος του γραμματέα της Επιτροπής Πόλης (ΕΠ) της Αθήνας του ΚΚΕ με το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) της ΚΕ του ΚΚΕ, μα και από τη Θεσσαλία, το καλοκαίρι 1946. Ημουν όμως φίλη και με τη Ναυσικά, αδελφή του ΣΚ, που συχνά ερχόταν στο σπίτι μας, στην οδό Ι. Δροσοπούλου 161, στην πλατεία Κολιάτσου, το 1943. Γνώριζα ακόμα την Ιφιγένεια, τη συντρόφισσα του ΣΚ και τη μητέρα της. Η ηρωική αυτή γυναίκα, η πεθερά του ΣΚ, που τη λέγαμε συνθηματικά «μαύρη», γιατί τότε πενθούσε, ήταν σύνδεσμός του. Ο ΣΚ είχε και ένα αγοράκι, που γεννήθηκε στο Βόλο. Οταν αγρίεψαν τα πράγματα, μεταδεκεμβριανά στην ύπαιθρο, έστειλε την Ιφιγένεια με το μωρό στην Αθήνα, πράγμα που τον πόνεσε πολύ. Από τους παραπάνω έμαθα για όλη την ως τα τότε ζωή του ΣΚ. Ο ίδιος ποτέ δε μιλούσε για τον εαυτό του, τότε που τον γνωρίζαμε με το συνθηματικό του, σ. Πότη. Μόνο το 1946, όταν συναντηθήκαμε στο Βόλο, για πρώτη φορά μίλησε για το γιο του, αν τον είδαμε, καθώς και για τη συντρόφισσά του, που ήταν άρρωστη.
Παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Ηρωες και μάρτυρες». Εκδοτικό «Νέα Ελλάδα» 1954, σελ. 95-96, για τον σ. Καλοδίκη.
ΚΑΛΟΔΙΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ. Λιμενεργάτης. Γεννήθηκε στους Παξούς Κέρκυρας. Εμεινε στην Αθήνα. Μπήκε από τα νεανικά του χρόνια στο επαναστατικό κίνημα. Δούλεψε στην Κέρκυρα κι αργότερα στην ΚΟ Αθήνας - μέλος της Επιτροπής Πόλης της Αθήνας. Η μεταξική δικτατορία τον συνέλαβε στις 16/4/38 και τον έκλεισε στην Ακροναυπλία. Το 1939 μεταφέρθηκε σαν φυματικός στο σανατόριο Πέτρας Ολύμπου, κι από το σανατόριο στον Αϊ-Στράτη. Τον Ιούλη του 1940 δραπέτευσε από τον Αϊ-Στράτη και πήγε στην Αθήνα. Στην κατοχή δούλευε στην ΚΟΑ, οργανωτικός γραμματέας της ΕΠ της Αθήνας, το 1942 μπήκε στην ΚΕ του ΚΚΕ. Μετά το 7ο Συνέδριο ήταν στην ΚΟ Θεσσαλίας - γραμματέας της ΕΠ Λάρισας. Στη Λάρισα τον δολοφόνησαν φασιστικές συμμορίες.
Και να τι γράφει ο Βασίλης Γ. Μπαρτζιώτας για τον ΣΚ στο βιβλίο του: «Η Εθνική Αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα», «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1984, σελ. 116-118.
«Οι αγώνες της εργατικής τάξης και του αθηναϊκού λαού για την επιβίωση είναι συνδεμένοι με τη δουλιά και τις θυσίες χιλιάδων κομμουνιστών και ΕΑΜιτών της Αθήνας. Στους μεγάλους αυτούς αγώνες ένας από τους κύριους καθοδηγητές τους ήταν ο Σπύρος Καλοδίκης.
Ο Σπύρος Καλοδίκης στάθηκε ο πιο δραστήριος οργανωτής των μαζικών αγώνων του αθηναϊκού προλεταριάτου. Μελετούσε βαθιά όλα τα ζητήματα των εργαζομένων και τα πιο παραμικρά. Ηξερε να διοχετεύει την κομματική γραμμή με την απλή γλώσσα, που την καταλάβαιναν οι εργάτες, έβρισκε πάντα μορφές οργάνωσης και πάλης, που ανταποκρίνονταν στις συγκεκριμένες συνθήκες.
