Οι πολίτες της ΕΣΣΔ είχαν πρόσβαση ακόμα και σε αθλήματα που στον καπιταλισμό θεωρούνται των «πλουσίων» (φωτ. από αγώνα ιστιοπλοΐας στον Μόσκοβο) |
Ενδεικτικό τού τι κλήθηκε να αντιμετωπίσει η σοβιετική εξουσία στον τομέα του αθλητισμού είναι τα στοιχεία για το τι επικρατούσε πριν τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης και το τι μετέπειτα. Στοιχεία που φανερώνουν ξεκάθαρα το άλμα προόδου που έγινε. Το 1916 υπήρχαν στη Ρωσία περίπου 650 αθλητικές λέσχες και περίπου 60.000 αθλητές. Δεν υπήρχε κανένα καλοφτιαγμένο στάδιο.
Οι αθλητικές σχολές και τα αντίστοιχα σχολεία ήταν το πρώτο βήμα για τη σωματική και ψυχική διάπλαση |
Για παράδειγμα, το 1976 στους συλλόγους Φυσικής Αγωγής, στις αθλητικές λέσχες και σχολές φοίτησαν 50,1 εκατομμύρια άτομα και στις αθλητικοτεχνικές λέσχες και τα παραρτήματά τους πάνω από 19 εκατομμύρια. Σε 138.000 επιχειρήσεις, υπηρεσίες και εκπαιδευτικά ιδρύματα είχε καθιερωθεί η γυμναστική κατά τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας (πάνω από 28 εκατ. άτομα). Μέχρι το 1991 οι Σοβιετικοί αθλητές ήταν κυρίαρχοι σε όλα τα αθλήματα, εξασφαλίζοντας εκατοντάδες μετάλλια και διακρίσεις σε διεθνείς διοργανώσεις, ενώ σε ορισμένα αγωνίσματα ήταν απόλυτα κυρίαρχοι.
Η φυσική αγωγή και ο αθλητισμός συνδέονται αναπόσπαστα με το σοβιετικό πολιτισμό και την κοινωνική ζωή. Η σωματική υγεία που θα επέφερε και την ψυχική υγεία των πολιτών της Σοβιετικής Ενωσης ήταν ο σκοπός.
Αθλητισμός απαλλαγμένος από το πνεύμα της εμπορευματοποίησης του επαγγελματισμού και της λογικής του κέρδους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ΕΣΣΔ, ο λαός είχε πρόσβαση ακόμα και στα σπορ που στον καπιταλισμό θεωρούνται «σπορ των πλουσίων» (ιστιοπλοΐα, τένις, ιππασία κτλ.). Επίσης, κανένας διάσημος αθλητής ή πρωταθλητής, καμιά ομάδα δεν είχε τον τίτλο του επαγγελματία.
Η φυσική αγωγή και ο αθλητισμός θεωρούνταν από το σοβιετικό κράτος ως παράγοντες που συντελούν στην καλλιέργεια δύναμης, ευεξίας, αντοχής, επιμονής για την επιτυχία ενός σκοπού, αισθήματος συλλογικότητας και αυτοκυριαρχίας. Ως παράγοντες που προωθούν την οργάνωση του ελεύθερου χρόνου και συμβάλλουν στην απόκτηση μόνιμων συνηθειών υγιεινής και καθαριότητας. Και ως τέτοιοι αντιμετωπίζονταν, πέρα από κάθε λογική εμπορευματοποιημένου και χρυσοπληρωμένου επαγγελματικού αθλητισμού.
Η ενασχόληση με τον αθλητισμό, στην ΕΣΣΔ, άρχιζε από την παιδική ηλικία, χάρις σε ένα οργανωμένο σχέδιο που βασιζόταν στις αθλητικές σχολές και τα ανάλογα σχολεία που στόχο του είχε την ισορροπημένη σωματική και πνευματική ανάπτυξη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου.
Οι αθλητικές σχολές στην ΕΣΣΔ ξεπερνούσαν τις 7.000. Αρχικά, οι πρώτες ιδρύθηκαν το 1934 στις πόλεις Μόσχα, Τιφλίδα, Κίεβο αργότερα στο Λένινγκραντ, στο Ροστόφ και χρόνο με το χρόνο ο αριθμός αυξανόταν (226 σχολές το 1940, 721 το 1953, 2.772 το 1966, 4.704 το 1977).
Μόνο στη δεκαετία του '70 λειτουργούσαν 5.400 παιδικές και εφηβικές αθλητικές σχολές (πάνω από 1,8 εκατομ. άτομα) και περίπου 100 ανώτατες σχολές αθλητισμού (35.000 περίπου άτομα). Οι αθλητικές σχολές χωρίζονταν σε τρεις βασικές κατηγορίες. Σε αυτές που αφορούσαν τα παιδιά και τους εφήβους. Στις εξειδικευμένες για την προετοιμασία σε ολυμπιακά αθλήματα. Και σε αυτές της ανώτατης αθλητικής εκπαίδευσης. Υπάγονταν στο υπουργείο Παιδείας καθώς και στις επιτροπές γυμναστικής και αγωγής, σε συνδικάτα και σε άλλες οργανώσεις και υπηρεσίες που είχαν τις ειδικές ευθύνες (ανάλογα με το τι τομέα αφορούσε π.χ. σίτιση, ένδυση κτλ.).
Πέρα απ' αυτά, όμως, υπήρχαν και αθλητικά τμήματα στα σχολεία, στους τόπους διαμονής και στα πανεπιστήμια. Υπήρχαν 270.000 αθλητικές ομάδες, όπου μπορούσαν να ενταχθούν όσοι επιθυμούσαν. Κομβικό στοιχείο των συστημάτων αυτών ήταν τα αθλητικά σχολεία και η συστηματική υποστήριξη των μαθητών - αθλητών.
Ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση του συστήματος αθλητικών σχολείων στη Σοβιετική Ενωση έλαβε χώρα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα αθλητικά σχολεία ήταν διοικητικά ανεξάρτητα, ενώ η επίβλεψή τους ανήκε σε διάφορα υπουργεία. Στόχος των αθλητικών σχολείων ήταν να δημιουργήσουν μαθητές, που θα διακρίνονταν σε Ολυμπιακούς και άλλους διεθνείς αγώνες. Χωρίζονταν και εδώ σε 3 είδη αθλητικών σχολείων:
Ο θεσμός των αθλητικών σχολείων ενισχύθηκε σημαντικά και μέσα σε 10 χρόνια 90.000 μαθητές φοιτούσαν σε περίπου 3.000 τάξεις αθλητικών σχολείων. Ας σημειωθεί, μάλιστα, ότι το όλο σύστημα σχολείων στη Σοβιετική Ενωση βασίστηκε στην αντίληψη ότι το αθλητικό ταλέντο είναι ίσο με το ταλέντο στα μαθηματικά ή τη μουσική.