Δεν ήταν απλώς μία έκθεση «ιδεών» με θέμα «ένας πιο ασφαλής κόσμος». Αυτό που δημοσιοποίησαν την περασμένη Πέμπτη στην έδρα του ΟΗΕ στη Ν. Υόρκη 17 πρώην διπλωμάτες και κυβερνητικοί αξιωματούχοι ήταν ένα «εγχειρίδιο» 99 σελίδων βάσει του οποίου θα επιχειρηθεί, μέσα στους επόμενους μήνες και χρόνια, να προωθηθεί μία σημαντική αλλαγή στο χαρακτήρα και τη δομή των κέντρων λήψης αποφάσεων οργανώσεων των Ηνωμένων Εθνών. Ομως, ο αέρας «μεταρρυθμίσεων» που προτείνει η επιτροπή ειδικών υπό την «μπαγκέτα» του πρώην πρωθυπουργού της Ταϊλάνδης (αρχές δεκαετίας' 90) Ανάντ Πανγιαρατσούν δεν είναι και τόσο «εύοσμος» (με δεδομένο και τον παρόντα συσχετισμό δυνάμεων σε διεθνές επίπεδο...). Π.χ. η επιτροπή ειδικών που ορίστηκε το Νοέμβρη του 2003 με απόφαση του ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν σκέφτεται τον «ΟΗΕ του 21ου αιώνα» αναμορφωμένο στη βάση τού (με τα γνωστά προσχήματα;) προληπτικού δόγματος διεθνών ιμπεριαλιστικών κέντρων. Ο ΟΗΕ από «όργανο διασφάλισης, διατήρησης της ειρήνης» θα χριστεί δηλαδή και επίσημα σε όργανο επιβολής ειρήνης για το «καλό» λαών που τυγχάνει να διοικούνται από «ανεύθυνες κυβερνήσεις»... Και ας υποτίθεται πως η αναμόρφωση του Οργανισμού θα γίνει στην κατεύθυνση αύξησης της «συλλογικής ευθύνης» προκειμένου να αποφευχθούν διπλωματικές διελκυστίνδες σαν και αυτή που είδαμε στα Ηνωμένα Εθνη την άνοιξη του 2003, λίγο πριν εξαπολυθεί ο αμερικανο-βρετανικός πόλεμος στο Ιράκ...

Η «ασφάλεια», λοιπόν, κατά την 17μελή επιτροπή είναι υπόθεση που απαιτεί «σημαντικές ανακατατάξεις» στα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς του ΟΗΕ, δίχως ωστόσο αυτές «να επιζητούν απαραίτητα κατάργηση της παρούσας Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών αλλά μόνον τροποποίησή της». Η επιτροπή θεωρεί, ενδεικτικώς, πως στις «διαχρονικές» απειλές των πολέμων, της φτώχειας, της πείνας, των επιδημιών έρχονται να προστεθούν και άλλες. Οπως, ο «εφιάλτης» (όπως τον χαρακτηρίζει επί λέξει) «ανεύθυνων κρατών», «διεθνών τρομοκρατών», της διάδοσης πυρηνικών, βιολογικών, χημικών όπλων μαζικής καταστροφής...

Σ' αυτό το σημείο, η επιτροπή ειδικών θεωρεί πως αυτός ο συνδυασμός τρομοκρατίας, όπλων μαζικής καταστροφής και ανεύθυνων κρατών (ή και μεμονωμένως κάποιες απ' αυτές τις περιπτώσεις) «ενδεχομένως να δικαιολογούν τη χρήση βίας όχι με τη μορφή αντιποίνων, αλλά προληπτικά».

Ομως, επειδή, αρκετοί λαοί έχουν κατά το παρελθόν «καεί» απ' τη «σχετικότητα» με την οποία προσδίδεται σε ένα κράτος ο χαρακτηρισμός «ανεύθυνο», εύλογα διερωτάται κάποιος ποιος θα είναι αυτός που θα χαρακτηρίσει ένα κράτος «ανεύθυνο» και εάν αυτός ο χαρακτηρισμός θα προσδίδεται μόνον σε εκείνα που αφορούν «γεωπολιτικά ζωτικές περιοχές» μεγάλων ιμπεριαλιστικών κέντρων (π.χ. αντιπαράθεση ΗΠΑ με Ιράν, ΛΔ Κορέας, Κούβα κλπ.)... Η επιτροπή επιχειρεί να βρει λύση συνιστώντας τη συγκρότηση ενός ακόμη οργανισμού: Της «επιτροπής οικοδόμησης ειρήνης», που «θα εντοπίζει πιθανές εστίες έντασης» (όχι μόνον πολέμου αλλά «και χώρες υπό τον κίνδυνο κατάρρευσης του κράτους»), θα προσφέρει «βοήθεια, συμβουλές και προειδοποιήσεις» για την αποτροπή πολέμου και ...«θα προετοιμάζει το δρόμο για ένοπλη διεθνή επέμβαση σαν "τελευταίο μέσο"».