Ενα από τα προτερήματα, το κύριο, του Σπύρου Καλοδίκη, ήταν η ικανότητά του να συγκεντρώνει γύρω του το εργατικό κομματικό ακτίφ, να το κατατοπίζει σωστά και να το ενθουσιάζει στην καθημερινή, αδιάκοπη δουλιά. Δεν υπάρχει απεργία, μαζική διαδήλωση και πανεθνικό συλλαλητήριο στα χρόνια αυτά της κατοχής στην Αθήνα, που να μην είναι συνδεμένα με το όνομα του Σπύρου Καλοδίκη.
Το Δεκέμβρη 1942 εκλέχτηκε από τη Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Στο τέλος του 1945 στάλθηκε στη Θεσσαλία, μέλος του Γραφείου Περιοχής, γραμματέας του Βόλου και έπειτα της Λάρισας. Στις 24 του Νοέμβρη 1947 τον πυροβόλησαν και τον τραυμάτισαν βαριά σε δρόμο της Λάρισας οι χαφιέδες της Ασφάλειας. Βαριά τραυματισμένος πρόφτασε να φωνάξει: Ζήτω το ΚΚΕ!
Πέθανε την άλλη μέρα στο νοσοκομείο της Λάρισας. Ο σ. Σπύρος Καλοδίκης ήταν απλός, σεμνός, κουκουές, οργανωτής με ταλέντο, άφοβος αγωνιστής, καθοδηγητής και ηγέτης. Μιλούσε απλά, αγαπούσε και έδινε μεγάλη στοργή στους συντρόφους του, έδωσε τη ζωή του στον αγώνα του λαού, όπως ξέρουν να πεθαίνουν οι ήρωες».
Προσθέτω στα όσα έγραψαν οι σ. Θ. Ζαφειρόπουλος και Δ. Σέρβος συμπληρωματικές πληροφορίες για τη δράση του σ. Σπύρου Καλοδίκη από αυθεντικές πηγές.
Ο Σπύρος Καλοδίκης όταν έφθασε στην Αθήνα, μετά τη δραπέτευσή του από τον Αϊ-Στράτη, τον Ιούλη του 1940, δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Ο αείμνηστος Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας), καπετάνιος του Α' Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ Αθήνας γράφει στο βιβλίο του «Εισφορά» στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα («Σύγχρονη Εποχή» Αθήνα 1986, σελ. 34). «... τα μέλη της ανεξάρτητης κομματικής οργάνωσης που είχε φτιάξει και καθοδηγούσε ο Σπύρος Καλοδίκης παλιότερος δραπέτης από τον Αϊ-Στράτη. Την είχε οργανώσει μακριά από την ΠΔ και την ΚΕ. Ηταν μικρή αλλά πολύ δραστήρια οργάνωση. Εβγαλε προκήρυξη και έκαμε εκδήλωση στην Ομόνοια τις ημέρες του Πάσχα ενάντια στην κατοχή, αντιφασιστική, πατριωτική».
Για την οργάνωση αυτή τον Σπ. Καλοδίκη ο Βασ. Μπαρτζιώτας στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα» («Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1984, σελ. 46), γράφει: «Την ίδια ώρα που οι Γερμανοί κατακτητές έμπαιναν στην Αθήνα, μια μικρή οργάνωση της ΚΟΑ (Η Ανεξάρτητη Κομματική Οργάνωση Αθήνας) με επικεφαλής τον σ. Σπύρο Καλοδίκη, τον μετέπειτα Β' Γραμματέα της ΕΠ της ΚΟΑ του ΚΚΕ στα χρόνια της Κατοχής, οργάνωσε πεταχτή συγκέντρωση στην πλατεία της Ομόνοιας. Ο ομιλητής σ. Καλοδίκης, ο ήρωας αυτός του ΚΚΕ, κάλεσε το λαό της Αθήνας να αρχίσει την αντίστασή του ενάντια στους φασίστες κατακτητές. Στην πλατεία της Ομόνοιας αντήχησαν τα συνθήματα: "ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ στους επιδρομείς", "Οπλα στο λαό", "Κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας"»!