Στην Επιτροπή Οικοδόμησης Ειρήνης προτείνεται να εκπροσωπούνται όσες χώρες - μέλη είναι στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑ του ΟΗΕ) και στο Οικονομικό Κοινωνικό Συμβούλιο του Οργανισμού, αλλά και αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Παγκόσμιας Τράπεζας και Περιφερειακών Αναπτυξιακών Τραπεζών με την ιδιότητα του παρατηρητή...

Επιπλέον, προτείνεται το Συμβούλιο Ασφαλείας «να είναι πιο πρόθυμο να δράσει προληπτικώς» με βάση τα εξής «αυστηρά κριτήρια»: Καθορισμός της απειλής, σαφής σκοπός επέμβασης «ως το τελευταίο μέσο τηρουμένων των αναλογιών και των συνθηκών της κρίσης» και λεπτομερής εξέταση των συνεπειών μιας επέμβασης, προκειμένου να διαγνωστεί «εάν μία προληπτική δράση θα επιδείνωνε ή θα βελτίωνε την κατάσταση».

Ωστόσο, για να αναβαπτιστεί το κύρος και η (από καιρό) χαμένη υπόληψη των Ηνωμένων Εθνών, θα πρέπει να γίνουν αλλαγές και στα «παλιά» θεσμικά όργανα του Οργανισμού. Προτείνεται, λοιπόν, ως «αναγκαιότητα» η διεύρυνση των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Από 15 που είναι σήμερα (πέντε μόνιμα, δέκα προσωρινά) σε «τουλάχιστον 24», τα οποία σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να έχουν την ψήφο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Προτείνονται, πάντως, δύο μοντέλα:

α) Πέντε (τα γνωστά) μόνιμα μέλη με βέτο, έξι νέα μόνιμα μέλη χωρίς βέτο και τρία νέα μη μόνιμα μέλη διετούς θητείας που προέρχονται από κάθε μία απ' τις τέσσερις μεγάλες περιφέρειες του πλανήτη (Αφρική, Ασία - Ειρηνικός, Ευρώπη, Αμερική).

β) Πέντε μόνιμα μέλη με βέτο, οκτώ νέα μέλη με ανανεώσιμες θητείες τετραετούς διάρκειας χωρίς δυνατότητα βέτο και από μία μη μόνιμη έδρα (12μηνης θητείας) που θα δίνεται ανάλογα σε χώρες απ' τις περιφέρειες της Αφρικής, Ασίας - Ειρηνικού, Αμερικής και Ευρώπης.

Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες αλλαγές προϋποθέτουν τις ανάλογες τροποποιήσεις σχετικών άρθρων της Χάρτας του ΟΗΕ και την έγκριση της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού. Η επιτροπή προβλέπει πως οι αλλαγές που αφορούν το ΣΑ του ΟΗΕ θα πάρουν μερικά χρόνια, αφού προβλέπει ως σημείο αναφοράς το 2020.

Πάντως, επί της ουσίας, δεν αλλάζουν και πάρα πολλά πράγματα. Είτε με το πρώτο, είτε με το δεύτερο μοντέλο δεν αγγίζεται με τίποτε το «κεκτημένο» του βέτο που διαθέτουν από ιδρύσεως του Οργανισμού οι (σήμερα) πέντε μόνιμες χώρες - μέλη. Δηλαδή, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Βρετανία και η Γαλλία...

Σε κάθε περίπτωση, οι αλλαγές που αφορούν στο ΣΑ του ΟΗΕ ενδιαφέρουν πολλούς. Για παράδειγμα, χώρες που συναγωνίζονται σε επίπεδο περιφέρειας (π.χ. Αφρική) για το ποια (Νιγηρία ή Ν. Αφρική;) «δικαιούται» να εκπροσωπήσει την ήπειρο... Απ' την άλλη έχουμε και την περίπτωση των τεσσάρων, δηλαδή των Γερμανίας, Βραζιλίας, Ινδίας και Ιαπωνίας, που κατά την 59^η Διάσκεψη Κορυφής τον περασμένο Σεπτέμβρη στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Ν. Υόρκη απαίτησαν από κοινού τη συμμετοχή τους σε ένα διευρυμένο ΣΑ.

Η διαδικασία «αναμόρφωσης» του ΟΗΕ θα ξεκινήσει ουσιαστικά τον ερχόμενο Μάρτη, οπότε ο ΓΓ του ΟΗΕ θα παρουσιάσει και τις δικές του προτάσεις, ενώ θα αρχίσει να εντείνεται απ' το φθινόπωρο του 2005, με αφορμή την 60ή Διάσκεψη Κορυφής της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.