Αυτή η εκδήλωση στην Ομόνοια σε εκείνες τις εξαιρετικά δύσκολες στιγμές που περνούσε ο λαός της Ελλάδας ήταν μια απίστευτα ηρωική πράξη που άφησε άναυδο τον λαό μας.
Στην Αθήνα, στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης και του Δεκέμβρη 1944, ο λαός βρισκόταν σε συνεχείς κινητοποιήσεις. Οι συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Γραμματέας της ΕΠ της Κομματικής Οργάνωσης (ΚΟ) της Αθήνας του ΚΚΕ, από το Μάη 1943 (μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ 1943-1956) ήταν ο Βασίλης Μπαρτζιώτας (Φάνης) με οργανωτικό γραμματέα τον ΣΚ. Για να κινητοποιηθεί ο λαός της Αθήνας (χωρίς τηλέφωνα, συγκοινωνίες, ταξί) - Πειραιά, χρειάζονταν τεράστιες προσπάθειες από πάρα πολλούς ανθρώπους. Να τι γράφει για το ζήτημα αυτό ο Βασίλης Μπαρτζιώτας στο βιβλίο του «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944», ιστορικό δοκίμιο, 5η έκδοση. Σύγχρονη Εποχή. Αθήνα 1985 (το βιβλίο αυτό δεν κυκλοφορεί εδώ και πολλά χρόνια).
«Οι μαχητικές αυτές εθνικές διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων του λαού της Αθήνας - οι πιο μεγάλες εκδηλώσεις που έγιναν στα χρόνια αυτά στη χιτλεροκρατούμενη Ευρώπη - έχουν τη δικιά τους ιστορία. Γίνονταν με απόφαση του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ και της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ και της ΚΟΠ του ΚΚΕ, με καθορισμένο στρατηγικό σχέδιο που το επεξεργαζόταν η Οργανωτική Επιτροπή, η οποία καθοδηγούσε και τις διαδηλώσεις αυτές. Η επιτροπή αυτή αποτελούνταν από το Σπύρο Καλοδίκη, από μέρους της Γραμματείας της ΕΠ της ΚΟΑ, το Βασίλη Μαρκεζίνη από μέρους της ΚΕ του ΕΑΜ και του ΕΑΜ Αθήνας, τον Σπύρο Κωτσάκη, από μέρους του Α' Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ, από το Γραμματέα της ΕΠΟΝ και της ΕΑ Αθήνας, από τους γραμματείς των Κομματικών Αχτίδων της Αθήνας και αντιπροσωπεία από την ΚΟ Πειραιά. Η Οργανωτική Επιτροπή, που στηριζόταν φυσικά στη δύναμη των δύο μεγάλων κομματικών οργανώσεων της Αθήνας - Πειραιά και του ΕΑΜ Αθήνας - Πειραιά και της μαχητικής ΕΠΟΝ, στάθηκε το μεγάλο επιτελείο των ιστορικών αυτών εκδηλώσεων (σελ. 117)».
Οι ιστορικές, πανεθνικές παλλαϊκές διαδηλώσεις της Αθήνας - Πειραιά στα 1943 είναι: 24 του Φλεβάρη, 5 του Μάρτη, 25 του Μάρτη, 25 Ιούνη και 22 Ιούλη 1943 η πολιτική επιστράτευση ματαιώθηκε! Ετούτη τη φορά οριστικά.
Από τις 10 του Ιούνη ως τις 20 Αυγούστου 1946 γραμματέας του Γραφείου Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ ήταν ο Βασίλης Μπαρτζιώτας με Β' Γραμματέα τον ΣΚ. Οταν στο τέλος Αυγούστου μετατέθηκε με απόφαση του ΠΓ στη Θεσσαλονίκη, γραμματέας του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ, τον Β. Μπαρτζιώτα αντικατέστησε ο Ζήσης Ζωγράφος, ο οποίος και έφερε την απόφαση μετάθεσης.
Σχετικά με την παραμονή του στο Βόλο ο Β. Μπαρτζιώτας γράφει στο βιβλίο του «Εξήντα χρόνια κομμουνιστής» («Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1986): «Στην έδρα του Γραφείου Περιοχής Θεσσαλίας στο Βόλο, πήγαμε μαζί με τη γυναίκα μου στις 10 του Ιούνη 1946...» (σελ. 243). «... Για να συνδεθώ με την οργάνωση έστειλα στα κομματικά γραφεία του Βόλου τη γυναίκα μου... Βρέθηκα, τελικά με το σ. Σπύρο Καλοδίκη, που ήταν τότε ο Β' Γραμματέας του Γραφείου Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ. Τον Σπ. Καλοδίκη τον εκτιμούσα πολύ από την καθοδήγηση της ΚΟΑ, όπου δουλέψαμε μαζί δυο χρόνια. Τον θεωρούσα πιστό αγωνιστή, καλό οργανωτή και ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ...». «...καθορίσαμε να συγκληθεί σε δέκα μέρες το Γραφείο Περιοχής για να εξετάσουμε την κατάσταση της Οργάνωσης Περιοχής και να βάλουμε καινούρια καθήκοντα...» (σελ. 245). «Στο Βόλο, τέλος του Ιούνη 1946, συνεδρίασε το Γραφείο Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ. Πήραν μέρος, απ' ό,τι θυμάμαι, οι Σπύρος Καλοδίκης, Γιώργος Κίσσαβος, Σούλας Τσαμανής, Γιώργος Τρικαλινός, Νίκος Μαντηλάς, Στάθης Καραγιώργης, Παν. Περδίκης, Απόστ. Στρογγύλης, οι γραμματείες των ΕΠ Λάρισας, Βόλου, Τρικάλων, Καρδίτσας κι εγώ.
Συζητήσαμε δυο θέματα: 1) Την ανάπτυξη του αντάρτικου στη Θεσσαλία και 2) τη συμμετοχή μας στο δημοψήφισμα για το Πολιτειακό.
Εκθεση για τη δουλιά του Γραφείου Περιοχής και την κατάσταση των κομματικών μας οργανώσεων στη Θεσσαλία έκανε ο Σπύρος Καλοδίκης...» (σελ. 247).
Οπως ανέφερα και πιο πάνω, τις πρώτες μέρες του Αυγούστου 1946, ήρθε από την Αθήνα στο Βόλο ο Ζήσης Ζωγράφος, με εντολή του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για να φύγει ο Βασίλης Μπαρτζιώτας αμέσως, με καΐκι για τη Θεσσαλονίκη, γραμματέας του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ. Στη Θεσσαλία θα παρέμενε γραμματέας του Γραφείου Περιοχής ο Ζήσης Ζωγράφος. Φύγαμε στις 20 Αυγούστου 1946 από το Βόλο, όχι όμως με κα?κι, αλλά με το πλοίο της γραμμής για να πάμε στη Θεσσαλονίκη μέσω Πειραιά. Το ταξίδι μας αυτό είχε επιτυχία. Ηταν η τελευταία φορά που βλέπαμε το σύντροφο και φίλο μας Σπύρο Καλοδίκη, τον φλογερό επαναστάτη, τον ακούραστο κομμουνιστή, το συνεπή αγωνιστή. Για τον απροσδόκητο θάνατό του μάθαμε πια στο Γράμμο, μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ετσι χάθηκε πρόωρα, χωρίς να κλείσει καλά - καλά τα 40 χρόνια του ο ήρωας του Κόμματός μας, ο Σπύρος Καλοδίκης.
ΥΓ: Τον τίτλο του κειμένου μου δανείστηκα από το βιβλίο «Ηρωες και μάρτυρες», Εκδοτικό «Νέα Ελλάδα», 1954.